Το ενεργειακό παιχνίδι στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο

Η Αναπροσαρμογή της Ισραηλινής Ενεργειακής Πολιτικής

Ήδη το Ισραήλ έχει ουσιαστικά διαγράψει τις εξ Αιγύπτου εισαγωγές του και προσπαθεί να επιταχύνει την ανάπτυξη του κοιτάσματος αερίου Tamar (αποθέματα 264 bcm) ή δυνατόν και μέσα στο 2013, προκειμένου να καλύψει πλήρως τις εγχώριες ανάγκες του σε φυσικό αέριο• ανάγκες, που προβλέπεται, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ισραηλινής Αρχής Φυσικού Αερίου, να τριπλασιαστούν στα περίπου 15 bcm ετησίως περί το 2020/2021[7] (η υψηλότερη κατανάλωση έχει καταγραφεί το 2010 και είχε φτάσει τα 5,3 bcm). [8]

Οι υπεράκτιες ανακαλύψεις των κοιτασμάτων του Ισραήλ στο Tamar και το Leviathan (αποθέματα 453 bcm) είχαν ήδη σημαντικό αντίκτυπο όχι μόνο στην οικονομία της χώρας αλλά και στη γεωπολιτική δυναμική της περιοχής, ελαχιστοποιώντας -αν όχι ακυρώνοντας εντελώς – τα οικονομικά κίνητρα του Τελ Αβίβ για τη διατήρηση της αμοιβαίας ενεργειακής αλληλεξάρτησης που ίσχυε επί Μουμπάρακ και συνέβαλλε στη συγκράτηση των διμερών γεωστρατηγικών τριβών.

Μια επιπρόσθετη διπλωματική επίπτωση ήταν ότι η ανακάλυψή τους ακύρωσε την προοπτική ενεργειακής εξάρτησης του Ισραήλ από την Τουρκία, μέσω της οποίας το Τέλ Αβίβ θα υποχρεούτο να εισάγει σημαντικές ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου σε περίπτωση που κατασκευαζόταν ο αγωγός Blue Stream 2. Η εγκατάλειψη αυτού του σχεδίου συνέτεινε δευτερογενώς στη διεύρυνση του γεωπολιτικού χάσματος ανάμεσα στο Τέλ Αβίβ και την Άγκυρα ακόμη και πρίν από την κατάληψη του τουρκικού πλοίου Μαβί Μαρμαρά τον Μαΐο του 2010.

Πώς η περαιτέρω επιδείνωση των Ισραηλινό-Αιγυπτιακών σχέσεων θα επηρεάσει την απόφαση του Ισραήλ να εφαρμόσει τα σχέδιά του για τη μετατροπή της Κύπρου στο κέντρο υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσόγειου, συνδυάζοντας την παραγωγή του Λεβιάθαν και του κυπριακού πεδίου Αφροδίτη προκειμένου να εξάγει στην Ευρώπη έως και 20 δκμ/ε περί τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας; [9] Πώς ο εξελισσόμενος «ψυχρός πόλεμος» μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας θα επηρεάσει τα σχέδια αυτά καθώς και τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού Ζητήματος;

Η προκαταρκτική επιβεβαίωση της δυναμικότητας των αποθεμάτων της Κύπρου στο πεδίο της «Αφροδίτης» εντός του «Οικόπεδου 12» στις 11 Οκτωβρίου 2011 και η λεπτομερής αξιολόγησή τους από την Noble η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στον Δεκέμβριο του 2011, μπορούν να δημιουργήσουν μια μοναδική αναπτυξιακή δυναμική για την οικονομία της Κύπρου που θα αναδιατάξει με τη σειρά της την περιφερειακή ισορροπία ισχύος, προσελκύοντας ευρωπαϊκά κεφάλαια και διπλωματική υποστήριξη υπέρ της αξιοποίησης των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου και του Ισραήλ.

Η απόφαση της Κύπρου στις 14 Νοεμβρίου να προχωρήσει στον δεύτερο γύρο εκχωρήσεων για όλα τα πεδία της ΑΟΖ της στις αρχές του 2012, εκτιμάται ότι θα προσελκύσει το ζωηρό ενδιαφέρον μεγάλων διεθνών εταιριών όπως η γαλλική Total και η ρωσική Γκαζπρόμ. Η εμπλοκή αυτών των εταιριών, όπως ακριβώς έγινε με τη Noble, είναι απαραίτητη προκειμένου να υπάρξουν οι αναγκαίες εγγυήσεις για τη διπλωματική και –ο μη γένοιτο- στρατιωτική προστασία των δραστηριοτήτων εξερεύνησης, παραγωγής και εξαγωγής των δυνητικών αποθεμάτων που θα εκχωρηθούν στις ανωτέρω κρατικές ή υπό κρατική προστασία εταιρίες.

Δεν θα πρέπει ωστόσο να επιχειρηθεί μια βιαστική αξιοποίηση των εν λόγω ευκαιριών. Η διαδικασία ανάπτυξης αυτών των πεδίων χρειάζεται πολλά χρόνια για να προχωρήσει και υπερβαίνει τον ορίζοντα ζώης της μιας ή δύο κυβερνητικών θητειών. Τα υπό την Noble Energy αναπτυσσόμενα πεδία στο Ισραήλ και την Κύπρο (Αφροδίτη), θα χρειαστούν πάνω από 10 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεσες επενδύσεις κατά τα επόμενα τέσσερα έως έξι έτη πρίν φτάσει έστω και ένα κυβικό μέτρο αερίου στην Κύπρο αλλά αποτελούν τη μεγαλύτερη αναπτυξιακή ευκαιρία στην ιστορία της Μεγαλονήσου από το 1974 και μετά.

Η εκμετάλλευσή τους θα συμβάλλει αποφασιστικά στην έξοδο της δοκιμαζόμενης κυπριακής οικονομίας από την στενωπό στην οποία έχει εισέλθει λόγω της έκθεσης μικρού μέρους των τραπεζών της στα ελλαδικά κρατικά ομόλογα. Η Κύπρος μπορεί παράλληλα να παράσχει στο Ισραήλ μια ασφαλή εξαγωγική όδευση για τη μεταφορά ισραηλινού/κυπριακού αερίου προς την ευημερούσα ευρωπαϊκή αγορά, καλύπτωντας στην ελλαδική περίπτωση έως και το 50% των εγχώριων αναγκών της χώρας σε φυσικό αέριο, που αναμένεται παρά την οικονομική κρίση να διπλασιαστεί έως το 2020 στα περίπου 7 δις κυβικά μέτρα.

Από ευρωπαϊκής πλευράς, το γεγονός ότι αυτός ο δυνητικός ενεργειακός δίαυλος μεγέθους 20 δκμ/ε κατ’ελάχιστον δεν εξαρτάται από αγωγούς που διασχίζουν το έδαφος της Τουρκίας και της Γεωργίας, καθιστά την ισραηλινοκυπριακή επιλογή ακόμη ελκυστικότερη σε στρατηγικό μάλιστα επίπεδο. Δεδομένου ότι η Γερμανία, η μεγαλύτερη καταναλωτής αερίου στην Ευρωζώνη αποφάσισε να εξαλήψει τη χρήση πυρηνικής ενέργειας, η σημασία της ύπαρξης ενδοευρωπαϊκών πηγών εισαγωγής (το Ισραήλ αποτελεί μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας) που θα ελέγχονται/προστεύονται από την Ε.Ε. αυξάνει τη σπουδαιότητα του πεδίου της Αφροδίτης εκθετικά και από οικονομικής και από γεωπολιτικής πλευράς. Η ανάπτυξη του πεδίου της Αφροδίτης και των υπολοίπων δεκατεσσάρων δυνητικών πεδίων φυσικού αερίου και πετρελαίου που πιθανολογούνται ότι βρίσκονται εντός της Κυπριακής ΑΟΖ με βάσει τις σεισμογραφικές έρευνες της περιόδου 2003-2007 αντιπροσωπεύουν μια στρατηγική ευκαιρία πρώτου μεγέθους για την Κύπρο και την Ελλάδα. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνούμε ότι αυτές οι δύο χώρες αποτελούν τις τελευταίες πετρελαϊκά ανεξερεύνητες περιοχές της Ευρώπης όπου έως τον περασμένο Σεπτέμβριο δεν είχε διενέργηθεί καμία σοβαρή διερευνητική γεώτρηση σε βάθος μεγαλύτερο των 2 χιλιομέτρων.