Ο κρυφός ισλαμισμός τού Σίσι

Οι Αιγύπτιοι γνώριζαν από καιρό γνωστό ότι ο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός τής Αιγύπτου και πρώην υπουργός Άμυνας θα κερδίσει τις προεδρικές εκλογές τής χώρας τους, αλλά είχε προσπαθήσει να μην τους αφήσει να γνωρίζουν πολύ περισσότερα πέρα από αυτό. Ακόμα και η προεκλογική του εκστρατεία έδωσε λίγες ενδείξεις τού χαρακτήρα του• οι εμφανίσεις του ήταν περιορισμένες σε μια χούφτα μαγνητοσκοπημένες και πολύ επεξεργασμένες τηλεοπτικές συνεντεύξεις που αποκάλυψαν ελάχιστα για το όραμά του για την χώρα. (Ο Σίσι ισχυρίστηκε ότι οι τρομοκρατικές απειλές τον εμπόδισαν να διεξάγει ανοιχτή προεκλογική εκστρατεία, και το κοινό δεν φάνηκε να νοιάζεται).

Φυσικά, η μελετημένη σιωπή δεν ήταν ποτέ μια βιώσιμη στρατηγική. Παρά τις καλύτερες προσπάθειες του Σίσι, η προσωπικότητά του αποκαλύφθηκε κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών. Πράγματι, ήταν πάντοτε δυνατόν να διαβλέψει κανείς τον πραγματικό χαρακτήρα και τις προθέσεις του για την Αίγυπτο κάτω από την δημόσια persona του. Και, όπως υποστήριξα σε προηγούμενο άρθρο [1] για το Foreign Affairs, αυτές οι προθέσεις είναι ανησυχητικές: Ο Σίσι θα βασιστεί σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στο Ισλάμ για να νομιμοποιήσει το αυταρχικό καθεστώς του, από όσο έχει αφήσει να πιστεύουν οι Αιγύπτιοι και οι ξένοι παρατηρητές.

Το πιο αποκαλυπτικό στοιχείο τής εκστρατείας τού Σίσι ήταν ακριβώς η επιφυλακτικότητά της. Ο Σίσι είναι ένας εξαιρετικά ιδιωτικός άνθρωπος, που κρατούσε πάντα τις σκέψεις του για τον εαυτό του. Εντός τού αιγυπτιακού στρατιωτικού κατεστημένου, ήταν πολύ γνωστός ως μοναχικός, κάποιος που προτιμούσε την παρέα μιας μικρής ομάδας φίλων. Αυτή η φήμη περί διακριτικότητας τον βοήθησε να γίνει ένας από τους αγαπημένους τού Μοχάμεντ Χουσεΐν Ταντάουι, του πρώην υπουργού Άμυνας. Οι αξιωματικοί γύρω του, εν τω μεταξύ, εκτιμούσαν το ότι ο Σίσι απέφυγε να είναι υπερβολικά δουλοπρεπής στον Ταντάουι ή να εκμεταλλεύεται επιδεικτικά την σχέση του μαζί του.

Από τότε που έγινε ο de facto ηγέτης τής Αιγύπτου πριν από ένα χρόνο, ο Σίσι έχει στελεχώσει τις στρατιωτικές και μυστικές υπηρεσίες με συμμάχους από τον πολύ στενό εσωτερικό κύκλο του. Ως εκ τούτου, ο υπουργός Άμυνας της Αιγύπτου, ο επικεφαλής τής Δημοκρατικής Φρουράς, και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι των αμυντικών υπηρεσιών είναι όλοι άνθρωποι που έχουν γνωρίσει τον Σίσι είτε επειδή ήταν συμφοιτητές στην στρατιωτική ακαδημία είτε επειδή υπηρέτησαν μαζί του στο μηχανοκίνητο πεζικό στα πρώτα στάδια της καριέρας του. Ο προσωπικός μέντορας του Σίσι από εκείνες τις ημέρες στο μηχανοκίνητο πεζικό, για παράδειγμα, είναι τώρα διευθυντής τής Γενικής Διεύθυνσης Πληροφοριών, ενώ ο συμμαθητής του στην στρατιωτική ακαδημία - και πατέρας τής συζύγου τού γιου του - είναι τώρα αρχηγός ΓΕΕΘΑ. Αυτό το πρότυπο, να βασίζεται σε έμπιστους προκειμένου να εδραιώσει τον προσωπικό του έλεγχο επί του στρατού, σημαίνει ότι ομοίως θα στηριχθεί σε έμπιστους υφισταμένους για να λειτουργήσει το κράτος. Το ένστικτό του ήταν πάντα υπέρ των διακρίσεων αντί υπέρ των συγκλίσεων.

Όσο για το τι τροφοδοτεί τις πολιτικές του απόψεις, ο Σίσι ως επί το πλείστον κοπίαζε κατά την διάρκεια της εκστρατείας του για να δείχνει ότι δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενος. Όταν ανακοίνωσε τον «οδικό χάρτη τού στρατού προς την δημοκρατία» στον απόηχο της ανατροπής τού προέδρου Mohamed Morsi, είχε στο βάθρο μαζί του τον Κόπτη Πάπα, τον Sheikh Al-Azhar, από το πιο σεβάσμιο ίδρυμα ισλαμικής εκπαίδευσης στην χώρα και τον Galal al-Murra, έναν εξέχοντα σαλαφιστή. Διαχώρισε την θέση του από τα συντηρητικά ισλαμιστικά κόμματα που ενέκριναν την υποψηφιότητά του και περιέβαλλε τον εαυτό του με μετριοπαθείς μουσουλμανικές προσωπικότητες, συμπεριλαμβανομένου του Ισλαμιστή λόγιου και πρώην μεγάλου μουφτή, Ali Gomaa, του οποίου οι ερμηνείες τού Ισλάμ είναι εύπεπτες για το υπουργείο Εξωτερικών τής Αιγύπτου και το Δυτικό κοινό. Η εκστρατεία του έλαβε επίσης δωρεές και επιχειρησιακή υποστήριξη από εξέχοντες Αιγύπτιους κοσμικούς, συμπεριλαμβανομένων των Mohamed Hassanein Heikal που είναι διακεκριμένος δημοσιογράφος, του Αμρ Μούσα που είναι πρώην υπουργός Εξωτερικών τής Αιγύπτου και του Hisham Kassem που είναι εκδότης και ακτιβιστής υπέρ τής δημοκρατίας.

Αλλά οι προσωπικές απόψεις τού Σίσι είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με την δημόσια εικόνα του ως θρησκευτικά μετριοπαθούς. Σε μια ηχογράφηση μιας συνομιλίας του το περασμένο καλοκαίρι μεταξύ τού Σίσι και ενός δημοσιογράφου τής εφημερίδας Al-Masry Al-Yawm που διέρρευσε, ο Σίσι ρωτήθηκε αν είχε ποτέ ονειρευτεί να γίνει επικεφαλής των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων ή ακόμη και πρόεδρος της χώρας. Ο Σίσι απαντά ότι το είχε ονειρευτεί, και συνέχισε για να εξηγήσει ότι εμπνεύστηκε από ένα θρησκευτικό όραμα στο οποίο κρατούσε ένα σπαθί στο οποίο ήταν γραμμένες με αίμα οι λέξεις «Όχι Θεός αλλά Θεός, και ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης τού Θεού» και στο οποίο είδε τον κατανυκτικό πρώην πρόεδρο της Αιγύπτου, Ανουάρ αλ Σαντάτ, ο οποίος του υποσχέθηκε ότι θα γίνει πρόεδρος.

Παρά τις προσπάθειες να κρύψει τις απόψεις του, ο Σίσι έχει κατά καιρούς αποκαλύψει το βάθος τής θρησκευτικότητας του στο αιγυπτιακό κοινό. Όταν τα πλήθη διαμαρτύρονταν για την επιβολή από τον στρατό τού «τεστ παρθενίας» σε διαδηλώτριες το 2011, ο Σίσι δήλωσε ότι ήταν δική του ευθύνη, ως αρχηγός ενός αξιότιμου εθνικού θεσμού, να «αποφασίσει αν [οι διαδηλώτριες] ήταν έντιμες». Κάλεσε τους Αιγυπτίους να «δώσουν την εμπιστοσύνη τους στο Θεό, στον στρατό και την αστυνομία για να οδηγήσουν την Αίγυπτο προς την ελευθερία, την σταθερότητα και την πρόοδο». Απέδωσε την διαφθορά «στην αποσύνδεση του θρησκευτικού λόγου από την πραγματικότητα» και έκανε έκκληση για την ανάγκη να «εκπροσωπούμε τον Θεό με καλό τρόπο μέσα από τα λόγια και τις πράξεις μας». Όταν ρωτήθηκε στην πρώτη τηλεοπτική συνέντευξη της προεκλογικής του εκστρατείας για την εξωτερική πολιτική υπό την προεδρία του, δεν απάντησε περιγράφοντας μια πολιτική, αλλά επαινώντας τον Σαουδάραβα βασιλιά Αμπντάλα ως τον μεγαλύτερο ηγέτη αραβικού κράτους. Ενώ αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ως ένα δημόσιο ευχαριστώ για την οικονομική και άλλη στήριξη που παρείχε η Σαουδική Αραβία στον Σίσι και στην Αίγυπτο, υπονοεί επίσης ότι ο Σίσι αισθάνεται άνετα με το συντηρητικό Ισλάμ αυτού του ηγεμόνα και της χώρας του. Και ποτέ δεν έχει απορρίψει την υποστήριξη των σαλαφιστικών κομμάτων, γεγονός που υποδηλώνει ότι θα μπορούσε να είναι διατεθειμένος να προσφέρει στα μέλη του θέσεις στην κρατική γραφειοκρατία ή ενδεχομένως ακόμη και την κυβέρνηση μετά την ορκωμοσία του.

Τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά τής προσωπικότητας του Σίσι – η θρησκευτικότητά του και η έντονη μυστικοπάθειά του - είναι διαρκή καθ’ όλον τον βίο του. Ανατράφηκε σε μια παραδοσιακή και ιδιαίτερα κατανυκτική οικογένεια στην Gamaliya, μια πυκνοκατοικημένη συνοικία τού Καΐρου που είναι γνωστή ως το επίκεντρο της σιιτικής κοινότητας της Αιγύπτου, για μερικούς από τους κορυφαίους ηγέτες των Sufi, και, το σημαντικότερο, για την έδρα τού Al-Azhar , του κορυφαίου εκπαιδευτικού ιδρύματος του σουνιτικού Ισλάμ. Ο Σίσι φέρεται να έχει απομνημονεύσει το Κοράνι σε νεαρή ηλικία και, σύμφωνα με την Dina Ezzat, μια σεβαστή δημοσιογράφο στην κρατική εφημερίδα Al-Ahram, εξακολουθεί να νηστεύει δύο φορές την εβδομάδα, προσεύχεται πέντε φορές την ημέρα, και εμπλουτίζει τακτικά την ομιλία του με θρησκευτικές παραπομπές. Σε αντίθεση με πολλούς από τους συναδέλφους του αξιωματικούς, αποφεύγει τις κοινωνικές εκδηλώσεις όπου σερβίρεται αλκοόλ και οι γυναίκες είναι «ακατάλληλα» ντυμένες. Επίσης ασυνήθιστο για έναν Αιγύπτιο αξιωματικό τού στρατού, έχει εξασφαλίσει ότι όλες οι γυναίκες στην οικογένειά του - συμπεριλαμβανομένων των αδελφών, της συζύγου, των θυγατέρων και των συζύγων των γιών του- φορούν μαντίλα (hijab) που καλύπτει τα πάντα εκτός από το πρόσωπό τους.

Ένα έγγραφο που έγραψε ο Σίσι το 2006 για την Σχολή Πολέμου τού Στρατού των ΗΠΑ, στο οποίο υποστήριξε ότι η δημοκρατία στην Μέση Ανατολή θα μπορούσε να είναι μόνο ισλαμικού χαρακτήρα, δείχνει επίσης ότι το Ισλάμ παρέχει το πνευματικό πλαίσιο για τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Και χωρίς την προσωπική και πολιτική θρησκευτικότητα του Σίσι, είναι αδύνατο να κατανοήσουμε την σχεδόν απεριόριστη πίστη που εναπόθεσαν στον Σίσι ο Morsi και οι συνάδελφοί του στην Μουσουλμανική Αδελφότητα. Έχοντάς τον προαγάγει σε υπουργό Άμυνας στη θέση τού Ταντάουι, προφανώς επειδή τουλάχιστον κάποιοι στην ηγεσία τής Αδελφότητας είχαν την πεποίθηση ότι ήταν ένας μυστικός υποστηρικτής τής οργάνωσής τους, συνέχισαν να πιστεύουν ότι θα παραμείνει πιστός στους σκοπούς τους σχεδόν μέχρι την στιγμή που ο Σίσι ξεκίνησε το αποφασιστικό πραξικόπημα στις 3 Ιουλίου 2013.

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι ο πυρήνας τής διαφωνίας τού Σίσι με την Αδελφότητα δεν ήταν ποτέ δογματικός. Πουθενά αλλού δεν έχει ο ίδιος ξεκαθαρίσει το πώς οι πεποιθήσεις του διαφέρουν από τις δικές τους, ή το πού οι δικές τους είναι εσφαλμένες. Η καταδίκη του για την Αδελφότητα προέρχεται από την ίδια πηγή του ανταγωνισμού τής κυβερνώσας οικογένειας της Σαουδικής Αραβίας προς την Αδελφότητα- δηλαδή, ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο του κράτους. Ακριβώς όπως οι Αδελφοί, ο Σίσι πιστεύει ότι ο υπαρξιακός ρόλος τού κράτους είναι να προωθήσει μια ηθική τάξη που θα βασίζεται στο Ισλάμ. Αλλά το βασικό ζήτημα είναι το ποιος θα πρέπει να κάνει αυτήν την προαγωγή. Για τον Σίσι είναι ο στρατός και, εν τέλει, ο εαυτός του. Με άλλα λόγια, ο ίδιος, όπως και η Αδελφότητα, πιστεύει σε ένα μεσσιανικό Ισλάμ. Η διαφορά είναι ότι ο Σίσι βλέπει τον εαυτό του και τον στρατό στο ρόλο τού Μεσσία.

Η αφοσίωση του Σίσι για το Ισλάμ είναι βέβαιο ότι θα εξαπλωθεί στην εξουσία του επί της Αιγύπτου, που υποστηρίζεται από τον στρατό. Η σύνδεση του ιδίου και του στρατού με τους ισλαμικούς θεσμούς τής χώρας θα αποτελέσει μια πρωταρχική πηγή νομιμοποίησης της προεδρίας του. Αυτό θα δώσει πιθανόν σε αυτούς τους ισλαμικούς θεσμούς σημαντική επιρροή σε μια σειρά από εγχώριες πολιτικές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ασχολούνται με την ισότητα των φύλων. Επίσης, θα βοηθήσει στην διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής τής Αιγύπτου, όπως υποδεικνύεται από την φιλικότητα του Σίσι απέναντι στην Σαουδική Αραβία. Τέλος, θα χρησιμεύσει για να ενισχύσει τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο τού στρατού στην οικονομία, καθώς η πλεονεξία τού στρατού μπορεί τώρα να παρουσιαστεί ως απόδειξη του ενδιαφέροντος για την δημιουργία μιας ηθικά υγιούς ισλαμικής οικονομίας. Η Αίγυπτος του Σίσι, σε γενικές γραμμές, θα είναι εκείνη κατά την οποία η θρησκεία θα ενισχύσει τον στρατιωτικό αυταρχισμό και θα χρησιμεύσει για να δικαιολογηθεί η καταστολή των αντιφρονούντων, και κυρίως εκείνων των οποίων η πολιτική, παραδόξως, είναι επίσης τροφοδοτημένη από το Ισλάμ. Αυτή δεν ήταν η εικόνα που μεταδόθηκε κατά την διάρκεια της εκστρατείας τού Σίσι, αλλά είναι μια πραγματικότητα για την οποία θα ήταν σοφό να προετοιμαστούν τόσο οι Δυτικοί όσο και οι Αιγύπτιοι.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141458/robert-springborg/sisis-se...

Συνδέσεις:
[1] http://www.foreignaffairs.com/articles/139605/robert-springborg/sisis-is...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr