Πώς μπορεί να λυθεί το Κυπριακό

Θα μείνω, όμως, ακόμα λίγο στις πρόσφατες παραβιάσεις (εκ μέρους τής Τουρκίας) στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Όταν ρώτησα πρόσφατα τον Γιασιάρ Γιακίς, πρώην υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, γιατί τώρα αυτή η πρόκληση στην κυπριακή ΑΟΖ, απάντησε πως αυτά τα πράγματα είναι κάποτε προϊόν μιας δυναμικής, εννοώντας πως μπορεί όλο αυτό το ζήτημα να μην ήταν κατ’ ανάγκην κατόπιν αποφάσεων της πολιτικής ηγεσίας. Νομίζω πως αυτό είναι έκτος συζήτησης. Η Τουρκία είναι ένα τόσο συγκεντρωτικό κράτος, και ο ίδιος ο Ερντογάν στον ίδιο ή και μεγαλύτερο βαθμό συγκεντρωτικός, που είναι αδύνατον να έχει γίνει κάτι τέτοιο χωρίς την δική του προσωπική απόφαση. Αν δε, πάει κανείς λίγο πιο πίσω στο χρόνο, θα θυμηθεί πως οι πρώτες αντιδράσεις των Τούρκων αξιωματούχων για το φυσικό αέριο στις νότιες θάλασσες της Κύπρου, έλεγαν περίπου πως αυτός ο πλούτος δεν μπορεί παρά να ανήκει στην Τουρκία, και πως αυτό δεν είναι δυνατόν να αλλάζει επειδή μεταξύ της «χερσαίας» χώρας και των πηγών αυτών, συμβαίνει να υπάρχει ένα νησί. Άλλωστε γι αυτό είναι που δεν υπέγραψε και την σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Επιπρόσθετα, αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει και με την Ελλάδα. Δεν θα μπω σ' αυτό το ζήτημα, όμως, γιατί ίσως υπάρχουν διαφορές που αν επιχειρήσω να αναπτύξω, θα ξεφύγω πλήρως από το θέμα μου.

Η Τουρκία, λοιπόν, δεν αγωνίζεται για τους Τουρκοκύπριους. Τελευταία της έγνοια είναι αυτή. Θέλει να διασφαλίσει την συμμέτοχη της στο θέμα «φυσικό αέριο». Εμείς δεν αποκλείουμε και δεν πρέπει να αποκλείουμε μια συζήτηση και με την Τουρκία, είτε αυτή ενδιαφέρεται να είναι αγοραστής είτε ενδιαφέρεται να είναι ο διαμετακομιστικός χώρος. Μόνον αυτό, όμως, και μόνο υπό την προϋπόθεση λύσης τού κυπριακού προβλήματος και, βεβαίως, υπό την προϋπόθεση τούτο να είναι οικονομικά συμφέρον. Και αν είναι οικονομικά συμφέρον θα αποφασιστεί όχι μόνο από την Κύπρο αλλά και από τις εταιρείες που έχουν συμβληθεί, και ακόμα από τα κράτη που έχουν δικαιώματα στην λεκάνη, όπως είναι η Αίγυπτος, το Ισραήλ, ο Λίβανος και φυσικά και η Κύπρος. Υπ' αυτή την έννοια κανείς δεν μπορεί να αλλάξει την ροή των πραγμάτων στην περίπτωση που υπάρξει λύση στο κυπριακό πρόβλημα. Κατά την γνώμη μου, η λύση συμφέρει την Τουρκία, όπως συμφέρει και την Ελλάδα και τους Κύπριους και την Ευρώπη. Αν λοιπόν είναι συμφέρουσα γιατί δεν επέρχεται; Γιατί δεν συμβαίνει αυτό που συμφέρει να συμβεί; Νομίζω πως στην παρούσα συγκυρία (γιατί στο παρελθόν μπορεί άλλες αν ήταν οι αιτίες) ο βασικός λόγος είναι γιατί η Τουρκία δεν επιτρέπει στον εαυτό της μια ειλικρινή ανάγνωση των θέσεων της ελληνοκυπριακής πλευράς. Και από την άλλη, ενώ έχει συμφέρον από την λύση δεν έχει και κανένα κόστος από την μη λύση. Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε εμείς; Πέραν των όσων έχω ήδη καταθέσει, θέλω να επαναλάβω, να υποστηρίξω ξανά πως πρέπει να βρούμε την δίοδο που επικοινωνεί με την βασική πολιτική σκέψη τής Τουρκίας. Εννοώ, πρέπει να βρούμε συνομιλητή αξιόπιστο που να μιλά κατ' ευθείαν με τον πρόεδρο Ερντογάν. Έτσι μόνο θα κατανοήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει με το κυπριακό μέσα στο μυαλό τού νέου πρόεδρου. Αν δεν ξέρουμε τι σκέπτεται, δεν θα καταφέρουμε ποτέ την συνεννόηση. Και, βέβαια, ενόσω ενδιάμεσος είναι ο κος Έρογλου, άνθρωπος με διαχρονικούς αγώνες για την διχοτόμηση, δεν πρόκειται να βγούμε πουθενά.

Αυτό που αναζητώ να γίνει δεν είναι καθόλου δύσκολο. Οι Βρυξέλλες παρέχουν την δυνατότητα να βρει κανείς αυτή την δίοδο προς το γραφείο τού Ερντογάν. Μόνο έτσι θα διερευνηθεί αν η Τουρκία θα αναλάβει την πρωτοβουλία εκείνη που θα υλοποιεί το συμφέρον της. Πολλές φορές οι ηγέτες δεν ακολουθούν κατ' ανάγκην το συμφέρον τής χώρας τους για λόγους που έχουν να κάμουν είτε με εκλογικά αποτελέσματα, είτε με καθιερωμένες, στεριωμένες απόψεις, είτε από ανασφάλεια προς κινήσεις μεγαλύτερες από το ανάστημά τους. Πιθανόν ακόμα από έλλειψη πληροφόρησης, για να μην πω κάποτε και από παραπληροφόρηση. Δυστυχώς, όμως, είμαστε σε μια εποχή όπου η Τουρκία, ή προσωπικά ο κος Ερντογάν δεν βλέπει άμεσο όφελος από την λύση [του κυπριακού ζητήματος]. Το 2004 είχε ανάγκη την λύση (πιο σωστά είχε ανάγκη την ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων ένταξης) για να υποβαθμίσει ή και να εξαλείψει την δύναμη των στρατιωτικών. Τελικά το κατάφερε, λαμβάνοντας ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων, χωρίς τα πράγματα να καταλήξουν σε λύση, χωρίς να επιτευχθεί η αξιοποίηση αυτής του της ανάγκης. Σήμερα τα δεδομένα είναι διαφορετικά.

Θα σταθώ, όμως, λίγο παραπάνω στο θέμα «συμφέρουσα η λύση για την Τουρκία ή ζημιογόνα η μη λύση;». Πιο καθαρά στέκομαι στην άποψη που διατυπώνεται πως πρέπει να προκαλέσουμε κόστος στην Τουρκία. Πώς; Με το να διακόψουμε πλήρως τις συνομιλίες. Να παγώσουμε όλα τα κεφάλαια. Ακούγεται καλό. Ελκυστικό. Να ραβδίσουμε τον κατακτητή. Με βασανίζει αυτή η ιδέα, όμως καταλήγω πως αν κάνουμε κάτι τέτοιο, το πιο πιθανό είναι η Τουρκία να γυρίσει πλήρως την πλάτη της στην Ευρώπη. Θα παρέλθει έτσι άλλη μια δεκαετία. Και κάπου κοντά στο 2024 θα κάτσουμε να ξανασκεφτούμε. Δεν συμφωνώ, λοιπόν, με αυτή την γαργαλιστική ιδέα. Αν μπορούσαμε να προκαλέσουμε κόστος μεγάλο, άμεσο και σε μικρή διάρκεια χρόνου, τότε ναι είμαι έτοιμος να ακούσω ιδέες: Ιδέες που θα λαμβάνουν υπόψη και το πιθανό δικό μας κόστος.