Το Ουζμπεκιστάν μετά τον Καρίμοφ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Ουζμπεκιστάν μετά τον Καρίμοφ

Οι προοπτικές είναι ζοφερές
Περίληψη: 

Με περίπου 30 εκατομμύρια κατοίκους, η χώρα είναι η μεγαλύτερη αγορά της περιοχής, προσφέροντας διαμετακομιστικές διαδρομές σε όλες τις χώρες της Κεντρικής Ασίας και στο Αφγανιστάν. Είναι η έκτη μεγαλύτερη παραγωγός και τρίτη μεγαλύτερη εξαγωγέας βαμβακιού στον κόσμο, και μετά την Ρωσία και το Τουρκμενιστάν, είναι η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός φυσικού αερίου στην πρώην Σοβιετική Ένωση, με αποδεδειγμένα αποθέματα 1,58 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Έχει έναν νεανικό πληθυσμό που με τις σωστές πολιτικές θα μπορούσε να παράγει ένα δημογραφικό μέρισμα για την οικονομία της χώρας. Αλλά…

Η ERICA MARAT είναι επίκουρος καθηγήτρια και διευθύντρια στο Homeland Defense Program στο College of International Security Affairs στο National Defense University. Μπορείτε να την ακολουθείτε στο Twitter @Ericamarat [1].

Κάποια στιγμή κατά τις ημέρες γύρω από τις 28 Αυγούστου, ο πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν Ισλάμ Καρίμοφ πέθανε μετά από περισσότερα από 25 χρόνια στην εξουσία [2]. Ο θάνατός του έθεσε μια σειρά από ερωτήματα, συμπεριλαμβανομένου του κατά πόσο ένας νέος ηγέτης θα αναλάβει την εξουσία με την ανοικτή συμφωνία των πολιτικών ελίτ. Στην χειρότερη περίπτωση, η μετάβαση [3] θα μπορούσε να προκαλέσει μια εξέγερση μεταξύ αντίπαλων αξιωματούχων, ειδικά εκείνων που είναι επικεφαλής των Υπηρεσιών ασφαλείας του Ουζμπεκιστάν. Στην καλύτερη περίπτωση, ο θάνατος του επί μακρόν ηγέτη θα παραγάγει μια κυβέρνηση που είναι πιο ανοιχτή στον κόσμο και καλύτερη στην εξυπηρέτηση των πολιτών της.

Οι προοπτικές για θετική αλλαγή είναι λίγες. Οι περισσότεροι από τους σημερινούς Ουζμπέκους μεγάλωσαν υπό την διακυβέρνηση του Καρίμοφ, και η χώρα δεν έχει βιώσει μια πολιτική μετάβαση μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ο Καρίμοφ ανέλαβε την εξουσία στο νέο ανεξάρτητο κράτος. Το Ουζμπεκιστάν δεν έχει παράδοση ανταγωνιστικών εκλογών ή ανοικτών πολιτικών συζητήσεων˙ οι ελίτ που θα φορέσουν τα παπούτσια του Καρίμοφ θα έχουν λίγο ενδιαφέρον για να το αλλάξουν αυτό. Τα μέλη της αντιπολίτευσης που ζουν στην εξορία, εν τω μεταξύ, δεν έχουν την πολιτική εμπειρία ή τους απαιτούμενους πόρους για να επηρεάσουν μια αλλαγή.

Από πολλές απόψεις, το σημερινό Ουζμπεκιστάν είναι στην ίδια κατάσταση όπως ήταν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης [4]. Δεν υπάρχουν ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών είναι περιορισμένη, και η πρόσβαση στην πληροφορία είναι πολύ ελεγχόμενη. Οι περισσότεροι από τους στενότερους συμμάχους του Καρίμοφ ήταν μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης ή είναι τα ενήλικα παιδιά των πρώην ηγετών του κόμματος. Στο επίπεδο των ελίτ, οι κλειστές, κατασταλτικές δομές της κομμουνιστικής εποχής έχουν επιβιώσει στον 21ο πρώτο αιώνα.

09092016-1.jpg

Στρατιώτες παρελαύνουν κατά την διάρκεια της εορτής για την Ημέρα της Ανεξαρτησίας, στην Τασκένδη, τον Αύγουστο του 2012. SHAMIL ZHUMATOV / REUTERS
------------------------------------------

ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ

Μέχρι στιγμής, η διαδικασία διαδοχής έχει σκηνοθετηθεί προσεκτικά. Το κράτος ήλεγξε στενά την είδηση της ασθένειας και του θανάτου του Καρίμοφ και προχώρησε με τους εορτασμούς της 25ης επετείου από την ανεξαρτησία του Ουζμπεκιστάν [5] την 1η Σεπτεμβρίου, ως επί το πλείστον για να διατηρήσει μια επίφαση ομαλότητας. Σύμφωνα με την διαδικασία διαδοχής που ορίζεται στο σύνταγμα του Ουζμπεκιστάν, στις 2 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος της Γερουσίας, Nigmatilla Yuldashev, έγινε προσωρινός αρχηγός του κράτους.

Η πραγματική μετάβαση της εξουσίας, ωστόσο, θα λάβει χώρα στο παρασκήνιο κατά την διάρκεια των επόμενων εβδομάδων καθώς μια χούφτα των ελίτ του Ουζμπεκιστάν θα ανταγωνίζεται για την προεδρία. Δύο άνδρες ηγούνται του ρόστερ των πιθανών διαδόχων: Ο Rustam Inoyatov, πρώην λειτουργός της KGB, που είναι τώρα επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας (NSS), της κύριας Υπηρεσίας πληροφοριών του Ουζμπεκιστάν, και ο Shavkat Mirziyaev, πρώην επαρχιακός κυβερνήτης που είναι ο πρωθυπουργός της χώρας. Ανάμεσα στους άλλους αξιοσημείωτους διεκδικητές είναι ο Shukhrat Gulyamov, αναπληρωτής του Inoyatov στην NSS, ο οποίος είναι γνωστός στους συναδέλφους του ως «ο ήρωας του Αντιτζάν» για τον ρόλο του στην καταστολή των διαδηλώσεων στην πόλη Αντιτζάν [6] το 2005 που άφησε εκατοντάδες νεκρούς, και ο Rustam Azimov, ένας έξυπνος νεαρός διαχειριστής ο οποίος υπηρετεί τώρα ως υπουργός Οικονομικών.

Ως το μακροβιότερο μέλος της κυβέρνησης, ο Inoyatov θα επιβλέπει την διαδικασία μετάβασης. Αυτό, σε συνδυασμό με τον έλεγχό του στην NSS, την οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αναγκάσει τους αντιπάλους του να βγουν από τον δρόμο του, τον καθιστά τον ισχυρότερο μεταξύ των κορυφαίων υποψηφίων. Ο Mirziyaev είναι ο πιθανότερος δεύτερος στην σειρά˙ όπως και ο Inoyatov, είχε υπηρετήσει στο πλευρό Καρίμοφ από το 1990 και επέζησε μιας σειράς κυβερνητικών ανασχηματισμών.

Μια χορογραφημένη διαδοχή από οποιονδήποτε από αυτούς τους άνδρες, δεν θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη πολιτική ελευθερία στο Ουζμπεκιστάν. Η κεντρική Ασία [7] προσφέρει αρκετά παραδείγματα κρατών στα οποία οι κληρονόμοι των νεκρών δικτατόρων μοιάζουν με τους προκατόχους που τους αξιοποίησαν. Στο Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν, ο Ιλχάμ Αλίγιεφ και ο Κουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ αντίστοιχα, αμφότεροι οι οποίοι ήρθαν στην εξουσία μετά το θάνατο πολύχρονων αυταρχικών [ηγετών], ανέλαβαν την εξουσία με προβλέψιμες και εκ πρώτης όψεως ειρηνικές διαδικασίες διαδοχής. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις, οι νέες κυβερνήσεις τούς εδίωξαν, φυλάκισαν ή εξανάγκασαν σε εξορία δεκάδες υπόπτους ως αντιπάλους. Για να εξασφαλιστεί ότι θα περιβάλλεται από νομιμόφρονες, ο επόμενος πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν κατά πάσα πιθανότητα θα ξεκινήσει μια δική του εκκαθάριση, στοχεύοντας πιθανούς αντιπάλους μεταξύ των ελίτ και ωθώντας την δομή ασφαλείας να προκαταλάβει τον πολιτικό ακτιβισμό στην χώρα.