Η αναζήτηση της Ευρώπης για οικονομική ανεξαρτησία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αναζήτηση της Ευρώπης για οικονομική ανεξαρτησία

Οι Βρυξέλλες θα το βρουν δύσκολο να αψηφήσουν την Ουάσιγκτον -αλλά πρέπει να το προσπαθήσουν
Περίληψη: 

Όταν οι χώρες βλέπουν το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα όχι ως δημόσιο αγαθό αλλά ως γεωπολιτικό εργαλείο που η Ουάσιγκτον χειρίζεται μονομερώς, θα λάβουν μέτρα για να μειώσουν την έκθεσή τους σε αυτό. Η Ευρώπη έχει μπει καθυστερημένα στο παιχνίδι δεδομένου ότι κυρίως ευθυγραμμιζόταν με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τις κυρώσεις.

Ο THORSTEN BENNER είναι διευθυντής στο Global Public Policy Institute στο Βερολίνο.

Την Δευτέρα, η Γαλλία και η Γερμανία συγκέντρωσαν η κάθε μια όλους τους πρεσβευτές τους για την ετήσια συνάντησή τους στο Παρίσι και το Βερολίνο αντίστοιχα. Στις εναρκτήριες ομιλίες τους, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν [1] και ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χέικο Μάας [2] εξέπεμψαν αξιοσημείωτα συγχρονισμένα μηνύματα. Αντιμέτωποι με την προοπτική του «Πρώτα η Αμερική» πέρα από τον Ατλαντικό, αμφότεροι αποφάσισαν να επενδύσουν στην οικοδόμηση μιας «κυρίαρχης Ευρώπης» που να μπορεί να εδραιωθεί. Και αμφότεροι μίλησαν για «νέες συμμαχίες» για να εμφυσήσουν νέα ζωή σε μια πολυμερή τάξη [που βρίσκεται] υπό την επίθεση του Trump.

Ένας Γάλλος πρόεδρος που πιέζει για περισσότερη ανεξαρτησία δεν είναι κάτι καινούργιο. Ωστόσο, ένας Γερμανός υπουργός Εξωτερικών που καλεί [2] για «μια νέα, ισορροπημένη εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ προκειμένου να ανακτήσουμε τον δικό μας χώρο» είναι κάτι ανήκουστο. Αυτό που κάνει την παρέμβαση του Μάας να είναι ακόμη πιο αξιοσημείωτη είναι ότι πέρα από την συνηθισμένη συζήτηση για τις στρατιωτικές δυνατότητες, συζήτησε δύο συγκεκριμένους τομείς δράσης: Την ανάπτυξη συστημάτων πληρωμών ανεξάρτητα από το δολάριο για να δώσει στην Ευρώπη οικονομική κυριαρχία και την οικοδόμηση μιας «συμμαχίας [των υπέρμαχων] της πολυμέρειας» (alliance of multilateralists). «Εκεί που οι ΗΠΑ περνούν το όριο», δήλωσε ο Μάας [3], «εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να διαμορφώσουμε ένα αντίβαρο -όσο δύσκολο κι αν μπορεί να είναι. Τούτο επίσης είναι και [αυτό που ονομάζουμε] ισορροπία». Αυτή η προσέγγιση επιδιώκει να προστατεύσει την Γερμανία και την Ευρώπη από την ηγεμονική υπέρβαση των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων δυνάμεων. Αποτελεί μια άμεση αντίδραση στην απόφαση των ΗΠΑ να μετατρέψουν σε όπλο [4] την οικονομική και τεχνολογική εξάρτηση του υπόλοιπου κόσμου από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

04092018-1.jpg

Ο Macron και η Merkel στις Βρυξέλλες, τον Ιούλιο του 2018. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------

Η ώθηση του Maas και του Macron για ευρωπαϊκή αυτονομία είναι ένα δύσκολο στοίχημα. Η έλλειψη ενότητας και πολιτικής βούλησης στην ΕΕ θα μπορούσε να το καταδικάσει εξ αρχής (κυρίως επειδή πολλοί στην Ευρώπη βλέπουν την Γερμανία ως ηγεμόνα και θέλουν να την αντισταθμίσουν). Και οι προσπάθειες των ΗΠΑ να διαιρέσουν τους Ευρωπαίους και να προλάβουν την επιδίωξη της αυτονομίας τους ίσως να επιτύχουν. Αλλά είναι το μόνο λογικό μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσει η Ευρώπη εάν θέλει να εδραιωθεί σε έναν εχθρικό κόσμο.

ΧΡΗΜΑΤΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

Οι ενέργειες της διοίκησης Trump έδειξαν στους Ευρωπαίους τις ευπάθειές τους, όσο λίγα πράγματα έχουν κάνει ως τώρα[για να το δείξουν]. Η Ευρώπη έχει από καιρό θεωρήσει τον εαυτό της πολύ ισχυρό όσον αφορά το εμπόριο και την χρηματοδότηση. Η ενιαία αγορά με 500 εκατομμύρια καταναλωτές και κοινούς κανόνες, όπως πιστεύουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ αντιμετωπίζεται σοβαρά στο Πεκίνο, τη Μόσχα και την Ουάσινγκτον.

Ήταν επομένως ένα σοκ για τις ελίτ της ΕΕ, όταν η αποχώρηση της κυβέρνησης Trump από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, γνωστή και ως JCPOA, εξέθεσε την αδυναμία του μπλοκ στην διεθνή χρηματοδότηση. Η ΕΕ θεωρεί την JCPOA ως το χαρακτηριστικό επίτευγμα της εξωτερικής πολιτικής της. Η διοίκηση Trump χρησιμοποιεί την ισχύ του δολαρίου για να την συντρίψει. Επέβαλλε δευτερεύουσες κυρώσεις σε κάθε εταιρεία που κάνει δουλειές με το Ιράν και επιδιώκει να αποκόψει το Ιράν από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες το έχουν κάνει και στο παρελθόν για να πιέσουν το Ιράν. Η διαφορά είναι ότι τότε η ΕΕ συντάχθηκε μαζί με τις ΗΠΑ, καθώς το θεώρησε αυτό και προς το συμφέρον της. Αλλά τώρα που οι Ευρωπαίοι βλέπουν ότι υπάρχει αξία στην πυρηνική συμφωνία, αντιμετωπίζουν την δική τους αδυναμία. Η ΕΕ όντως ενεργοποίησε τον κανονισμό παρεμπόδισης (blocking statute) για να προσπαθήσει να αναγκάσει τις δικές της εταιρείες να μην συμμορφωθούν με τις δευτερεύουσες κυρώσεις των ΗΠΑ. Ωστόσο, μεγάλες διεθνείς ευρωπαϊκές εταιρείες, όπως η γερμανική βιομηχανία Siemens και η γαλλική πετρελαϊκή Total, θα επιλέγουν πάντοτε την πρόσβαση στην αγορά των ΗΠΑ αντί του να κάνουν δουλειές με το Ιράν.

Επίσης, η ΕΕ δεν μπορεί να κρατήσει το Ιράν μέσα στο SWIFT. Το σύστημα πληρωμών τεχνικά έχει βάση στην Ευρώπη, αλλά βρίσκεται στο έλεος της κυριαρχίας του δολαρίου της Ουάσιγκτον. Τον Μάιο, ο Γάλλος υπουργός οικονομικών, Bruno Le Maire, αναρωτήθηκε [5]: «Τι μπορούμε να κάνουμε για να δώσουμε στην Ευρώπη περισσότερα οικονομικά εργαλεία, επιτρέποντάς της να είναι ανεξάρτητη από τις Ηνωμένες Πολιτείες;» Ο Μάας απάντησε στην ερώτησή του με το να κάνει έκκληση [6] στην ΕΕ να καθιερώσει «κανάλια πληρωμών ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ, ένα ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο και ένα ανεξάρτητο σύστημα SWIFT». Αλλά ο ίδιος ο Μάας αναγνώρισε ότι «ο διάβολος κρύβεται σε χιλιάδες λεπτομέρειες».