Άγκυρα στη Μαύρη Θάλασσα

Ο Mark Galeotti, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, υποστηρίζει ότι οι ρωσικές δυνατότητες στη Μαύρη Θάλασσα είναι ακόμα σχετικά στοιχειώδεις [3], και ότι δεν θα είναι σε θέση να επιβιώσουν σε μια μεγαλύτερη αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ. Αλλά η Ρωσία είναι πιθανό να στοιχηματίζει ότι το ΝΑΤΟ δεν πρόκειται να εμπλακεί. Στην πραγματικότητα, οι Ρώσοι εξακολουθούν να θυμούνται τον Κριμαϊκό πόλεμο του 1853 και είναι καλοί στο να υπολογίζουν πόσο πολύ μπορούν να πιέζουν πριν προκαλέσουν μεγάλες δυτικές αντιδράσεις. Αλλά ακόμη και εάν η Μόσχα είναι προσεκτική, η εμπλοκή τής Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα θα περιπλέξει αναπόφευκτα τα πράγματα για την Τουρκία. Κατ’ αρχήν, η Ρωσία είναι πεπεισμένη ότι ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, θα κερδίσει τελικά τον εμφύλιο πόλεμο στην Συρία και, ως ευχαριστία για την ρωσική υποστήριξη κατά την διάρκεια του πολέμου, θα επιτρέψει στη Μόσχα να έχει μακροπρόθεσμη πρόσβαση στη ναυτική βάση Ταρτούς τής Συρίας. Με την Σεβαστούπολη και την Ταρτούς να παρέχουν στην Ρωσία πρόσβαση σε θερμά ύδατα και στις δύο πλευρές τής χερσονήσου τής Ανατολίας, η Τουρκία θα βρεθεί πρακτικά περικυκλωμένη από ένα αυξανόμενο Ρωσικό Ναυτικό.

Εξαιτίας αυτού, οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες τής περιοχής και για τις υπεράκτιες προσπάθειες εξερεύνησης πετρελαίου και φυσικού αερίου τής Τουρκίας, θα δεχθούν ένα χτύπημα. Η Ρωσία θα μπορούσε δυνητικά να αρχίσει να διαφωνεί γύρω από το νομικό καθεστώς των στενών τού Βοσπόρου με το επιχείρημα - όπως ο Στάλιν – ότι η συμφωνία τού Montreux πρέπει να επικαιροποιηθεί για να δώσει στην Ρωσία ανεμπόδιστη πρόσβαση στην περιοχή. Το Ρωσικό Ναυτικό έχει ήδη αποδειχθεί πρόθυμο να ρίξει το βάρος του γύρω από τα θέματα αυτά, ιδίως στην ανατολική Μεσόγειο, όπου το Ισραήλ και η Κύπρος έχουν αρχίσει να διασχίζουν την θάλασσα, χωρομετρώντας για το φυσικό αέριο. Σε απάντηση, η Ρωσία υπενθύμισε στην Κύπρο τον έλεγχό της επί κυπριακών τραπεζών ενώ προχώρησε πιο προσεκτικά με το Ισραήλ.

Η Ρωσία έχει παίξει πολύ σκληρότερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκλαμβάνει τις αποστολές εξερεύνησης φυσικού αερίου που ξεκινούν από τις τουρκικές ακτές τής Μαύρης Θάλασσας και διευθύνονται από την Exxon-Chevron ως Δυτικό ιμπεριαλισμό. Η εισβολή στην Κριμαία ήταν ίσως η πιο ξεκάθαρη ρωσική προειδοποίηση σχετικά με τις δραστηριότητες αυτές μέχρι σήμερα: οι δραστηριότητες της Exxon, της Chevron, και της Shell στη Μαύρη Θάλασσα βρίσκονται σήμερα σε νομικό κενό. Οι τρεις εταιρείες είχαν υπογράψει συμφωνίες για υπεράκτιες εξερευνήσεις και γεωτρήσεις κατά μήκος των ακτών τής Ουκρανίας πριν από την κριμαϊκή προσάρτηση, και τώρα, με ένα ενισχυόμενο Ρωσικό Ναυτικό στη Μαύρη Θάλασσα, οι εν λόγω συμφωνίες είναι πολύ αμφίβολες.

Με την περικύκλωση της χερσονήσου τής Ανατολίας, ο Πούτιν κάνει επίσης μια δήλωση εναντίον τής ευρωπαϊκής στρατηγικής τού Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου και δημιουργεί μια άμεση πρόκληση στο σχέδιο για τον Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP), που παρακάμπτει την Ρωσία και θα τροφοδοτήσει με αζερικό φυσικό αέριο την Ευρώπη. Τα αισθήματα της Ρωσίας για το θέμα συνοψίζονται ίσως καλύτερα σε μια πρόσφατη δήλωση του Dmitry Rogozin, του Ρώσου αναπληρωτή πρωθυπουργού, ο οποίος είπε ότι δύο γαλλικά πλοία αμφίβιας επίθεσης Mistral-class, τα οποία η Ρωσία αγόρασε από την Γαλλία πριν από την αναμέτρηση για την Κριμαία, θα πρέπει να παραδοθούν στην Ρωσία «το συντομότερο δυνατόν» αλλιώς η Γαλλία θα πρέπει να επιστρέψει 1,2 δισ. ευρώ. Εάν η Ρωσία καταλήξει να αποκτήσει τα δύο επιθετικά πλοία, το καθένα εκ των οποίων μπορεί να μεταφέρει 16 ελικόπτερα, 70 τεθωρακισμένα οχήματα και 450 στρατιώτες, αυτά θα καταστήσουν την Ρωσία ικανή να εξαπολύει επιδρομές μικρής κλίμακας σε όλα τα παράκτια κράτη τής Μαύρης Θάλασσας, κάτι που θα μπορούσε να σταματήσει τον ευρωπαϊκό Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου.

Όλα αυτά ακούγονται σαν άσχημα νέα - και είναι. Αν υπάρχει ένας λόγος για ελπίδα, όμως, είναι ότι ο ρωσικός επεκτατισμός τού Στάλιν ώθησε την Τουρκία να γίνει ένας πιστός σύμμαχος του ΝΑΤΟ. Η εισβολή στην Κριμαία θα μπορούσε μόνο να ωθήσει την Τουρκία, η οποία υπό τον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε παρασυρθεί μακριά από την Δύση, να θυμηθεί γιατί η χώρα του εντάχθηκε στην συμμαχία εξ αρχής. Με απλά λόγια, ούτε η Οθωμανική Αυτοκρατορία ούτε η σύγχρονη Τουρκία ήταν ποτέ σε θέση να αποτρέψουν ή να αντισταθούν στον ρωσικό επεκτατισμό από μόνες τους. Όταν ασχολείται με τις βραχυπρόθεσμες ρωσικές απαιτήσεις, η Ρωσία πάντα γίνεται πιο διεκδικητική. Από το 1689, η μόνη πραγματική επιλογή τής Τουρκίας για την επιβίωσή της ήταν να συνεργαστεί με τους συμμάχους. Αλλά για να φτάσει σε αυτό το σημείο απαιτείται μια σταθερή και μετρήσιμη δέσμευση από την Δύση προς την Τουρκία. Κάθε φορά που οι δύο ένωσαν τις δυνάμεις τους, η Δύση έκανε αξιόπιστες επιδείξεις της αποφασιστικότητάς της. Προς το παρόν, όμως, δεν είναι σαφές κατά πόσο το ΝΑΤΟ θα εμπλακεί στην Ουκρανία. Ο βαθμός στον οποίο θα το κάνει – κάτι που θα καταδεικνύει μια ισχυρή βούληση για να ελέγξει την Ρωσία - θα καθορίσει κατά πόσον η Τουρκία θα ενταχθεί στην προσπάθεια περιορισμού τής Ρωσίας ή απλά θα καταρρεύσει υπό την ρωσική πίεση.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141415/akin-unver/ankara-to-black...