Από την Τουρκία στο Τελ Αβίβ

Φυσικά, εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική έλλειψη εμπιστοσύνης του Ισραήλ απέναντι στην τουρκική κυβέρνηση και τον Ερντογάν ειδικότερα. Το υπουργικό συμβούλιο του Νετανιάχου έχει απηυδήσει με τα προκλητικά σχόλια του Ερντογάν ˑ τα σχόλια του Τούρκου προέδρου κατά του Ισραήλ μετά τις επιθέσεις στην Charlie Hebdo, για παράδειγμα, ώθησαν τον υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ, Αβιγκντόρ Λίμπερμαν, να αποκαλέσει τον Ερντογάν «αντισημίτη τραμπούκο της γειτονιάς». Ο Νετανιάχου ανησυχεί ότι εάν υπάρξει συμφωνία σχετικά με το παλαιστινιακό ζήτημα, ο Ερντογάν θα την χρησιμοποιήσει για να επωφεληθεί σε εγχώριο επίπεδο. Μετά την απολογία του Νετανιάχου για την επίθεση κατά του στολίσκου τον Μάιο του 2010, μια σειρά εφημερίδων δημοσίευσαν τίτλους που ανέφεραν ότι ο Ερντογάν «ανάγκασε το Ισραήλ να ζητήσει συγνώμη». [7] Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι, μέσω της διαμεσολάβησης του Ομπάμα, το Ισραήλ ζήτησε μια συγνώμη, την οποία η Τουρκία αποδέχθηκε –δεν την απέσπασε. Ως αντάλλαγμα, εκείνες ανέγειραν ερωτήματα στο Ισραήλ σχετικά με το κατά πόσο το ενδιαφέρον της Τουρκίας για την επιδιόρθωση των σχέσεων των δυο χωρών είναι πραγματικό.

ΠΟΙΟΣ ΑΠΕΜΕΙΝΕ;

Η βελτίωση των δεσμών με το Ισραήλ φαίνεται ιδιαίτερα ελκυστική στην Τουρκία τώρα που έκοψε τις γέφυρές της με τον αραβικό κόσμο. Η αποτυχημένη πολιτική «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» της Άγκυρας [8] είχε σαν αποτέλεσμα η Τουρκία να μην έχει πρεσβευτές στο Κάιρο, την Δαμασκό ή την Τρίπολη. Διόρισε μόνο έναν πρεσβευτή στην Βαγδάτη μετά την αντικατάσταση του πρώην Ιρακινού πρωθυπουργού Nouri al-Maliki από τον Haider al-Abadi τον Σεπτέμβριο του 2014. Η Συρία διέκοψε την συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Τουρκία [9] τον Δεκέμβριο του 2011, όταν ο Μπασάρ αλ-Άσαντ έγινε ο βασικός εχθρός της Άγκυρας. Από τότε, το εμπόριο μεταξύ της Συρίας και της Τουρκίας μειώθηκε σε μισό δισεκατομμύριο δολάρια το 2014, από τα σχεδόν δύο δισεκατομμύρια δολάρια του 2011.

Στην Αίγυπτο, η άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τον Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι ως πρόεδρο της Αιγύπτου έπληξε και τα οικονομικά συμφέροντα της Άγκυρας. Για παράδειγμα, οι τουρκικές εξαγωγές προς την Αίγυπτο μειώθηκαν κατά 10% μεταξύ του 2012 και του 2014. Επιπλέον, η Αίγυπτος δεν ανανέωσε την συμφωνία των μεταφορικών πορθμείων [10], έναν εμπορικό δρόμο που παρακάμπτει το ακριβό πέρασμα της διώρυγας του Σουέζ, μετά την λήξη της φέτος τον Απρίλιο, παρεμποδίζοντας την μεταφορά των εμπορευμάτων μεταξύ των τουρκικών λιμανιών και της Αλεξάνδρειας. Η κίνηση αυτή αποκόπτει την μεταφορά τουρκικών εμπορευμάτων σε προσοδοφόρες αγορές στην Σαουδική Αραβία και τις χώρες του Κόλπου. Η συμφωνία αυτή επέτρεπε επίσης στις τουρκικές εταιρείες να παρακάμπτουν το συριακό έδαφος που ελέγχεται από το Ισλαμικό Κράτος (ονομάζεται και ISIS), ενώ μπορούσαν έτσι, επίσης, να αποφύγουν την διώρυγα του Σουέζ και, συνεπώς, να μειώσουν το μεταφορικό κόστος.

Εργαζόμενη στέκεται πίσω από μια πινακίδα που απεικονίζει μια διαγραμμένη τουρκική σημαία κολλημένη στο παράθυρο καφετέριας στο Τελ Αβίβ στις 27 Οκτωβρίου του 2009, μετά τις τουρκικές επικρίσεις κατά του Ισραήλ για την στρατιωτική του επίθεση στην Λωρίδα της Γάζας νωρίτερα το ίδιο έτος. AMIR COHEN / REUTERS

Οι τουρκικές σχέσεις στην Λιβύη, επίσης, βρίσκονται σε δεινή κατάσταση. Ο πρωθυπουργός της Λιβύης, Αμπντουλάχ αλ-Θάνι, κατηγόρησε την Τουρκία ότι εξόπλισε τις οργανώσεις που βοηθούν το ISIS στην Λιβύη, διώχνοντας τις τουρκικές εταιρείες και τους ομογενείς από την χώρα. Συν τοις άλλοις, η αναγνώριση από την Άγκυρα του υπό ισλαμιστικό έλεγχο Εθνικού Γενικού Συνεδρίου [11] σε βάρος της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης του αλ-Θάνι επισκίασε τα τουρκικά επιχειρηματικά συμφέροντα σε μεγάλα τμήματα της χώρας.

Η επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία επέφερε ένα οικονομικό τίμημα και για την Τουρκία. Παρά την ήπια στάση της Τουρκίας σε ό, τι αφορά την προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία και το επιχείρημα ότι υπάρχει ένας αναδυόμενος ρωσοτουρκικός οικονομικός άξονας [12], οι τουρκικές εξαγωγές προς την Ρωσία μειώθηκαν κατά 15% μεταξύ του 2013 και του 2014. Η υποτίμηση του ρουβλίου έναντι του δολαρίου δημιούργησε προβλήματα στην Ρωσία αναφορικά με την αποπληρωμή των τουρκικών εξαγωγών της, που έγιναν στην συνέχεια πιο ακριβές. Οι τουρκικές εξαγωγές προς την Ουκρανία μειώθηκαν κατά 21% την ίδια περίοδο, ενώ ο ρωσικός και ο ουκρανικός τουρισμός, σημαντικές πηγές εσόδων για την Τουρκία, συνέχισαν να παρακμάζουν.

Το Ισραήλ μπορεί να μην αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Τουρκίας, αλλά είναι ο πιο ισορροπημένος. Η Τουρκία απολαμβάνει ισορροπημένα εμπορικά ποσοστά με το Ισραήλ, λαμβάνοντας 3 δισεκατομμύρια δολάρια σε εισαγόμενα εμπορεύματα ενώ εξήγαγε το ίδιο χρηματικό ποσό τουρκικών προϊόντων στο Ισραήλ το 2014 -σημάδι οικονομικής ισοτιμίας, κάτι σπάνιο με άλλους εμπορικούς εταίρους της Άγκυρας. Κατά το ίδιο έτος, η Τουρκία εξήγαγε προϊόντα αξίας 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ρωσία, ενώ εισήγαγε αγαθά αξίας 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων, γεγονός που επέφερε ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα. Η Τουρκία γίνεται για ακόμα μια φορά ένας προτιμώμενος τουριστικός προορισμός για τους Ισραηλινούς ταξιδιώτες. Σύμφωνα με την Ένωση Τουρκικών Ταξιδιωτικών Γραφείων (TURSAB), ο αριθμός των Ισραηλινών που ταξιδεύουν στην Τουρκία αυξήθηκε κατά 125%, από τα 83.740 στα 188.608 άτομα κατά την περίοδο 2012-2014. Βέβαια, αυτό βρίσκεται ακόμα μακριά από το μισό εκατομμύριο Ισραηλινών τουριστών που συνέρρεαν στην Τουρκία το 2008, αλλά αποτελεί ελπιδοφόρο σημάδι ανάκαμψης της τουριστικής οικονομίας.