Η γηράσκουσα δημοκρατία τής Ιαπωνίας

Η κυβέρνηση θεωρεί επί του παρόντος ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα μπορεί να διαρκέσει έναν αιώνα. Αλλά αυτή η εκτίμηση βασίζεται σε ξεπερασμένες παραδοχές για τα επιτόκια και τους μισθούς. Μια αναλογιστική αποτίμηση του συνταξιοδοτικού προγράμματος το 2004 βασίστηκε σε μακροπρόθεσμη απόδοση επενδύσεων 3,2% και σε συνεχείς αυξήσεις μισθών κατά 2,1%: Μια εκτίμηση του 2009 προέβλεψε απόδοση στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις 4,1% και 2,5% σε αυξήσεις μισθών. Σύμφωνα με μελέτες που δημοσιεύθηκαν από το Εθνικό Ινστιτούτο Έρευνας Προόδου της Ιαπωνίας, το οποίο χρησιμοποιεί πραγματικά επιτόκια και εναλλακτικές μισθολογικές τάσεις, τα συνταξιοδοτικά περιουσιακά στοιχεία της κυβέρνησης θα στερέψουν κάποια στιγμή μεταξύ 2032 και 2038.

ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΑΚΟΥΡΑΣΤΟΙ

Για να εξασφαλίσει την πολιτική και οικονομική της ευρωστία, η Ιαπωνία πρέπει να βρει έναν τρόπο να προτρέψει τους νέους να συμμετέχουν περισσότερο στην πολιτική διαδικασία. Σε δημοσκοπήσεις, οι νέοι Ιάπωνες λένε ότι δεν υπάρχουν πολιτικοί, οι πολιτικές των οποίων να αντανακλούν τις ανησυχίες τους και έτσι η ψήφος τους δε θα είχε σημασία. Τα πολιτικά κόμματα της Ιαπωνίας πρέπει, συνεπώς, να προσελκύσουν νεότερους πολιτικούς. Θα πρέπει επίσης να επιδιώξουν να αυξήσουν το ποσοστό των νέων ανθρώπων στις κυβερνητικές συμβουλευτικές επιτροπές, οι οποίες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ιαπωνική πολιτική. Η Ιαπωνία θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο διορισμού ενός υπουργού για θέματα νεολαίας και την θέσπιση υποτροφιών στο Γραφείο του Πρωθυπουργού, στο πρότυπο του προγράμματος των συνεργατών τού Λευκού Οίκου. Αυτά θα βοηθήσουν να έρθουν οι νέοι άνθρωποι στην πολιτική διαδικασία νωρίτερα και θα διασφαλίσουν ότι έχουν λόγο όταν λαμβάνονται οι αποφάσεις.

Πιο ουσιαστικά, η Ιαπωνία πρέπει να μειώσει την ηλικία που αποκτά κανείς δικαίωμα ψήφου από τα 20 έτη (το υψηλότερο όριο στις χώρες του ΟΟΣΑ) στα 18, κάτι που θα διευρυνθεί τη βάση των ψηφοφόρων κατά εκατομμύρια. Στην πραγματικότητα, η Ιαπωνία διεξήγαγε το 2007 ένα δημοψήφισμα που άνοιξε το δρόμο για μια μείωση της ηλικίας ψήφου, αλλά η ιδέα παραμένει αμφιλεγόμενη μεταξύ ορισμένων πολιτικών κομμάτων. Επιπλέον, η εισαγωγή περισσότερων μαθημάτων «αγωγής του πολίτη» στο σχολικό πρόγραμμα από τη μέση εκπαίδευση και μετά, θα βοηθήσει στην προετοιμασία της ιαπωνικής νεολαίας για μεγαλύτερη συμμετοχή στα πολιτικά.

Δεύτερον, η Ιαπωνία πρέπει να αρχίσει να επανεξετάζει το συνταξιοδοτικό της σύστημα και το σύστημα υγείας, δεδομένης της επίδρασής τους στη μακροπρόθεσμη οικονομική υγεία τής χώρας. Τελικά, η χώρα θα πρέπει πιθανότατα να περικόψει τις δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης καθώς και εκείνες για τις συντάξεις, και θα μπορούσε να εξετάσει την εισαγωγή ενός συστήματος οικογενειακού γιατρού παρόμοιο με εκείνο του Ηνωμένου Βασίλειου ώστε να αποτραπεί η κατάχρηση των ιατρικών παροχών. Ειδικότερα, τακτικά προγραμματισμένοι ανεξάρτητοι έλεγχοι επί του συνταξιοδοτικού συστήματος θα μπορούσαν τουλάχιστον να αποκαλύψουν πόσο βιώσιμο είναι, λαμβάνοντας υπόψη την ταχεία γήρανση του πληθυσμού της χώρας, και να βοηθήσουν έτσι να ξεκινήσει η συζήτηση.

Το κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα τού Άμπε έχει ήδη υποσχεθεί να επανεξετάσει την ιατρική και νοσηλευτική φροντίδα και το συνταξιοδοτικό σύστημα. Η πρόκληση θα είναι να γίνουν αυτά τα λόγια πραγματική πολιτική. Προς το σκοπό αυτό, η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει σχέδια για την αύξηση του φόρου κατανάλωσης και την αξιοποίηση μερικών από τα επιπλέον έσοδα σε προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. Αλλά ακόμη και αυτή η αύξηση φόρων, η οποία θα συνεισφέρει απλώς συγκρατημένα στο έλλειμμα των αποθεματικών των συνταξιοδοτικών ταμείων τής Ιαπωνίας, υπόκειται σε οικονομικούς παράγοντες και θα μπορούσε να καθυστερήσει εάν ο Άμπε αισθανθεί ότι η οικονομία δεν είναι αρκετά ισχυρή για να το αντέξει.

Αν η Ιαπωνία θέλει να ενθαρρύνει τους νέους να παντρευτούν και να κάνουν οικογένειες, θα πρέπει να ξεκινήσει με την αντιμετώπιση της υπερβολικά άκαμπτης αγοράς εργασίας τής χώρας, όπου οι προαγωγές και οι αυξήσεις εξαρτώνται από την ηλικία, όπου είναι πολύ δύσκολο να απολυθούν ακόμη και αντιπαραγωγικοί εργαζόμενοι, και όπου στους νέους προσφέρεται εργασία με «σύμβαση ορισμένου χρόνου» με όλο και χαμηλότερη αμοιβή – ενώ το πιο ηλικιωμένο προσωπικό, κυρίως οι άνδρες, κρατούν τις δουλειές τους δια βίου. Το ποσοστό γάμου για τους νέους άνδρες με θέσεις εργασίας «επί συμβάσει» είναι το μισό από αυτό των ανδρών με θέσεις εργασίας κανονικού προσωπικού. Σε μια χώρα όπου μόνο το 2% των παιδιών γεννιούνται εκτός γάμου, η μεταρρύθμιση του συστήματος απασχόλησης είναι μια σημαντική οικογενειακή πολιτική.

Τελικά, η Ιαπωνία πρέπει να μεταρρυθμίσει το εκλογικό της σύστημα, να επαναχαράξει τις εκλογικές περιφέρειες σύμφωνα με τους σημερινούς πληθυσμούς για να δημιουργήσει μια πιο δίκαιη κατανομή ψήφων. Τα δικαστήρια έχουν κρίνει τα αποτελέσματα των εκλογών του 2009 και του 2012 ως αντισυνταγματικά λόγω της ανισορροπίας εκπροσώπησης, και μια από αυτές τις περιπτώσεις έχει φθάσει ως το ιαπωνικό Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο θα πρέπει να ασκήσει πίεση στους πολιτικούς για μεταρρύθμιση στο ζήτημα αυτό. Στις πάνω από τέσσερις δεκαετίες προηγούμενων μεταρρυθμίσεων του εκλογικού συστήματος, οι πολιτικοί επιμένουν να προσαρμόζουν οι ίδιοι το σύστημα – κάτι που αποτελεί μια προφανή σύγκρουση συμφερόντων. Η ευθύνη για την εκλογική μεταρρύθμιση θα πρέπει να μετακινηθεί σε μια ανεξάρτητη εξωτερική επιτροπή.

Φυσικά, η εκλογική μεταρρύθμιση δεν θα αλλάξει την πραγματικότητα: Ακόμη και με επαναχάραξη εκλογικών περιφερειών, η διάρθρωση του πληθυσμού της Ιαπωνίας σηματοδοτεί ότι το ποσοστό των ηλικιωμένων ψηφοφόρων θα εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, τα κενά στην εκπροσώπηση μεταξύ δήμων και περιφερειών δεν θα είναι τόσο μεγάλη.