Το Κυπριακό Ζήτημα μετά την εκλογή Ακιντζί | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Κυπριακό Ζήτημα μετά την εκλογή Ακιντζί

Μια κοινωνιολογική προσέγγιση
Περίληψη: 

Το κλειδί της επιτυχίας στις νέες διαπραγματεύσεις το κρατά στα χέρια του ο Ακιντζί. Αυτός θ’ αποφασίσει αν θα διαπραγματευτεί ως Τουρκοκύπριος για να προωθήσει τα κοινά συμφέροντα δυο λαών που ζούσαν μαζί και που θα πρέπει να ξαναμάθουν να ζουν μαζί στο μέλλον ή αν θα επιλέξει ή θ’ αναγκαστεί να προωθήσει τα συμφέροντα της Τουρκίας. *

Η ΑΝΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ είναι ιστορικός, διδάκτορας της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ.

Για να κατανοήσουμε τα γεγονότα πολιτικής και διπλωματικής φύσης που εξελίσσονται στην Μεγαλόνησο μετά και τις πρόσφατες εκλογές στο κατεχόμενο τμήμα της, είναι αναγκαία μια ιστορική αναδρομή. Η καταγραφή των ουσιωδών περιστατικών από την ανεξαρτητοποίηση της νήσου μέχρι την κατοχή του βορείου τμήματός της από τα τουρκικά στρατεύματα, αποδεικνύει για μια ακόμη φορά ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται με τους ίδιους δρώντες, ωστόσο σε ένα διαφορετικό, από πολιτικοκοινωνικής άποψης σκηνικό. Η απόρριψη του σχεδίου Ανάν και η μεταβατική περίοδος που ακολούθησε μετά την άρνηση των Ελληνοκυπρίων να συναινέσουν σε ένα αμφιβόλου αποτελεσματικότητας νομικό κείμενο, καθυστέρησαν δέκα χρόνια να επαναφέρουν στο διεθνές σκηνικό την κινητικότητα για την επίλυση του Κυπριακού. Στο πλαίσιο αυτό, η εκλογή ενός μετριοπαθούς Τουρκοκύπριου ηγέτη που θα διεξάγει τις νέες διαπραγματεύσεις, δημιουργεί νέες προσδοκίες. Είναι, άραγε, δικαιολογημένες;

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’50 ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Η ελληνική εξωτερική πολιτική την δεκαετία του 1950 προσπαθούσε να ανασχεδιάσει την υπόστασή της στο διπλωματικό σκηνικό μετά τον αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο και με ανοιχτά τα μέτωπα με το τουρκικό κράτος. Οι Κυβερνήσεις που προέκυψαν μετά το 1950, όφειλαν να επιλέξουν συμμάχους σε έναν Ψυχρό Πόλεμο, ο οποίος διαμοίραζε εκ νέου τις σφαίρες επιρροής. Η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ το 1952 με την ταυτόχρονη συμπόρευση της Τουρκίας στον ίδιο Οργανισμό, δεν επέτρεπε το ενδεχόμενο ενός πολιτικού λάθους από την ελληνική πλευρά. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η χώρα όφειλε να αντισταθμίσει τα κέρδη από τις ζημίες και να πορευτεί. Η αναγκαιότητα μιας ουδέτερης πολιτικής απέναντι στα ευρωπαϊκά αποικιοκρατικά συμφέροντα στον ευρύτερο νοτιοανατολικό μεσογειακό χώρο, είχε θεωρηθεί από τα κυβερνώντα κόμματα στην Ελλάδα ως το μοναδικό όπλο του ελλαδικού κράτους να ανταπεξέλθει στις στρατιωτικές πιέσεις των Τούρκων.

Την ίδια περίοδο, η Κύπρος αποτελούσε την αχίλλειο πτέρνα της ελληνικής διπλωματίας. Ένα κρατίδιο υπό βρετανική επιτήρηση με δύο μειονοτικά γένη προσομοίαζε με τη Σμύρνη των αρχών του 20ου αιώνα, όταν βρισκόταν σε καθεστώς ευρωπαϊκής επιτήρησης. Με περισσότερη ιστορική αυτογνωσία και διαφορετικούς χειρισμούς από την ελληνική πλευρά, θα μπορούσαμε ίσως να αποφύγουμε τις αποκαρδιωτικές Συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου, που δημιούργησαν τις συνθήκες οι οποίες οδήγησαν στην τραγωδία του 1974. Την δεκαετία του 1950 και λίγο αργότερα, η Ελληνική Πολιτεία, προκειμένου να διατηρήσει τις ισορροπίες στην ευρύτερη μεσογειακή περιοχή, δεν συνεισέφερε με την δυναμική που έπρεπε στον δίκαιο αγώνα των Κυπρίων, οι οποίοι είχαν εναντιωθεί στην βρετανική κατοχή.

04092015-1.jpg

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί (αριστερά) με τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη πίνουν καφέ στην Λευκωσία, στις 23 Μαΐου 2015. Yiannis Kourtoglou/REUTERS
------------------------------------

Η ανασφάλεια που επέδειξαν οι πολιτικοί ηγέτες στην Ελλάδα την δεκαετία του 1950, είναι απότοκος του καιροσκοπισμού των κυβερνήσεων του μεσοπολέμου και μεταγενέστερα. Οι Έλληνες κυβερνώντες, εγκλωβισμένοι στον ανίκητο φόβο τους για μια Αριστερά που υπονόμευε, όπως πίστευαν, την θέση τους, επιδόθηκαν σε μια αέναη εμφύλια σύγκρουση με τους κομμουνιστές ηγέτες, βοηθώντας στην πραγματικότητα τον ευρωπαϊκό παρεμβατισμό, κυρίως δε τον αγγλικό, να αναμιχθεί στα εσωτερικά της χώρας, ένα δόγμα που άρχισε να καταρρέει ήδη από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ουδετερότητα των ΗΠΑ απέναντι στο κύκνειο άσμα της επεκτατικής μεσανατολικής πολιτικής των Ευρωπαίων γενικότερα και των Βρετανών ειδικά, οι ισχυρές σχέσεις των Ελλήνων με τον Νάσσερ της Αιγύπτου, όπου διαβιούσε μια ακμαία ελληνική Παροικία, και η παρελκυστική πολιτική που επιδείκνυε η Τουρκία απέναντι στην Δύση, αποδεικνύουν ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις έπρεπε να επιδείξουν μια πιο διεκδικητική στάση απέναντι στην ανεξαρτητοποίηση της Κύπρου την δεκαετία του 1950. Αντ’ αυτού, εγκλωβίστηκαν αρχικά σε έναν άκρατο φιλοευρωπαϊσμό, ο οποίος μετεξελίχθηκε σε άκρατο φιλοαμερικανισμό, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις αφενός για την παρείσφρηση ξένων πολιτικών στα εσωτερικά πράγματα της Ελλάδος, αφετέρου για την αγκίστρωση των ελληνικών κυβερνήσεων στο άρμα των δυτικών συμφερόντων, επιφέροντας δυσμενή αποτελέσματα τόσο για την ίδια την χώρα όσο και για την Κύπρο.

ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ

Η μελέτη των μειονοτήτων ως παράγωγου εθνικιστικής πολιτικής και θρησκευτικής ιδεολογίας είναι πάντοτε ελκυστική για τους ιστορικούς.