Η στροφή του Ομπάμα για τα πυρηνικά όπλα

Όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ανέβηκε στο πόντιουμ κατά τη διάρκεια μιας σπάνιας επίσκεψής του στο Πεντάγωνο [1] στις αρχές του περασμένου μήνα, ανακοίνωσε μια νέα στρατηγική για τη στρατιωτική θέση της χώρας στο εξωτερικό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντί να είναι σε θέση να διεξαγάγουν δύο μεγάλους πολέμους ταυτόχρονα θα επικεντρωθούν περισσότερο στην Ασία. Αλλά ο πρόεδρος εξήγησε επίσης ότι οι μειώσεις στο πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ θα είναι το κλειδί για το μέλλον της άμυνας: «Θα συνεχίσουμε να απαλλασσόμαστε από παρωχημένα συστήματα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου», είπε, «έτσι ώστε να μπορούμε να επενδύσουμε στις ικανότητες που χρειαζόμαστε για το μέλλον».

Η πολιτική συναντά πάλι τον προϋπολογισμό. Αφού είχαν «χωρίσει» εδώ και μια δεκαετία, καθώς το Πεντάγωνο λειτουργεί ουσιαστικά απαλλαγμένο από δημοσιονομικές εκτιμήσεις, η αμυντική πολιτική και ο προϋπολογισμός έχουν ξανασυνδεθεί στη νέα εποχή της λιτότητας στην Ουάσιγκτον. Όσον αφορά τα πυρηνικά όπλα, το γεγονός αυτό θα δουλέψει μάλλον υπέρ του Ομπάμα. Στην πρώτη σημαντική ομιλία του για την εξωτερική πολιτική, που εκφωνήθηκε στην Πράγα τον Απρίλιο του 2009, ορκίστηκε να «θέσει ένα τέρμα στον ψυχροπολεμικό τρόπο σκέψης» και «να μειώσει τον ρόλο των πυρηνικών όπλων στην εθνική στρατηγική για την ασφάλεια μας και να παροτρύνει και άλλους να κάνουν το ίδιο». Ο Ομπάμα διαπραγματεύτηκε τη νέα συμφωνία START με τη Ρωσία, την οποία και οι δύο χώρες υπέγραψαν ένα χρόνο αργότερα. Με τη συμφωνία μειώθηκε το ανώτατο όριο ανάπτυξης αμερικανικών και ρωσικών στρατηγικών πυρηνικών κεφαλών κατά 30% και αποκαταστάθηκαν οι αμοιβαίες επιθεωρήσεις, που είναι ζωτικής σημασίας για την επαλήθευση των μειώσεων. Ο Ομπάμα επέβλεψε επίσης μια Αναθεώρηση της Πυρηνικής Στάσης, η οποία επισημοποίησε τους στόχους της Πράγας σε πραγματική πολιτική.

Όμως, πέρσι, η αντιπολίτευση των ρεπουμπλικανών και η ανθεκτική γραφειοκρατία περί το πυρηνικό οπλοστάσιο έχουν εμποδίσει την περαιτέρω πρόοδο. Συμβόλαια έτρεξαν ταχύτερα της πολιτικής -το Κογκρέσο πίεσε μέσω των προϋπολογισμών που ελέγχει υπέρ της ανάπτυξης μιας νέας γενιάς πυρηνικών όπλων πριν από τον πρόεδρο, αφήνοντας το Πεντάγωνο να συμφωνήσει για τις λεπτομέρειες της νέας πορείας. Εκτός και αν αυτή η πορεία αντιστραφεί, κατά την προσεχή δεκαετία η Ουάσιγκτον μπορεί να δαπανήσει περισσότερα για προγράμματα πυρηνικών όπλων από όσο στο παρελθόν [2]. Αν ο πρόεδρος θέλει να μειώσει τις δαπανηρό πυρηνικό βάρος της χώρας, έχει τώρα την ευκαιρία. Το περασμένο καλοκαίρι, ως μέρος της Αναθεώρησης της Πυρηνικής Στάσης του Απριλίου του 2010, το Πεντάγωνο ξεκίνησε την κατάρτιση μιας νέας, υψηλής διαβάθμισης, έκθεσης με επιλογές για τη δομή και το μέγεθος της πυρηνικής δύναμης - ποια είναι η σύνθεσή της, ποιον και τι στοχεύει και αν συνεχίζει να είναι έτσι τοποθετημένη ώστε να ξεκινήσει ένα καταστροφικό πρώτο χτύπημα εναντίον πολλών χωρών ταυτόχρονα.

Τώρα, τα στελέχη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας στο Λευκό Οίκο συνεργάζονται με το Υπουργείο Άμυνας και άλλους φορείς για να διαμορφώσουν τις περαιτέρω επιλογές της πολιτικής που μπορεί να ακολουθήσει ο πρόεδρος. Το πακέτο θα είναι πιθανώς έτοιμο γι' αυτόν τούτο το μήνα. Ό, τι και να αποφασίσει ο Ομπάμα, στη συνέχεια θα κωδικοποιηθεί σε μία οδηγία προεδρικής πολιτικής που θα αποτελέσει τη βάση του νέου στρατηγικού σχεδίου της χώρας για πυρηνικό πόλεμο. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, κάθε πρόεδρος των ΗΠΑ το έχει κάνει αυτό μια φορά. Τώρα είναι η σειρά του Ομπάμα.

Οι περισσότεροι παρατηρητές δεν περίμεναν πολλά από αυτή τη διαδικασία. Η Amy Woolf, μια αναλυτής πυρηνικών όπλων στην Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου, είπε σε ένα ακροατήριο Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα [3] ότι «οι αλλαγές που βλέπουμε τώρα πρόκειται να είναι μικρές». Η Ρωσία περιμένει να δει αν ο Ομπάμα θα επανεκλεγεί πριν να εμπλακεί σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση για νέες μειώσεις. Οι πολιτικοί σύμβουλοι του προέδρου επιδιώκουν επίσης να τον προστατεύσουν σε ένα προεκλογικό έτος - όταν τα εθνικά θέματα ασφάλειας παραδοσιακά κλίνουν προς τα δεξιά - και διστάζουν να δώσουν στους αντιπάλους τους χώρο για «αδύναμα και αφελή» έθιμα. Τέλος, υπάρχουν πολύ πιο εδραιωμένοι αξιωματούχοι και κατασκευαστές οπλικών συστημάτων που επωφελούνται από το εκτεταμένο πυρηνικό οπλοστάσιο σε σύγκριση με αξιωματούχους που πιστεύουν στο όραμα που διατύπωσε ο πρόεδρος. Για να το θέσουμε απλά, ο Ομπάμα έχει αφήσει τη γραφειοκρατία να πνίγει το σχέδιό του να προχωρήσει βήμα-βήμα προς την κατεύθυνση μιας, όπως είπε στην Πράγα, «ειρήνης και ασφάλειας σε έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα».

Αν και η μετριοπάθεια μπορεί να κυριαρχήσει, πιθανόν να υπάρχουν κάποιες ευκαιρίες για βαθιές περικοπές στο πυρηνικό οπλοστάσιο. Οι ευκαιρίες αυτά απορρέουν από τη συναίνεση που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια στον πυρήνα της ελίτ που είναι υπέρ της ασφάλειας της Αμερικής - αυτή που υποστηρίζει το όραμα του Ομπάμα του 2009 - ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περιθώριο για να περικοπές. Η υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Michèle Flournoy επανέλαβε την άποψη αυτή στο Πεντάγωνο τον περασμένο μήνα, όταν είπε, «Μπορούμε να διατηρήσουμε την δυνατότητα αποτροπής και σε χαμηλότερα επίπεδα των δυνάμεων». Ο γερουσιαστής Καρλ Λέβιν (Δημοκρατικός από το Μίτσιγκαν), πρόεδρος της Γερουσίας Επιτροπής Ενόπλων Υπηρεσιών, προχώρησε ακόμη περισσότερο λέγοντας σε δημοσιογράφους τον περασμένο μήνα [4], «Τα πυρηνικά όπλα είναι ήδη υπερβολικά, έχουμε πολύ περισσότερα από όσα χρειάζονται για να πραγματοποιήσουν την αποστολή τους». Η Αναθεώρηση της Πυρηνικής Στάσης του 2010, η οποία συντάχθηκε από το Υπουργείο Άμυνας, ανέφερε ότι «το μαζικό πυρηνικό οπλοστάσιο που κληρονομήσαμε από την εποχή της διπολικής στρατιωτικής αντιπαράθεσης του Ψυχρού Πολέμου, είναι ακατάλληλη για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που τίθενται από τρομοκράτες που προχωρούν σε επιθέσεις αυτοκτονίας και από εχθρικά καθεστώτα που αναζητούν πυρηνικά όπλα».