Το νέο μέτωπο στην Υεμένη

Επί τρία χρόνια, ο πόλεμος στην Υεμένη έχει κολλήσει σε ένα σοβαρό αδιέξοδο [1]. Στις 13 Ιουνίου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ξεκίνησαν την Επιχείρηση Golden Victory, μια εκστρατεία για να αρθεί το αδιέξοδο με το να καταληφθεί το λιμάνι της Hodeidah από τους αντάρτες Houthi που ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής ακτής και των βόρειων ορεινών περιοχών. Μια επιτυχημένη επίθεση στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας θα άλλαζε την πορεία του πολέμου, αλλά θα μπορούσε να έρθει με υψηλό κόστος [2].

Ο εμφύλιος πόλεμος της Υεμένης ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2014, όταν οι αντάρτες Houthi κατέλαβαν την πρωτεύουσα. Αυτό το παρατεταμένο πραξικόπημα κλιμακώθηκε τον Μάρτιο του 2015, όταν ένας στρατιωτικός συνασπισμός με επικεφαλής την Σαουδική Αραβία παρενέβη για να αντιμετωπίσει τους Χούθι, τους οποίους θεωρούν ως πληρεξούσιους των Ιρανών. Παρά τις υποσχέσεις του συνασπισμού για μια γρήγορη νίκη, ωστόσο, οι μάχες σύντομα βάλτωσαν. Οι προσπάθειες για την επίτευξη μιας πολιτικής διευθέτησης ήταν άκαρπες˙ οι τελευταίες ειρηνευτικές συνομιλίες κατέρρευσαν το 2016. Εν τω μεταξύ, η ανθρωπιστική κατάσταση έχει επιδεινωθεί δραματικά. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 8,4 εκατομμύρια Υεμενίτες βρίσκονται τώρα στα πρόθυρα της πείνας και άλλα 14 εκατομμύρια άνθρωποι χρειάζονται κάποια ανθρωπιστική βοήθεια.

Άνθρωποι που εκτοπίστηκαν από τις μάχες για το Hodeidah σε κέντρο εγγραφής του IDP στη Σαναά, τον Ιούνιο του 2018. KHALED ABDULLAH / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Σήμερα, όλες οι πλευρές οχυρώνονται για αυτό που θα μπορούσε να είναι η πιο έντονη μάχη του πολέμου μέχρι σήμερα. Αφού πέρασαν το περασμένο έτος ανοίγοντας τον δρόμο τους ως την ακτή της Ερυθράς Θάλασσας, οι δυνάμεις που υποστηρίζονται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ο κύριος σύμμαχος του συνασπισμού της Σαουδικής Αραβίας, ισχυρίζονται ότι κατέλαβαν το αεροδρόμιο Hodeidah, το οποίο βρίσκεται στα περίχωρα της πόλης. Αυτό που έρχεται στην συνέχεια θα αλλάξει πιθανώς την κατεύθυνση του πολέμου. Μια ολομέτωπη μάχη θα μπορούσε να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων επί του πεδίου και να επηρεάσει βαθιά οποιαδήποτε μελλοντική πολιτική διευθέτηση. Αυτό το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία θεωρούν την εκστρατεία ως ευκαιρία να κερδίσουν το πάνω χέρι στην Υεμένη. Αλλά για τους πολίτες της Υεμένης οι προοπτικές είναι ζοφερές. Αν δεν μπορέσει ο ΟΗΕ να προωθήσει μια συμφωνία [3] μεταξύ των Χούθι και του συνασπισμού πριν ξεκινήσουν στα σοβαρά οι μάχες, εκείνοι που θα πληρώσουν το μεγαλύτερο κόστος θα είναι οι φτωχότεροι Υεμενίτες.

ΕΡΧΟΤΑΝ ΑΠΟ ΚΑΙΡΟ

Αν και οι παρατηρητές επικεντρώνονται συχνά στην Σαουδική Αραβία, είναι τα ΗΑΕ που ηγούνται στην εκστρατεία για την Hodeidah. Κατά την διάρκεια του πολέμου της Υεμένης, τα ΗΑΕ έχουν αποδειχθεί μια εκπληκτικά αποτελεσματική στρατιωτική δύναμη. Το 2015, για παράδειγμα, οι Εμιρατινοί βοήθησαν τις αποσχιστικές ομάδες στο νότο να ωθήσουν τους Χούθι και τους συμμάχους τους έξω από το λιμάνι της πόλης Άντεν. Όμως, τα τελευταία τρία χρόνια, οι αξιωματούχοι στο Αμπού Ντάμπι έχουν όλο και περισσότερο απογοητευτεί από την έλλειψη προόδου στο έδαφος. Πιστεύουν ότι η επίθεση στην Hodeidah είναι ο μόνος τρόπος για να αρθεί το αδιέξοδο και να αναγκαστούν οι Houthi να τερματίσουν τον πόλεμο υπό τους όρους του συνασπισμού.

Η επίθεση στην Hodeidah ήταν στα σκαριά εδώ και αρκετά χρόνια. Το 2016, οι Εμιρατινοί έριξαν την ιδέα για μια ναυτική επίθεση στο λιμάνι, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες απέρριψαν την κίνηση, η οποία θεωρήθηκε ότι ήταν υπερβολικά επικίνδυνη. Απτόητα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν εκπαιδεύσει και εξοπλίσει έως και 25.000 στρατιώτες της Υεμένης για να καταλάβουν το λιμάνι από την ξηρά. Από τις αρχές του 2017, αυτές οι δυνάμεις έχουν προχωρήσει σταθερά κατά μήκος της ακτής της Ερυθράς Θάλασσας προς την Hodeidah . Οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται τώρα στην ακτή Tihama ή σε μια στρατιωτική βάση στην κοντινή Ερυθραία.

Οι δυνάμεις που υποστηρίζονται από τα ΗΑΕ ενισχύονται από την Δημοκρατική Φρουρά, την πρώην ελίτ πολεμική δύναμη της Υεμένης, που ήταν πιστή στον πρώην πρόεδρο Ali Abdullah Saleh [4]. Μέχρι το 2017, η Δημοκρατική Φρουρά πολέμησε παράλληλα με τους Χούθι, με τους οποίους ο Σαλέχ είχε σχηματίσει μια παράξενη συμμαχία πριν από τρία χρόνια. Αλλά τον περασμένο Δεκέμβριο η συμμαχία κατέρρευσε, οδηγώντας σε αστικές μάχες στην Sanaa και στον θάνατο του Saleh από τα χέρια των Houthi. Ο θάνατος του Σαλέχ έθεσε τέλος σε οποιαδήποτε εσωτερική αντίσταση στις ελεγχόμενες από τους Χούθι περιοχές, αλλά απέκλεισε επίσης τους αντάρτες από την πολιτική νομιμοποίηση που είχαν αποκτήσει με την συνεργασία τους με το Γενικό Λαϊκό Κογκρέσο του Σαλέχ, το μεγαλύτερο κοινοβουλευτικό κόμμα της Υεμένης.

Αν ο συνασπισμός καταφέρει να καταλάβει την Hodeidah, θα στερήσει από τους Χούθι εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε τελωνειακούς δασμούς και άλλες μορφές εσόδων που χρησιμοποιούν για να υποστηρίξουν την πολεμική προσπάθεια. Ο συνασπισμός πιστεύει επίσης ότι η απώλεια του λιμανιού της Hodeidah θα διακόψει μια σημαντική διαδρομή λαθρεμπορίου όπλων, αν και αρκετοί ερευνητές, συμπεριλαμβανομένης μιας ομάδας ειδικών του ΟΗΕ, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι το λιμάνι χρησιμοποιείται για λαθρεμπόριο όπλων.

Οι Houthi δεν πρόκειται φυσικά να πέσουν χωρίς μάχη, και έχουν ήδη κάνει τις δυνάμεις που υποστηρίζονται από τα ΗΑΕ στο πεδίο να παλεύουν σκληρότερα από ό, τι αναμενόταν για να φτάσουν στις παρυφές της πόλης. Οι Χούθι είναι πρόθυμοι να κάνουν τη μάχη για την Χοντέϊντα όσο το δυνατόν μακρύτερη και με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κόστος. Αλλά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και οι συμμαχικές δυνάμεις τους είναι επίσης έτοιμοι για μια εξαντλητική μάχη.

ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Μπορεί να υπάρχουν άλλοι λόγοι για τους οποίους το λιμάνι της Hodeidah είναι τόσο σημαντικό για τα ΗΑΕ. Ο εμφύλιος πόλεμος της Υεμένης απεικονίζεται συχνά ως υπόθεση δύο πλευρών, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετος. Τα ΗΑΕ βλέπουν την επίθεση στην Hodeidah όχι μόνο ως τρόπο για να αρθεί το αδιέξοδο, αλλά και ως ευκαιρία για την ενίσχυση των πλευρών που θέλουν να βγει από πάνω σε μια ενδεχόμενη πολιτική διευθέτηση.

Από την αρχή του πολέμου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στήριξαν πρωτίστως τις νότιες αποσχιστικές και σαλαφιτικές ομάδες. Εν τω μεταξύ, η Σαουδική Αραβία έχει ρίξει το βάρος της πίσω από τον διεθνώς αναγνωρισμένο πρόεδρο Abd-Rabbu Mansour Hadi και έναν αστερισμό φυλετικών, στρατιωτικών και πολιτικών δυνάμεων που συνδέονται με το Islah, το κύριο σουνιτικό ισλαμικό κόμμα της Υεμένης, που έχει δεσμούς με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Οι εντάσεις μεταξύ των διαφόρων δυνάμεων που υποστηρίχθηκαν από τον συνασπισμό εμπόδισαν επανειλημμένα την πολεμική προσπάθεια, ιδιαίτερα στις νότιες πόλεις του Άντεν, όπου οι αποσχιστικές δυνάμεις που υποστηρίζονται από τα ΗΑΕ επιτέθηκαν στους συμμάχους του Hadi τον Ιανουάριο, και στην πόλη Taiz [5], όπου οι σύμμαχοι του Islah συγκρούστηκαν με τους ομολόγους τους που υποστηρίζονται από τα ΗΑΕ. Αυτές οι εσωτερικές μάχες εμπόδισαν τις δυνάμεις του συνασπισμού να σχηματίσουν ένα ενωμένο μέτωπο ενάντια στους Χούθι.

Ο Mohammed bin Zayed, ο πρίγκιπας-διάδοχος του Αμπού Ντάμπι και ο de facto ηγέτης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, βλέπει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα ως «ναρκωτικό που οδηγεί στον εξτρεμισμό» και θεωρεί ότι αποτελεί μια από τις σοβαρότερες απειλές για την ασφάλεια στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα, ο bin Zayed και ο στενός κύκλος του δεν είναι ευχαριστημένοι με τον εναγκαλισμό του Hadi με το Islah -οι κύριοι σύμμαχοι του προέδρου στον βορρά συνδέονται με το κόμμα, και ο αντιπρόεδρος και διοικητής των ενόπλων δυνάμεων, Ali Mohsin al-Ahmar, είναι γνωστό ότι έχει ισλαμιστικές συμπάθειες.

Οι ενωμένες δυνάμεις που πολεμούν στην Hodeidah υπό την καθοδήγηση των ΗΑΕ αντιπροσωπεύουν το είδος των φατριών που θέλουν να δουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να έχουν το πάνω χέρι μετά την πάροδο του πολέμου: Οι τοπικές δυνάμεις όπως η «Αντίσταση Τιχαμά» και οι νότιοι αποσχιστές, και οι σαλαφιστές, που έχουν μεν θρησκευτικά κίνητρα αλλά (προφανώς) δεν ενδιαφέρονται για το είδος του πολιτικού Ισλάμ της Αδελφότητας. Εάν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα καταλάβουν το λιμάνι της Hodeidah, μπορεί να υπαγορεύσουν το ποιος θα διαχειρίζεται την πόλη. Ένας πιθανός υποψήφιος για ηγεσία είναι ο Tareq Saleh, ο ανιψιός του πρώην προέδρου, ο οποίος ηγείται της Δημοκρατικής Φρουράς. Αν ηττηθούν οι Χούθι, ο Σαλέχ θα μπορούσε να αποτελέσει τον φαινομενικό αρχηγό του εθνικιστικού και γενικά κοσμικού κόμματος GPC. Η νίκη για το λιμάνι θα έδινε επίσης στα ΗΑΕ μια πολύ ισχυρότερη θέση σε μελλοντικές πολιτικές διαπραγματεύσεις, τις οποίες θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να υποσκάψει τόσο τους Χούθι όσο και το Ισλάχ. Οι Σαουδάραβες πιθανότατα θα το δεχτούν -εκτιμούν την πρόοδο στο έδαφος και την σχέση τους με τα Εμιράτα περισσότερο από όσο με το Islah, το οποίο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο Ριάντ για υποστήριξη.

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ

Εκτός από τη μεταβολή της πολιτικής δυναμικής της χώρας, μια μάχη για το μεγαλύτερο λιμάνι της Υεμένης θα εντείνει σχεδόν σίγουρα την ανθρωπιστική κρίση [6]. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 70% των ειδών πρώτης ανάγκης όπως το σιτάρι και το ρύζι εισέρχονται στην Υεμένη μέσω του λιμένα της Hodeidah. Εκατομμύρια ευάλωτα άτομα ζουν σε περιοχές που ελέγχονται από τους Χούθι, τα οποία βασίζονται στο λιμάνι για τρόφιμα, καύσιμα και ανθρωπιστικές προμήθειες.

Ο συνασπισμός έχει υποσχεθεί μια γρήγορη νίκη και υποστήριξε ότι θα κάνει το λιμάνι να λειτουργήσει σύντομα μετά την κατάληψή του. Αυτό όμως είναι απίθανο να συμβεί. Οι δυνάμεις που υποστηρίχθηκαν από τον συνασπισμό χρειάστηκαν μια εβδομάδα για να καταλάβουν το αεροδρόμιο, κάτι που ήταν μια σχετικά απλή επιχείρηση, ιδιαίτερα με την αεροπορική υποστήριξη των ΗΑΕ. Η κατάληψη του λιμανιού θα είναι πολύ πιο δύσκολη υπόθεση, ειδικά αν ο συνασπισμός θέλει να αποφύγει να κάνει ζημιά στις υποδομές. Και αν οι δυνάμεις που υποστηρίζονται από τα ΗΑΕ καταλάβουν το λιμάνι, δεν είναι σαφές πώς θα μεταφέρουν τα αγαθά έξω, δεδομένου ότι οι Houthi θα εξακολουθούσαν να ελέγχουν την πόλη και τους αυτοκινητόδρομους που συνδέουν το λιμάνι της Hodeidah με τα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα στον βορρά. Ο συνασπισμός δήλωσε ότι θέλει να αποφύγει μια μάχη για την ίδια την πόλη και με καλό λόγο. Ένα αντάρτικο πόλης ανάμεσα στις δυνάμεις των Houthi και των ΗΑΕ θα ήταν καταστροφικό για τους 600.000 κατοίκους της Hodeidah. Σύμφωνα με τον συνασπισμό, υπάρχουν δυνάμεις αντίστασης που είναι έτοιμες να επιτεθούν στους Χούθι εντός της πόλης, για την οποία [ο συνασπισμός] πιστεύει ότι θα «αυτο-απελευθερωθεί» όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή. Αλλά καμία τέτοια δύναμη δεν έχει αναδειχθεί στα τρία χρόνια που οι Χούθι ελέγχουν την Χοντέϊντα.

Ο [στρατιωτικός] συνασπισμός λέει ότι έχει μελετήσει προσεκτικά τις ανθρωπιστικές επιπτώσεις της εκστρατείας στην Hodeidah και ότι, μόλις ελέγξει το λιμάνι, οι εισερχόμενοι όγκοι εμπορίου θα αυξηθούν και η ανθρωπιστική κατάσταση θα είναι καλύτερη και όχι χειρότερη. Οι σκεπτικιστές δείχνουν προς το λιμάνι του Aden, το οποίο ήταν υπό την εποπτεία του συνασπισμού και φαινομενικά της κυβέρνησης Hadi από τα μέσα του 2015: Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το λιμάνι της Hodeidah θα είναι ασφαλές και θα λειτουργεί εύρυθμα μετά από μια ήττα των Χούθι.

ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΥΣΗ;

Σε αυτό το σημείο, το βέλτιστο σενάριο θα ήταν μια πολιτική συμφωνία μεταξύ των Χούθι και του συνασπισμού, που θα απέτρεπε μια καταστροφική μάχη για το λιμάνι και ίσως ακόμη και να ανοίξει την δυνατότητα ενός νέου γύρου ειρηνευτικών συνομιλιών.

Ο Martin Griffiths, ο νέος απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών, προσπαθεί επί του παρόντος να μεσολαβήσει για μια συμφωνία [7] η οποία θα έβλεπε την παραχώρηση του ελέγχου του λιμένα στον ΟΗΕ. Στις 21 Ιουνίου, ο Griffiths δήλωσε ότι «ενθαρρύνθηκε» από την «εποικοδομητική δέσμευση» των Houthi. Την περασμένη εβδομάδα ο Abdel-Malek al-Houthi, ο ηγέτης των επαναστατών, υποδήλωσε ότι ίσως να είναι πρόθυμος να παραδώσει το λιμάνι στον ΟΗΕ , αν και ορκίστηκε ότι το Hodeidah θα είναι ένα «νεκροταφείο για τους εισβολείς» εάν η μάχη προχωρήσει. Ο συνασπισμός αντ’ αυτού επέμεινε δημόσια ότι οι Χούθι πρέπει να παραδώσουν πλήρως τον έλεγχο τόσο του λιμανιού όσο και της πόλης. Ιδιωτικά, ωστόσο, μπορεί να είναι πιο ευέλικτοι. Παρ’ όλα αυτά, ο Griffiths αντιμετωπίζει έναν ανηφορικό αγώνα για να αποτρέψει τη μάχη. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα του έδωσαν περίπου μια εβδομάδα για να κάνει τους Χούθι να συμφωνήσουν με τους όρους του συνασπισμού. Και υπάρχουν τώρα αναφορές ότι ο Χαντί, ο οποίος πρόσφατα επέστρεψε στο Aden μετά από δύο χρόνια απουσίας, απέρριψε την πρόταση του Griffiths κατά την διάρκεια μιας συνάντησης στην προσωρινή πρωτεύουσα.

Αν ο Griffiths δεν επιτύχει, υπάρχει ευρεία συναίνεση ότι η μάχη θα είναι μακρά και εξαντλητική, αλλά πιθανώς θα τελειώσει τόσο με την πόλη όσο και με το λιμάνι στα χέρια του συνασπισμού. Αυτή η στροφή των γεγονότων θα ωφελήσει τα ΗΑΕ, τα οποία θα πιθανότατα θα εκμεταλλευθούν πλήρως το πλεονέκτημα: Κάποιοι εικάζουν ότι εάν οι Εμιρατινοί καταφέρουν να καταλάβουν την Χοντέϊντα, θα μπορούσαν να στρέψουν την προσοχή τους στην Taiz, όπου θα μπορούσαν να κατατροπώσουν τους Χούθι και να στρέψουν την ισορροπία δυνάμεων μακριά από τους Χούθι και το Ισλάχ. Σε εκείνο το σημείο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα έχουν τους συμμάχους τους στην εξουσία στο νότο, στην ακτή της Ερυθράς Θάλασσας και στην Taiz. Εάν οι Εμιρατινοί μπορέσουν να υποτάξουν τους Χούθι και να τους αποτρέψουν από το να εκτοξεύσουν περισσότερους βαλλιστικούς πυραύλους στο Βασίλειο, όπως έκαναν πρόσφατα στις 25 Ιουνίου, οι Σαουδάραβες είναι πιθανό να δεχτούν αυτή την στροφή των εξελίξεων.

Αλλά δεν είναι ξεκάθαρο ότι οι Χούθι θα υποκύψουν στα αιτήματα του συνασπισμού να αφοπλιστούν, να αποσυρθούν και να αποκηρύξουν δημοσίως το Ιράν. Ο Griffiths ανησυχεί ότι μια εκτεταμένη μάχη για το λιμάνι θα μπορούσε να εκτροχιάσει τις προσπάθειες για την αναζωογόνηση της ετοιμοθάνατης ειρηνευτικής διαδικασίας με το να εντείνει το βιτριόλι των Χούθι ως προς τον συνασπισμό και να οδηγήσει τους Σαουδάραβες, τους Εμιρατινούς και την κυβέρνηση Χαντί σε μια πιο μαξιμαλιστική θέση. Και εν τω μεταξύ, τα βάσανα των πολιτών της Υεμένης μόνο θα επιδεινώνονται.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2018-06-27/new-front...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2018-02-28/building-...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/yemen/2017-10-16/yemens-humanita...
[3] https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-pe...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/yemen/2017-12-06/ali-abdullah-sa...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/yemen/2016-06-23/battle-over-yem...
[6] https://www.hrw.org/news/2018/06/26/yemen-minimize-harm-civilians-hodeidah
[7] https://www.reuters.com/article/us-yemen-security/u-n-yemen-envoy-in-tal...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition