Οι ξεχασμένοι πρόσφυγες της Ευρώπης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι ξεχασμένοι πρόσφυγες της Ευρώπης

Η ανθρωπιστική κρίση στην Ουκρανία
Περίληψη: 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση, και οι διεθνείς κυβερνητικοί οργανισμοί θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν την υποστήριξή τους για την Ουκρανία ως μέσο για να πιέσουν το Κίεβο να σταματήσει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να αρχίσει να οικοδομεί μια στρατηγική για την ενίσχυση των εσωτερικών προσφύγων του.

Η BETH MITCHNECK είναι καθηγήτρια Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και συνεργάτης στο 2015–2016 Op-Ed Project Public Voices.
Η JANE ZAVISCA είναι αναπληρωτής καθηγήτρια Κοινωνιολογίας και Συμπεριφορικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Είναι η συγγραφεύς του βιβλίου με τίτλο Housing the New Russia [1].
Ο THEODORE P. GERBER είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας και διευθυντής του Κέντρου για την Ρωσία, την Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία στο Πανεπιστήμιο Wisconsin–Madison.

Τα τελευταία χρόνια, οι διεθνείς τίτλοι έχουν παρουσιάσει ιστορίες και εικόνες της συνεχιζόμενης κρίσης των προσφύγων στην Μέση Ανατολή και τις επιδράσεις της στην Δυτική Ευρώπη [2]. Λίγοι γνωρίζουν, όμως, ότι η τέταρτη μεγαλύτερη πηγή εσωτερικών προσφύγων το 2015 [3] ήταν στην ίδια την Ευρώπη.

Η Ουκρανία είναι τώρα συντροφιά με το Ιράκ, την Συρία και την Υεμένη ως μια από τους κορυφαίους παραγωγούς εσωτερικών προσφύγων στον κόσμο. Οι αριθμοί ποικίλλουν, αλλά σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις υπάρχουν περίπου 1,7 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι στην Ουκρανία και άλλα 1,4 εκατομμύρια Ουκρανών που ζουν ως πρόσφυγες στην Δυτική Ευρώπη και την Ρωσία. Οι πρόσφυγες πρώτα έφυγαν από την Κριμαία μετά την προσάρτησή της από την Ρωσία στις αρχές του 2014, αλλά ο αριθμός τους αυξήθηκε μετά από τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε, ακολουθώντας την υποστηριζόμενη από την Ρωσία διακήρυξη [4] των αυτονομιστικών Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντόνετσκ και του Λουάνσκ [5] στην ανατολική Ουκρανία. Οι δύο συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός μετά από διεθνή διαμεσολάβηση -Μινσκ και Μινσκ ΙΙ [6]- έκτοτε απέτυχαν να παραγάγουν μια διαρκή ειρήνη.

Δύο από τους συν-συγγραφείς αυτού του άρθρου έχουν μόλις επιστρέψει από επί τόπου έρευνα στην Ουκρανία, όπου ερευνήσαμε το πώς οι εσωτερικοί πρόσφυγες έχουν αναπτύξει στρατηγικές για να επιβιώσουν και πώς η ουκρανική κυβέρνηση τους υποστηρίζει -ή αποτυγχάνει να τους υποστηρίξει.

ΠΟΥΘΕΝΑ ΝΑ ΠΑΣ

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες είναι ότι υπόκεινται σε βία και από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Μια έκθεση του Ιουλίου 2016 από την Διεθνή Αμνηστία [7] και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για παράδειγμα, καταδίκασε τόσο την ρωσική όσο και την ουκρανική κυβέρνηση [8] για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την χρήση βασανιστηρίων στα αμφισβητούμενα εδάφη. Εκείνοι που είχαν διαφύγει από τις ζώνες των συγκρούσεων, μας είπαν τρομακτικές ιστορίες για φίλους, γείτονες, και μέλη της οικογένειάς τους που απλά εξαφανίστηκαν, συχνά ποτέ να επιστρέψουν. Άλλοι μίλησαν για αρσενικά μέλη της οικογένειάς τους που έφυγαν για να αποφύγουν την υποχρεωτική στράτευση από τους αυτονομιστές. Μια γυναίκα εξιστόρησε με δάκρυα την δολοφονία του συζύγου της και την καταστροφή του σπιτιού της, αλλά δεν γνώριζε ποια πλευρά ήταν υπεύθυνη. Μερικοί, αντίθετα, αφηγήθηκαν μικρές πράξεις ανθρωπισμού, όπως η γυναίκα που περιέγραψε αυτονομιστές στρατιώτες να βοηθούν για να μεταφερθούν τα παιδιά της στην ασφάλεια καθώς κειτόταν σε μια δημόσια πλατεία, τραυματισμένη σοβαρά από βομβαρδισμούς.

Αλλά ακόμα και στους εκτοπισμένους οι οποίοι είναι σε θέση να φτάσουν στην ασφάλεια, η ουκρανική κυβέρνηση προσφέρει ελάχιστη βοήθεια. Οι περισσότεροι πρέπει να βρουν την δική τους κατοικία και συχνά παλεύουν για να το πράξουν. Στους πρόσφυγες λένε να ζουν με οικογένειες εθελοντών οικοδεσποτών ή σε μακρινούς συγγενείς, αλλά στην συνέχεια αισθάνονται υποχρεωμένοι να προχωρήσουν μετά από ένα-δυο μήνες, είτε επειδή δεν ήθελαν να επιβαρύνουν είτε επειδή ήταν σαφώς ο καιρός να προχωρήσουν. Συχνά καταλήγουν σε δαπανηρές αλλά εξαθλιωμένες και υπερπλήρεις ενοικιαζόμενες κατοικίες. Μια γυναίκα, αφότου τελικά αποφάσισε να μεταφέρει την οικογένειά της από την αυτονομιστική πρωτεύουσα του Ντόνετσκ στην ελεγχόμενη από την κυβέρνηση πόλη του Dnipropetrovsk, δεν βρήκε πουθενά για να ζήσουν κατά την άφιξή τους. Ένας φίλος τής έδωσε τον αριθμό τηλεφώνου ενός άνδρα ο οποίος ήταν γνωστός για την παροχή στέγης στους πρόσφυγες. Μετά από μια τηλεφωνική συνέντευξη, πήρε την μητέρα της και τον γιο της και μετακόμισαν στο καταφύγιο Χάρκοβο, μια θερινή παιδική κατασκήνωση που έχει μετατραπεί και έχει φιλοξενήσει 5.000 πρόσφυγες από την έναρξη του πολέμου.

Για να στηρίξει τους εκτοπισμένους, η ουκρανική κυβέρνηση δημιούργησε μια μικρή δεξαμενή κοινωνικών παροχών για να βοηθήσει με την ενοικίαση, τα τρόφιμα και τα φάρμακα για όσους εγγράφονται στο κράτος και μπορούν να αποδείξουν το καθεστώς του πρόσφυγα. Αυτές [οι κοινωνικές παροχές] περιλαμβάνουν κονδύλια που προορίζονται για ειδικές ομάδες, όπως οι μεγάλες οικογένειες, οι μονογονεϊκές οικογένειες, καθώς και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Ωστόσο, ένας πρόσφυγας με τον οποίο μιλήσαμε -μια μητέρα με δύο μικρά παιδιά- ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να καρπωθεί τα οφέλη μιας μητέρας, επειδή δεν είχε καμία τεκμηρίωση για τον θάνατο του συζύγου της. Αν και δεν παρείχε λεπτομέρειες, ο σύζυγός της μπορεί να σκοτώθηκε πολεμώντας για τους αυτονομιστές των οποίων οι οικογένειες αποκλείονται από την κρατική στήριξη.

Πολλοί πρόσφυγες διηγούνται ιστορίες ταπείνωσης, ενώ προσπαθούν να εγγραφούν επισήμως ως pereselenets, ή αλλιώς «μέτοικοι» -ένας προσβλητικός όρος που χρησιμοποιείται συνήθως για να περιγράψει τους πρόσφυγες, ο οποίος αγνοεί την έλλειψη της επιλογής τους και το τραύμα της εκτόπισης. Μια νεαρή γυναίκα, η «Ιρίνα», περιέγραψε το πώς ξόδεψε ημέρες για να πηγαίνει από το ένα γραφείο στο άλλο σε μια προσπάθεια να εγγραφεί για παροχές, μόνο και μόνο για να αμφισβητηθεί από έναν γραφειοκράτη με την αιτιολογία ότι είχε μια δουλειά και δεν χρειαζόταν την υποστήριξη της κυβέρνησης. Δεν είχε κανένα τρόπο να ασκήσει έφεση.

26082016-1.jpg

Ένα αγόρι φεύγει από τις συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2015. STRINGER / REUTERS
------------------------------------------------