Το σιωπηλό διακύβευμα της Ευρώπης

Πολλά θα εξαρτηθούν από το BREXIT που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Μ. Βρετανία είναι μια χώρα με μεγάλη στρατιωτική ισχύ -με ό,τι αυτό σημαίνει σε μια κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και άμυνα στο νέο πολυπολικό διεθνές σύστημα- που ωστόσο πάντα έβλεπε την Ευρώπη ως «χώρο» κι όχι ως «δύναμη». Αυτό σημαίνει πως εάν τελικά αποχωρήσει θα είναι πιο εύκολο το επόμενο βήμα για περισσότερη Ευρώπη, χωρίς όμως την σημαντική στρατιωτική της ισχύ. Αν παραμείνει, το πλέον πιθανόν είναι να συνεχίσει να λειτουργεί ως τροχοπέδη σε κάθε προσπάθεια για περισσότερη Ευρώπη. Το ιδανικό θα ήταν μια Ευρωπαϊκή Ένωση με μια νέα, ως προς την αντίληψη της ενωμένης Ευρώπης, Μ. Βρετανία στους κόλπους της.

Θα πρέπει, όμως, να επισημάνουμε την διαφορετική προσέγγιση, που πάντα υπήρχε, στο ζήτημα της πολιτικής τής ολοκλήρωσης, η οποία δεν ταυτίζεται για όλους με την πολιτική ολοκλήρωση της ΕΕ, όπως κάποιοι ενδεχομένως πιστεύουν. Δεν έχουν όλοι την ίδια εικόνα για την τελική επιθυμητή κατάσταση. Οι ΗΠΑ, τις οποίες προβάλλουν οι υποστηρικτές της πολιτικής ολοκλήρωσης ως παράδειγμα, προέκυψαν από οικονομικούς μετανάστες από πολλά σημεία του πλανήτη, που στο όνομα της ευημερίας συνειδητά παραμέρισαν τις όποιες πολιτιστικές κι άλλες μεταξύ τους διαφορές ενώ στην Ευρώπη οι λαοί ζουν χιλιάδες χρόνια, με τον δικό τους πολιτισμό και κουλτούρα που δεν είναι διατεθειμένοι να απεμπολήσουν για κανέναν λόγο. Είναι ένα ισχυρό επιχείρημα αυτών που θεωρούν πως στο ορατό μέλλον δεν πρόκειται η σημερινή Ένωση να προχωρήσει σε πολιτική ολοκλήρωση, και, βέβαια, σήμερα που οι λαοί χρεώνουν σε αυτήν τα χαμηλά επίπεδα ευημερίας που απολαμβάνουν σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, είναι εξαιρετικά δύσκολο να μιλά κανείς για περισσότερη Ευρώπη.

Στο πλαίσιο αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο να υπάρξει ουσιαστική κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και άμυνα στο ορατό μέλλον. Η σημερινή κατάσταση, η οποία περιλαμβάνει την κοινοτικοποίηση κάποιων από τα μείζονα και δευτερεύοντα εθνικά συμφέροντα, με τα συμφέροντα επιβίωσης και τα ζωτικά να παραμένουν εθνική υπόθεση, μάλλον θα συνεχίσει να υπάρχει, παρά τις όποιες διαφορετικές επιθυμίες πολλοί εκφράζουν, μέχρι την στιγμή που η Ευρώπη θα κληθεί να αντιμετωπίσει μια κοινή εξωτερική απειλή.

Στο δια ταύτα, πρέπει, και καλώς υπάρχει, η κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και άμυνα, την οποία, ως χώρα, πρέπει να υποστηρίξουμε και να πάρουμε σχετικές πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της αναβάθμισης-ενίσχυσης του θεσμού αυτού, αλλά πρέπει να την βλέπουμε πάντα στην πραγματική της διάσταση. Το 1991, ο τότε Βέλγος Υπουργός Εξωτερικών, Μαρκ Εϊσκένς, χαρακτήρισε την ΕΕ «οικονομικό γίγαντα, πολιτικό νάνο και στρατιωτικό σκουλήκι» και η φράση αυτή φαίνεται να αποκτά διαχρονικό χαρακτήρα και είναι εξαιρετικά δύσκολο να αλλάξει για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Μπορεί κάποιος σήμερα να κατηγορήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση ενδεχομένως για πολλά λάθη και να εντοπίσει αρκετά κυρίως δομικά προβλήματα στην οργάνωση και την λειτουργία της, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αποτελεί ό,τι καλύτερο υπήρξε ποτέ στην παγκόσμια ιστορία ως τέτοιο εγχείρημα. Τα προβλήματα, τα λάθη και οι παθογένειες πρέπει να εντοπίζονται, να καταγράφονται, να αναδεικνύονται και να θεραπεύονται στο πλαίσιο δημιουργίας μιας Ευρώπης όπως την οραματίστηκαν οι ιδρυτές πατέρες και την οραματίζονται σήμερα οι Ευρωπαϊστές, κι όχι να αποκρύπτονται, και κυρίως δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως επιχειρήματα εναντίον της Ενωμένης Ευρώπης ενισχύοντας τον ευρωσκεπτικισμό και τις εγωιστικές εθνικές πολιτικές. Η διάλυση της ΕΕ, που αποτελεί ένα υπαρκτό ενδεχόμενο, θα οδηγήσει σε περαιτέρω ενίσχυση του εθνικισμού και θα αποτελέσει μια μεγάλη ήττα της δημοκρατίας στη Γηραιά Ήπειρο, με σοβαρές δυσάρεστες συνέπειες ακόμη και στην ειρήνη.

Το μεγάλο στοίχημα για την Ευρώπη σήμερα είναι η δραστική αντιμετώπιση του εθνικισμού και των εγωιστικών εθνικών πολιτικών καθώς επίσης και του φασισμού, λέξη ταμπού στην Ευρώπη, γι’ αυτό και συναντάται με άλλους όρους. Και τούτο απαιτεί από τους επικεφαλής των κρατών-μελών να σηκώσουν τα κεφάλια τους από τα δημόσια λογιστικά βιβλία τους και ως ηγέτες να παρουσιάσουν ένα νέο όραμα που θα εμπνεύσει και πάλι τους λαούς της Ευρώπης.

Σε ό,τι δε αφορά ειδικά την χώρα μας, θα πρέπει κάποια στιγμή να αποστασιοποιηθούμε από το παρελθόν μας, τότε που βλέπαμε την ΕΕ ως τον χώρο όπου άλλοι θα μας ταΐζουν και θα φυλάνε τα σύνορά μας, και να συμμετέχουμε κι εμείς, με προτάσεις και πρωτοβουλίες, στις ζυμώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη για μια πραγματικά ενωμένη Ευρώπη, στους κόλπους της οποίας οι πολίτες θα απολαμβάνουν ασφάλεια, ελευθερία, τάξη και δικαιοσύνη στην βάση των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών, και υψηλά επίπεδα ευημερίας. Θα ήμουν εξαιρετικά αισιόδοξος αν τα ζητήματα αυτά έμπαιναν στην προεκλογική κουβέντα από τα κόμματα και τους υποψήφιους ευρωβουλευτές αντί της προσπάθειας κομματικής και μόνο εκμετάλλευσης των ευρωεκλογών, ενόψει των επικείμενων εσωτερικών κοινοβουλευτικών εκλογών.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition