Παρανοϊκός στην Πολωνία

Η εκπληκτική νίκη του κόμματος του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) στις βουλευτικές εκλογές της Πολωνίας της 25ης Οκτωβρίου έχει αφήσει τους αναλυτές να αναρωτιούνται ακριβώς πόσο ανήσυχοι θα πρέπει να είναι [1]. Το PiS κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία στην κάτω βουλή του κοινοβουλίου της Πολωνίας, την Δίαιτα (Sejm) -η πρώτη φορά που κάποιο κόμμα το έχει πράξει από το 1989. Δεδομένου ότι το PiS ελέγχει επίσης την προεδρία (ο υποψήφιος του κόμματος Andrzej Duda εξελέγη τον Αύγουστο [2]), έχει μια μοναδική ευκαιρία να προβεί σε νομοθετική επανάσταση στην Πολωνία.

Μετά από αυτό που συνέβη στην Ουγγαρία, όπου ένα παρόμοιο δεξιό λαϊκιστικό κόμμα [3] κέρδισε μια υπερ-πλειοψηφία και άλλαξε το σύνταγμα με τρόπους που μείωσαν την δημοκρατία [4], περιχαράκωσε την εξουσία του κυβερνώντος κόμματος, και αποδυνάμωσε το ΔΝΤ και τις ξένες τράπεζες [στην χώρα], πολλοί πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατόν [να συμβεί και] στην Πολωνία. Πράγματι, υπάρχουν πολλά πράγματα για να ανησυχεί κανείς.

Πρώτιστο μεταξύ αυτών είναι η κοσμοθεωρία του ηγέτη του PiS, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι. Η καταγεγραμμένη καχυποψία του για αμφότερες την Μόσχα και τις Βρυξέλλες και το ιστορικό της ηγεσίας του στο κυνήγι μαγισσών εναντίον των εσωτερικών αντιπάλων [του] έχουν εγείρει σοβαρά ερωτηματικά σχετικά με τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Πολωνίας [5] και την τήρηση των δημοκρατικών αρχών. Την τελευταία φορά που ο Κατσίνσκι ήταν στην εξουσία, την περίοδο 2006-07, ήρθε σε μετωπική με την Γερμανία και την ΕΕ πολεμώντας υπέρ μιας δυσανάλογης ψήφου για την Πολωνία [6] σε θεσμικά όργανα της ΕΕ˙ το επιχείρημά του ήταν ότι αν η Γερμανία δεν είχε σκοτώσει έξι εκατομμύρια Πολωνούς μεταξύ 1939 και 1945, η Πολωνία θα έχει πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό. Αυτό το είδος της ρητορικής προσέβαλε τους Γερμανούς και καθυστέρησε τις διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη της Νίκαιας, η οποία επεδίωκε να στρέψει την ΕΕ προς την κατεύθυνση της πλειοψηφίας [για την λήψη αποφάσεων] και όχι της ομοφωνίας, σε μια σειρά από ζητήματα.

Ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι βγαίνει από το παραβάν αφότου ψήφισε σε εκλογικό κέντρο στην Βαρσοβία, στις 25 Οκτωβρίου 2015. AGENCJA GAZETA/ SLAWOMIR KAMINSKI/ REUTERS
-----------------------

Στην Δύση, κάποια από την ρητορική που προωθείται από το κόμμα του Κατσίνσκι, το PiS, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως [προερχόμενη] από ένα περιθωριακό κόμμα. Το κόμμα είναι στενά συνδεδεμένο με περιθωριακούς κλάδους της πολωνικής Καθολικής εκκλησίας και τον αμφιλεγόμενο ανεξάρτητο Καθολικό ραδιοφωνικό σταθμό Radio Maryja, ο οποίος έχει προωθήσει θεωρίες συνωμοσίας όπως την έννοια του εβραιο-κομμουνισμού, η οποία κατηγορεί ουσιαστικά τους Εβραίους για την επιβολή του κομμουνισμού στην Πολωνία. Οι ακροατές της εκπομπής αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της βάσης των ψηφοφόρων του PiS, και ο Κατσίνσκι την έχει επανειλημμένα υπερασπιστεί.

Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ένα άλλο «συντηρητικό» κόμμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που να προωθεί τέτοιο εξτρεμιστικό εθνικιστικό λόγο. Ίσως αυτή είναι η αιτία που το PiS ανήλθε στην εξουσία φέτος, κατεβάζοντας πολύ πιο μετριοπαθείς υποψήφιους, τον Duda και την αναμενόμενη πρωθυπουργό Beata Szydlo, οι οποίοι είναι προσεκτικοί ώστε να είναι λιγότερο ακραίοι από τον Κατσίνσκι. Για παράδειγμα, όταν ο Κατσίνσκι ισχυρίστηκε ότι οι πρόσφυγες «φέρνουν όλα τα είδη των παρασίτων» [7] στην Ευρώπη, μιλώντας για «χολέρα στα ελληνικά νησιά» και «δυσεντερία στην Βιέννη», ο Duda απήχησε τις δηλώσεις του με λεπτότερους όρους, ζητώντας από την κυβέρνηση «να εξασφαλίσει ότι οι Πολωνοί είναι καλά προστατευμένοι από τους επιδημιολογικούς κινδύνους» αν επιλέξει να δεχθεί πρόσφυγες. Ενώ η γλώσσα είναι λιγότερο ερεθιστική, το νόημα είναι το ίδιο.

Μην ξεγελαστείτε, με 235 από τις 460 έδρες της κάτω βουλής του πολωνικού κοινοβουλίου, είναι ο Κατσίνσκι που θα κάνει κουμάντο. Η παρασκηνιακή δύναμή του φαινόταν ήδη στα επινίκια του PiS, όταν ο Κατσίνσκι προσέφερε μόνο επιφυλακτική στήριξη στην υποψήφια πρωθυπουργό, Beata Szydlo, σημειώνοντας ότι αυτή θα υπηρετήσει μια πλήρη τετραετή θητεία μόνο αν αποδείξει ότι είναι καλή στην δουλειά αυτή. Δεδομένης της αστάθειας των πολωνικών κοινοβουλίων από το 1989, οι αρχηγοί των κομμάτων συχνά προτιμούσαν να κινούν τα νήματα από τα παρασκήνια, διατηρώντας την δύναμη να κρατούν ή να αντικαθιστούν πρωθυπουργούς όταν ήταν πολιτικά σκόπιμο.

Όσον αφορά τις πολιτικές προτεραιότητες, ο Κατσίνσκι ίσως να βλέπει την πρόσφατη νίκη ως μια ευκαιρία για να εκδικηθεί το θάνατο του αδελφού του, τον πρώην πρόεδρο Λεχ Κατσίνσκι, ο οποίος πέθανε μαζί με 94 άλλους κορυφαίους Πολωνούς αξιωματούχους και την σύζυγό του σε αεροπορικό δυστύχημα το 2010. Ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι θεωρεί υπεύθυνη για την συντριβή σε ένα ρωσικό στρατιωτικό αεροδρόμιο στο Σμολένσκ μια ρωσική συνωμοσία για την δολοφονία του αδελφού του, ο οποίος πετούσε για να τιμήσει την 70η επέτειο από την σφαγή στο Katyn που διαπράχθηκε εις βάρος Πολωνών αξιωματικών από την σοβιετική μυστική αστυνομία. Είχε συγκαλυφθεί ως ένα ναζιστικό έγκλημα μέχρι που ο Μπόρις Γιέλτσιν παραδέχτηκε την σοβιετική ευθύνη, στην δεκαετία του 1990.