Δημογραφικός βομβαρδισμός

Όπως και στην περίπτωση της Ουγκάντα, η συντριπτική πλειονότητα των γνωστών στόχων αυτού του είδους εξαναγκασμού υπήρξαν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες (πάνω από το 70%)˙ ένα άλλο 11% ήταν ομάδες κρατών που συμπεριλαμβάνουν φιλελεύθερες δημοκρατίες. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες τείνουν να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες επειδή βρίσκονται παγιδευμένες μεταξύ αντικρουόμενων επιταγών. Από τη μια πλευρά, τα εν λόγω κράτη εν γένει έχουν αναλάβει κανονιστικές και νομικές δεσμεύσεις για την προστασία εκείνων που διαφεύγουν από την βία και τις διώξεις. Από την άλλη, όπως έχουν καταστήσει σαφές τα πρόσφατα γεγονότα στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ορισμένα τμήματα των δημοκρατικών πολιτειών είναι έντονα αντίθετα με την αποδοχή εκτοπισμένων ατόμων, είτε λόγω ορθολογικών οικονομικών, πολιτικών ή πολιτιστικών λόγων είτε για παράλογους, ξενοφοβικούς λόγους. Επειδή οι στόχοι δεν μπορούν να αγκαλιάζουν μια δεδομένη ομάδα μεταναστών και ταυτόχρονα να την απορρίπτουν, τα κίνητρα για να υποχωρήσουν στις απαιτήσεις των εξαναγκαστών και να εξαφανίσουν το πρόβλημα μπορεί να είναι συναρπαστικά.

Οπότε, ποιες είναι οι επιλογές που έχουν οι πιθανοί στόχοι της μετανάστευσης που προέρχεται από τον καταναγκασμό; Υπάρχουν πολλές, αλλά καμία δεν είναι πανάκεια˙ καθεμιά έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Οι στόχοι μπορεί να υποκύψουν, αλλά αυτό ενέχει τον κίνδυνο οι εξαναγκαστές να επανέλθουν και να κλιμακώσουν τα αιτήματά τους, όπως έκανε ο Καντάφι στην δεκαετία του 2000. Εναλλακτικά, οι στόχοι μπορούν αναλάβουν στρατιωτική δράση για την αλλαγή των συνθηκών στο έδαφος των χωρών καταγωγής. Αλλά οι πόλεμοι είναι δαπανηροί και η έκβασή τους αβέβαιη. Και πάλι, το παράδειγμα του Καντάφι είναι διδακτικό: Η απειλή του λιβυκού εξαναγκασμού δεν εξαφανίστηκε όταν εξαφανίστηκε ο ίδιος, και η επακόλουθη αστάθεια στην χώρα και την περιοχή δεν εμπνέει εμπιστοσύνη για την επιλογή της αλλαγής καθεστώτος.

Εναλλακτικά, οι στοχευόμενες κυβερνήσεις μπορούν να αποταθούν στους πληθυσμούς τους να καλωσορίσουν τους εκτοπισμένους, δίνοντας έμφαση στις μακροπρόθεσμες οικονομικές αρετές της μετανάστευσης, ιδίως για τις χώρες που υποφέρουν από μείωση γεννήσεων και συρρίκνωση της φορολογικής βάσης. Αν η στρατηγική αυτή είναι επιτυχής, ο εξαναγκασμός καθίσταται αδύνατος επειδή οι απειλές για μια «πλημμύρα» [μεταναστών], θεωρητικά, θα αντιμετωπιστούν με ένα σήκωμα των ώμων [δηλαδή, με αδιαφορία]. Αλλά αυτό το είδος της αλλαγής στάσης τείνει να είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας εκστρατείας. [Αυτή] η στρατηγική γενικά δεν είναι αποτελεσματική στην μέση μιας εξελισσόμενης μετανάστευσης έκτακτης ανάγκης. Και θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη στον απόηχο των επιθέσεων στο Παρίσι, υπό το φως του γεγονότος ότι τουλάχιστον ένας από τους ευθυγραμμισμένους με το ISIS επιτιθέμενους ταξίδεψε στην Ευρώπη μέσα σε ένα ρεύμα εκτοπισμένων ανθρώπων.

Τέλος, και αντιστρόφως, τα στοχευόμενα κράτη μπορούν να ανακαλέσουν τις δεσμεύσεις τους, να κλείσουν τα σύνορά τους και να κλειδώσουν τις πόρτες τους. Αυτό, επίσης, κάνει τον εξαναγκασμό με μέσο την μετανάστευση δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Ωστόσο, μια τέτοια στάση ενθαρρύνει συχνά τους άλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και θα αντιπροσώπευε την εγκατάλειψη των βασικών στοιχείων των πιο αξιοζήλευτων αξιών των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Τελικά, το μακροπρόθεσμο κόστος για τα φιλελεύθερα ήθη, την φιλοσοφία και την ταυτότητα ίσως να είναι πολύ μεγαλύτερο από όσο οποιοδήποτε βραχυπρόθεσμο ανθρωπιστικό κόστος - και κόστος αφομοίωσης- που θα προέρχεται από την αποδοχή μεταναστών και προσφύγων, [δηλαδή] τα πραγματικά θύματα αυτού του είδους εξαναγκασμού. Μια τέτοια προσέγγιση είναι επίσης ιδιαιτέρως απίθανο να επιλύσει τις ανησυχίες για την (σχετική με την μετανάστευση) ασφάλεια. Πράγματι, το σφράγισμα των συνόρων για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες μπορεί παραδόξως να βοηθήσει να τροφοδοτηθούν τζιχαντιστικές αφηγήσεις, οι οποίες με την σειρά τους ίσως να σπείρουν τους σπόρους για ένα διαφορετικό είδος μετατροπής των εκτοπισμένων σε όπλα.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-12-17/demographic-bombing