Αρπαγή νησιών στην Ασία

Τον περασμένο μήνα, Ιάπωνες ακτιβιστές έστησαν τη σημαία της χώρας τους σε ένα από τα νησιά Σενκάκου (που οι Κινέζοι τα αποκαλούν Diaoyu), μια νησιωτική αλυσίδα της οποίας η κυριότητα διεκδικείται από την Κίνα, την Ιαπωνία και την Ταϊβάν. Η κίνηση πυροδότησε διαμαρτυρίες στην Κίνα και εμπνευσμένα πρωτοσέλιδα στη Δύση αλλά η πρόκληση δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί ως έκπληξη. Οι τρεις μεγάλες επιμέρους περιοχές της θάλασσας στην Ανατολική Ασία - η Θάλασσα της Ιαπωνίας (που οριοθετείται από την Ιαπωνία, τη Βόρεια Κορέα, τη Νότια Κορέα και την Ρωσία), η Ανατολική Θάλασσα της Κίνας (συνορεύει με την Κίνα και την Ιαπωνία στα νησιά Ryukyu) και η Θάλασσα της Νότιας Κίνας (που περιβάλλεται από το Βόρνεο, την Κίνα, τις Φιλιππίνες και το Βιετνάμ) - είναι η περιοχή που βρίσκονται εκατοντάδες αμφισβητούμενα νησιά, βραχονησίδες και ξέρες. Και τα τελευταία χρόνια, οι διπλωματικοί και μιλιταριστικοί αγώνες διεκδίκησης της κυριότητας επ’ αυτών έχουν γίνει όλο και πιο θρασείς.

Από μια πλευρά, ο πατριωτισμός κάνει τα πράγματα χειρότερα. Η συμπλοκή της Ιαπωνίας με την Κίνα για τα νησιά Σενκάκου / Diaoyu, για παράδειγμα, αποτελεί ορόσημο για όσους Ιάπωνες φοβούνται την αυξανόμενη πολιτική και οικονομική δύναμη της Κίνας. Ομοίως, ο ισχυρισμός της Νότιας Κορέας για την κυριότητα των νήσων Dokdo (γνωστά στην Ιαπωνία ως νησιά Τακεσίμα) θεωρείται εκεί ως ένας πατριωτικό αντίλογος στην 40ετή κατοχή της Ιαπωνίας επί της χερσονήσου.

Πέρα από το συμβολισμό, όμως, αυτές οι τρείς περιοχές υδάτων βρίσκονται στην εξωτερική υφαλοκρηπίδα της Ανατολικής Ασίας και των βυθισμένων δέλτα πολλών μεγάλων ποτάμιων συστημάτων - γεωλογικά χαρακτηριστικά που υποδεικνύουν την παρουσία τεράστιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ωστόσο, αν και οι πόροι αυτοί είναι εκεί για χιλιετίες, μόνο κατά την τελευταία δεκαετία ο τομέας της ενέργειας έχει αρχίσει να αναπτύσσει εξορυκτικές τεχνολογίες που θα κάνουν τελικά προσβάσιμα τα αποθέματα αυτά.

Κανείς δεν θέλει να χάσει, ειδικά επειδή η Ανατολική Ασία είναι ενεργειακά πεινασμένη. Στην περιοχή βρίσκεται μόνο το 3% των αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου στον κόσμο και το 8% των αποθεμάτων φυσικού αερίου. Η Κίνα, για παράδειγμα, ήδη εισάγει το 58% του πετρελαίου και το 22% του αερίου που χρησιμοποιεί κάθε χρόνο. Η Ιαπωνία είναι πολύ περισσότερο εξαρτημένη, εισάγει σχεδόν το σύνολο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου της. Σύμφωνα με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, τα επόμενα 25 χρόνια η κατανάλωση ενέργειας της Ασίας αναμένεται να αυξηθεί με ταχύτερους ρυθμούς από ό, τι οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Ανυπόμονες για ενεργειακή ασφάλεια, οι χώρες αυτές έχουν από καιρό προσπαθήσει να εκμεταλλευτούν τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρίσκονται στην ανοικτή θάλασσα.

Μέχρι πρόσφατα, ωστόσο, με δεδομένη τη δυσκολία του να επιχειρεί κανείς στην ανοιχτή θάλασσα, αυτό ήταν σχεδόν αδύνατο. Αλλά ανυπόμονες να επωφεληθούν από τααποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στα βαθιά νερά του Κόλπου του Μεξικού και στην υπεράκτια Αφρική, δυτικές επιχειρήσεις ενέργειας έχουν αναπτύξει γεωτρύπανα ικανά να λειτουργούν ένα μίλι κάτω από το νερό ή και περισσότερο. Τώρα που η απαραίτητη τεχνολογία είναι εφικτή, οι δυνάμεις της Ασίας είναι αποφασισμένες να διεκδικήσουν αυτό που ισχυρίζονται ότι είναι η δίκαιη απαίτησή τους για αυτά τα τεράστια αποθέματα ενέργειας.

Ακριβώς ποιος θα είναι ο ιδιοκτήτης για αυτά τα πιθανά πλούτη, όμως, είναι ένα θέμα κάποιας διαφωνίας. Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), τα παράκτια κράτη έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη 200 ναυτικών μιλίων που να εκτείνεται από τα σύνορα της γης τους. Όλες οι χώρες της περιοχής το έχουν πράξει. Αλλά η Κίνα έχει θέσει επίσης αίτημα για σχεδόν το σύνολο της Θάλασσας της Νότιας Κίνας με βάση το γεγονός ότι περιοδικά έχει επιβάλλει κατοχή στα νησιά Spratly και Paracel, που είναι μικρές συστάδες από ατόλες και υφάλους οι οποίες βρίσκονται στις βόρειες και νότιες άκρες της θάλασσας. Η Κίνα ανέφερε περαιτέρω διατάξεις της UNCLOS που της επιτρέπουν να αναπτύξει αποκλειστικά την εξωτερική υφαλοκρηπίδα της (ακόμη και αν η υφαλοκρηπίδα εκτείνεται πέρα από τα 200 μίλια) και έτσι παίρνει μερίδιο από ένα μεγάλο τμήμα της Ανατολικής Θάλασσας της Κίνας. Φυσικά, πολλές άλλες χώρες έχουν επίσης αξιώσεις σε αυτές τις θάλασσες.

Η συμπεριφορά της Κίνας είναι ένα καλό παράδειγμα των τάσεων που κυριαρχούν. Οι αξιώσεις του Πεκίνου για τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας (και τα νησιά μέσα σε αυτήν) είναι μακροχρόνιες, όπως είναι και οι προθέσεις της για την αξιοποίηση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που βρίσκονται εκεί. Κατά τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχει εντείνει τη χρήση βίας. Τον Ιούνιο του 2011, παρενόχλησε τα ερευνητικά πλοία που εργάζονταν για την PetroVietnam σε ύδατα τα οποία διεκδικεί το Βιετνάμ. Στη συνέχεια, τον Απρίλιο του 2012, κινεζικά πλοία μπλόκαραν τις προσπάθειες του Πολεμικού Ναυτικού των Φιλιππίνων να καταπολεμήσει την παράνομη αλιεία κινεζικών αλιευτικών σε ύδατα τα οποία διεκδικούν οι Φιλιππίνες. Αυτή η επιθετικότητα βρίσκεται σε αρμονία με τα στοιχεία του κινεζικού στρατού που τηρούν σκληρή στάση και τα οποία έχουν αναλάβει πρόσφατα ένα πιο ουσιαστικό ρόλο στις εξωτερικές υποθέσεις.

Αλλά η επιθετικότητα συμπίπτει επίσης με την εξαγορά από την China National Offshore Oil Corporation της πρώτης εξέδρας γεώτρησης πετρελαίου βαθέων υδάτων και την ανακοίνωση των σχεδίων να την λειτουργήσει στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η κινεζική εξέδρα γεώτρησης, CNOOC 981, τοποθετήθηκε για πρώτη φορά το Μάιο και βρίσκεται περίπου 200 μίλια νοτιοανατολικά του Χονγκ Κονγκ, σε μια περιοχή που διεκδικείται επίσης από την Ταϊβάν και το Βιετνάμ. Ως πρόεδρος της εταιρείας ενέργειας, ο Wang Yilin, το έθεσε ως εξής: «Τα μεγάλα γεωτρύπανα βαθέων υδάτων είναι η κινητή εθνική μας επικράτεια και τα στρατηγικά όπλα μας για την προώθηση της ανάπτυξης της υπεράκτιας βιομηχανίας πετρελαίου της χώρας». Η εταιρεία επέλεξε επίσης την ευκαιρία να δημοπρατήσει σε ξένες και εγχώριες εταιρείες μια σειρά από «οικόπεδα» εξερεύνησης σε περιοχές της Θάλασσας της Νότιας Κίνας που βρίσκονται κοντά στο Βιετνάμ. Περιττό να ειπωθεί ότι η κίνηση εξόργισε το Ανόι…

Οι Βιετναμέζοι, επίσης, θέλουν να προχωρήσουν σε γεωτρήσεις σε βαθύτερα νερά, αλλά η εθνική εταιρεία πετρελαίου τους,η PetroVietnam, δεν έχει την τεχνολογική ικανότητα να το πράξει μόνη της. Τα τελευταία χρόνια, έχει συμμαχήσει με οίκους του εξωτερικού - όπως η ExxonMobil και η Chevron - για να εξερευνήσει μακρύτερα από τις ακτές της. Τον περασμένο Οκτώβριο, η ExxonMobil ανέφερε την εύρεση ενός μεγάλου πεδίου φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών του κεντρικού Βιετνάμ. Οι Βιετναμέζοι λένε ότι το πεδίο βρίσκεται μέσα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη τους των 200 ναυτικών μιλίων. Οι Κινέζοι τους αντιμετωπίζουν υποστηρίζοντας ότι η περιοχή βρίσκεται εντός της επικράτειάς τους και προειδοποιώντας τις μη-κινεζικές εταιρείες να απόσχουν από εργασίες εκεί. Για να ενισχύσουν το μήνυμα, κινεζικά πλοία έχουν, σε αρκετές περιπτώσεις, καταστρέψει καλώδια για υποβρύχιους αισθητήρες της PetroVietnam.

Η διαμάχη μεταξύ της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας για τα νησιά Dokdo / Τακεσίμα είναι μια παραλλαγή στο ίδιο θέμα. Μέχρι στιγμής, οι δύο πλευρές έχουν συγκρουστεί κυρίως για τα δικαιώματα αλιείας στην περιοχή. Αλλά σε αυτά τα ύδατα επίσης πιστεύεται ότι φιλοξενούνται τεράστιες ποσότητες ένυδρου μεθάνιου - κατεψυγμένες φυσαλίδες φυσικού αερίου παγιδευμένες σε κρυστάλλους πάγου στον πυθμένα του ωκεανού. Αν συλλεχθούν με ασφάλεια (το μεθάνιο είναι ένα πολύ ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου, έτσι ώστε κάθε ανεξέλεγκτη απελευθέρωση θα μπορούσε να επιταχύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη), οι υδρίτες θα είναι ένα τεράστιο απόθεμα ενέργειας. Η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία έχουν αγωνιστεί για να αναπτύξουν τεχνολογία για την εξόρυξη αυτού του υποθαλάσσιου χρυσού και ελπίζουν να ξεκινήσουν την εμπορική εκμετάλλευση μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας. Μόλις αυτό ξεκινήσει, ο βυθός της θάλασσας γύρω από τα νησιά Dokdo / Τακεσίμα θα γίνει εξαιρετικά πολύτιμος, καθιστώντας την μάχη για αυτά πολύ πιο κρίσιμη οικονομικά.

Η κυβέρνηση Ομπάμα πιάστηκε απροετοίμαστη από την ένταση αυτών των διαφορών, οι οποίες απειλούν την πρόοδο σε ένα ευρύ φάσμα άλλων θεμάτων. Η διαφωνία μεταξύ της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας για τα νησιά Dokdo (Τακεσίμα), για παράδειγμα, έχει σαμποτάρει τα σχέδια για τη βελτίωση των αμυντικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και βλάπτει τις προσπάθειες των ΗΠΑ να απομονώσουν τη Βόρεια Κορέα. Οι αυξημένες εντάσεις μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας για τα νησιά Σενκάκου / Diaoyu πλήττουν τις προσπάθειες για την ενίσχυση του εμπορίου στην περιοχή, που είναι ένας άλλος στόχος των ΗΠΑ. Στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, η κυβέρνηση Ομπάμα έχει επιδιώξει να ενισχύσει τους δεσμούς της με το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και άλλες τοπικές δυνάμεις υποστηρίζοντας τις προσπάθειές τους να διαπραγματευτούν μαζικά με την Κίνα πάνω στα διαμφισβητούμενα νησιά. Αν και καλοδεχούμενη στο Ανόι και τη Μανίλα, η στρατηγική αυτή έχει εξοργίσει το Πεκίνο και έβαλε φρένο στις σινο-αμερικανικές σχέσεις.

Εν τω μεταξύ, δεν πρέπει να περιμένει κανείς ότι το Πεκίνο, το Ανόι, η Μανίλα, η Σεούλ ή το Τόκιο θα υποχωρήσουν τα επόμενα χρόνια. Η επιθυμία για φθηνή και προσιτή ενέργεια θα αυξηθεί και καθώς μεγαλώνουν οι ασιατικές οικονομίες οι εθνικιστικές παρορμήσεις θα γίνουν πιο δυναμικές. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έσπευσαν να εκμεταλλευτούν αυτές τις παρορμήσεις για ίδιον πολιτικό όφελος, αλλά αναγνωρίζουν επίσης ότι οι αυξημένες εντάσεις και η εχθρική στάση που έλαβαν θα μπορούσε να υπονομεύσει τις προσπάθειες για την προώθηση της οικονομικής συνεργασίας στην περιοχή, επιβραδύνοντας την ανάπτυξη περαιτέρω. Τελικά, ως εκ τούτου, είναι πιθανό να αναζητήσουν μια εναλλακτική λύση αντί μιας βίαιης αντιπαράθεσης. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την από κοινού παρουσία στις επίμαχες περιοχές (όπως η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη έχουν επιλέξει να κάνουν σε ένα επίμαχο κομμάτι των δικών τους υπεράκτιων υδάτων) και η επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138093/michael-t-klare/island-gra...

Συνδέσεις:
[1] http://www.amazon.com/The-Race-Whats-Left-Resources/dp/0805091262
[2] http://www.foreignaffairs.com/a-map-of-conflicts-in-the-south-and-east-c...