Διευθετώντας το Brexit

Ο χωρισμός είναι δύσκολος. Και είναι ακόμη χειρότερος όταν οι πλευρές δεν ξέρουν τι θέλουν. Στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με το εάν επιθυμούν, όπως υποδηλώνει ο υπουργός Εξωτερικών Philip Hammond, να διατηρήσουν, αν είναι δυνατόν, την πρόσβαση στην ενιαία αγορά της ΕΕ ή αν θα αποπλεύσουν σε κάποια παγκόσμια νιρβάνα χωριστών εμπορικών συμφωνιών με τον υπόλοιπο κόσμο, όπως επιθυμεί ο υπουργός Διεθνούς Εμπορίου της χώρας, Liam Fox. Ομοίως, η Ευρώπη φαίνεται να είναι σε σύγχυση για το αν θέλει να τιμωρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο επειδή φεύγει ή να παραμείνουν φίλοι. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι υπάρχει τώρα μια συζήτηση για το ότι το Brexit δεν μπορεί να ολοκληρωθεί πριν από το τέλος του 2019.

Και είναι ακόμη πιο δύσκολος ο χωρισμός αν κάποιος εκλαμβάνει λανθασμένα τις συζητήσεις. Καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο προετοιμάζεται για το «διαζύγιο» με την ΕΕ, πολλοί πιστεύουν ότι η χώρα θα «παραπαίει» και θα γίνει «άσχετη», όπως τόσοι πολλοί ιστορικοί προέβλεψαν σε μια επιστολή που ο τότε υπουργός Οικονομικών George Osborne τους ζήτησε να υπογράψουν τον Μάιο του 2016, έναν μήνα πριν από το δημοψήφισμα. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει «αφήσει το club», λένε άλλοι, και συνεπώς δεν μπορούν να περιμένουν ότι θα «χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις [της ΕΕ]» ή να εκφράσουν τυχόν απόψεις σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Αν και είναι αλήθεια ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να περιμένει κάποια σοβαρή βραχυπρόθεσμη έως μεσοπρόθεσμη οικονομική αναστάτωση, οι ισχυρισμοί αυτοί αποκαλύπτουν μια πλήρη παρανόηση των ιστορικών βάσεων και των γεωπολιτικών πραγματικοτήτων της σημερινής ευρωπαϊκής τάξης.

Αν το Brexit πρόκειται να διευθετηθεί φιλικά, πρέπει να υπάρχει σαφήνεια σχετικά με την φύση της υφιστάμενης σχέσης. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν παίρνει διαζύγιο από την ΕΕ, επειδή ποτέ δεν ήταν παντρεμένο με τους Ευρωπαίους εξ αρχής. Αν υπάρχει μια τέτοια σχέση, είναι ανάμεσα στα έθνη του Ηνωμένου Βασιλείου, επικυρωμένη με τον νόμο της Ένωσης το 1707. Επιπλέον, τα ίδια τα μέλη της ευρωζώνης δεν είναι ενωμένα με οποιαδήποτε ουσιαστική έννοια της λέξης, καθώς δεν συνδέονται μέσω μιας πολιτικής ένωσης.

Στην καλύτερη περίπτωση, οι ηπειρωτικοί Ευρωπαίοι συζούν, και βρίσκονται σε σύγχυση σχετικά με το ποια δικαιώματα έχουν πλέον συσσωρευθεί σε ποιον. Πρέπει να ρυθμίσουν την σχέση τους όσο το δυνατόν γρηγορότερα με την διαμόρφωση μιας πλήρους πολιτικής ένωσης για να στηρίξουν το κοινό νόμισμα και την κοινή άμυνα και να καταστεί δυνατή μια κοινή κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.

Επιπλέον, εάν η ΕΕ είναι ένα «club», τότε τα δύο ιδρυτικά μέλη ήταν, με εξαιρετικά διαφορετικούς τρόπους, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Το κλαμπ είναι καλύτερα κατανοητό ως μια ομάδα νεολαίας σε μια τρομερή εποχή. Επινοήθηκε μετά το 1945 για να κρατήσει τους Γερμανούς μακριά από τους δρόμους και έξω από φασαρίες. Είχε επίσης σχεδιαστεί για να τους επιτρέψει να συμμετάσχουν σε εποικοδομητικές δραστηριότητες, αν μη τι άλλο στην άμυνα της Δυτικής Ευρώπης ενάντια στον κομμουνισμό, μέσω της παροχής οικονομικής ευημερίας.

Παρά το γεγονός ότι της έχει δοθεί ένα παράσημο καλής συμπεριφοράς από την επιτροπή Νόμπελ, η ΕΕ δεν διατήρησε την ειρήνη. Η ειρήνη αποκαταστάθηκε από την Μεγάλη Συμμαχία (Grand Alliance) το 1945 και προστατεύθηκε εν συνεχεία από το ΝΑΤΟ, του οποίου το σημαντικότερο ευρωπαϊκό κράτος ήταν, και είναι, το Ηνωμένο Βασίλειο. Ως κύρια στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης, μέλος της πυρηνικής λέσχης, και η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, οι Βρετανοί παραμένουν οι κηδεμόνες του συνόλου της ηπειρωτικής τάξης.

Αυτό κάνει το μυθικό άρθρο 50, το οποίο υποτίθεται ότι ρυθμίζει τις αναχωρήσεις από την ΕΕ, άσχετο από τις δύο κύριες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Προσπαθήστε να φανταστείτε την Γερμανία να επικαλείται το άρθρο 50, και να αφήνει έτσι το ευρύτερο ηπειρωτικό πλαίσιο, το οποίο σχεδιάστηκε ειδικά για να συμπεριλαμβάνει την χώρα. Θα ήταν όντως μια απλά νομική διαπραγμάτευση στην οποία η Πορτογαλία ή η Ιρλανδία θα είχαν μια φωνή, αλλά όχι το Ηνωμένο Βασίλειο που θα έχει αναχωρήσει; Σίγουρα θα ήταν ένα πιο βαθύ γεωπολιτικό θέμα για το οποίο θα έπρεπε να ζητηθεί η γνώμη όλων των κύριων παικτών, και ιδίως του Λονδίνου.

Καθώς ξετυλίγεται το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο θα έχει κάποια σοβαρά ερωτήματα για τα υπόλοιπα μέλη της ευρωπαϊκής λέσχης. Η ΕΕ δεν έχει κατορθώσει να ασφαλίσει τα σύνορά της πολύ καλά, και οι μετανάστες από την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική, συνεχίζουν να συρρέουν σε όλη την Ευρώπη με την ελπίδα να φθάσουν στην Βρετανία. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα υπενθυμίσει στους Ευρωπαίους ότι οι περισσότεροι από αυτούς δεν πληρώνουν στο ΝΑΤΟ τα σχετικά μέτρια έξοδα της ασφάλειάς τους ύψους 2% του ΑΕΠ τους. Και ακριβώς όπως η ΕΕ θα προειδοποιήσει το Ηνωμένο Βασίλειο ότι δεν μπορεί να επιλέγει ό,τι θέλει, η Βρετανία θα πει την ΕΕ ότι δεν μπορεί να περιμένει από τον βρετανικό στρατό –την ηγετική ευρωπαϊκή δύναμη αποτροπής του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Βαλτική- να κάνει την βρώμικη δουλειά της προστασίας και στην συνέχεια να αρνείται να αφήσει στην Βρετανία τα οικονομικά οφέλη που η ευρύτερη ΕΕ απολαμβάνει χάρη σε αυτές τις προστασίες.

Υπάρχει, όμως, μια συμφωνία η οποία θα λαμβάνει υπόψη όλες αυτές τις γεωπολιτικές πραγματικότητες. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να πληρώνει στην Ευρώπη, συμβάλλοντας στο ΝΑΤΟ μέσω υψηλότερων δαπανών ασφαλείας. Σε αντάλλαγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο θα ανακτήσει την κυριαρχία του μέσω του δικαιώματος να θέτει τα δικά του μεταναστευτικά όρια, ενώ θα διατηρεί την πρόσβαση στην συνομοσπονδιακά διαχειριζόμενη ενιαία αγορά, συμπεριλαμβανομένου του πολύ σημαντικού (για το City του Λονδίνου) τραπεζικού διαβατηρίου (bank passporting). Εντός ή εκτός της ΕΕ, η Βρετανία παραμένει μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη, και πρέπει να υπάρξει μια νέα πολιτική αρχιτεκτονική στην ήπειρο που να την αντανακλά.

Η ρύθμιση αυτή, και μάλιστα το Brexit γενικότερα, απαιτεί την ταυτόχρονη δημιουργία μιας πλήρους πολιτικής ένωσης της ευρωζώνης. Η αποτυχία να αντισταθμιστεί το Brexit με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να προκαλέσει πολιτικές και οικονομικές καταιγίδες σε όλη την ηπειρωτική Ευρώπη, που θα μπορούσαν να περάσουν πάνω από το κανάλι [της Μάγχης]. Επιπλέον, σε κάθε νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, η Σκωτία θα χρειάζεται να της είναι ξεκάθαρο σε τι είδους Ευρωπαϊκή Ένωση θα ενταχθεί (ή θα παραμείνει). Εν τω μεταξύ, στην Βρετανία, εκτός εάν η υπόλοιπη ΕΕ γίνει μια πλήρης πολιτική ένωση –κάτι που επιθυμεί μόνο μια μικρή μειοψηφία των Βρετανών υπέρ του «εντός»- ένα σημαντικό ποσοστό του εκλογικού σώματος θα συνεχίσει να λαχταρά μια ανανεωμένη βρετανική συμμετοχή.

Έχουμε μείνει ως εκ τούτου, με μια σειρά από απορίες. Οι Βρετανοί ευρωπαϊστές πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η καλύτερη υπηρεσία που μπορεί να κάνουν στην ΕΕ και στους εαυτούς τους είναι να βοηθήσουν να πραγματοποιηθεί μια πλήρης πολιτική ένωση στην ευρωζώνη στην οποία οι ίδιοι δεν θα λαμβάνουν μέρος. Οι Brexiters πρέπει να δεχτούν ότι, εάν επιθυμούν να εγκαταλείψουν την ΕΕ χωρίς χάος, θα πρέπει πρώτα να δουν την ηπειρωτική Ευρώπη να διευθετείται. Εν ολίγοις, η Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May πρέπει να διασφαλίσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ή τουλάχιστον η ευρωζώνη, γίνεται το είδος του κλαμπ που οι Βρετανοί δεν θα θέλει να επανέλθουν και που δεν θα είχαν ενταχθεί εξ αρχής.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2016-10-12/managi...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition