Νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή αμυντική ενοποίηση

Ορόσημο αποτελεί, στο πλαίσιο του Σχεδίου, η ενεργοποίηση της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO) με απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών Άμυνας τον Δεκέμβριο του 2017. Η PESCO αποσκοπεί στην ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας μεταξύ όσων κρατών- μελών το επιθυμούν, την από κοινού ανάπτυξη αμυντικών ικανοτήτων, την ενίσχυση της επιχειρησιακής τους ετοιμότητας, την εμβάθυνση της συνεργασίας στους τομείς των επενδύσεων και την πραγματοποίηση κοινών επενδύσεων σε εξοπλιστικά προγράμματα.

Η PESCO, η οποία έχει τις ρίζες της στην Συνθήκη της Λισαβόνας του 2009, δεν είχε ενεργοποιηθεί κυρίως για πολιτικούς λόγους, καθώς θεωρείτο ότι θα άνοιγε τον δρόμο για την εγκαθίδρυση του λεγόμενου «σκληρού πυρήνα» της Ένωσης. Η Γερμανία και η Γαλλία, και σε μικρότερο βαθμό η Ιταλία, ήταν οι χώρες που πρωτοστάτησαν στην ενεργοποίησή της. Στην PESCO συμμετέχουν όλα τα κράτη- μέλη εκτός από τη Μάλτα, την Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αρχικά, το Συμβούλιο, ενέκρινε την υλοποίηση ενός καταλόγου 17 επιχειρησιακών προγραμμάτων. Η Ελλάδα συμμετέχει σε οκτώ από αυτά, δηλαδή ουσιαστικά στο ήμισυ των προγραμμάτων:

-Δημιουργία Ευρωπαϊκού Κέντρου Πιστοποιημένων Εκπαιδεύσεων των Ευρωπαϊκών Στρατών
-Κατασκευή τριών πρωτότυπων θωρακισμών οχημάτων, ενός τανκ, ενός οχήματος αμφίβιας προσβολής και ενός ελαφρού θωρακισμένου οχήματος.
-Ανάπτυξη ημι-αυτόνομων θαλασσίων συστημάτων για την αντιμετώπιση ναρκών.
-Δημιουργία νέων δυνατοτήτων για την προστασία και την επιτήρηση λιμανιών και θαλασσίων εγκαταστάσεων.
-Αναβάθμιση της δυνατότητας θαλάσσιας επιτήρησης.
-Κυβερνο-απειλές και πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφοριών αναφορικά με αντιμετώπιση συμβάντων στον κυβερνοχώρο.
-Συγκρότηση δικτύου υποστήριξης επιχειρήσεων.
-Στρατιωτική κινητικότητα. Σημειώνεται ότι το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για τη Στρατιωτική Κινητικότητα, συμπλέει με τις αντίστοιχες προτεραιότητες του ΝΑΤΟ.

Τον Νοέμβριο του 2018, αποφασίσθηκε ο σχεδιασμός και η υλοποίηση άλλων δεκαεπτά προγραμμάτων. Η Ελλάδα συμμετέχει στα κάτωθι έξι:

-Διαμόρφωση εξειδικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος σε τακτικές μάχης για τα πληρώματα ελικοπτέρων.
-Ίδρυση Κοινής Σχολής Πληροφοριών της ΕΕ.
-Μεταφερόμενο πακέτο στρατιωτικής υποστήριξης για την ανακούφιση από καταστροφές.
-Μεταφερόμενο πακέτο ικανότητας δυναμικών υποβρύχιων παρεμβάσεων.
-Δημιουργία και λειτουργία μεταφερόμενου κέντρου διοίκησης και ελέγχου ειδικών επιχειρήσεων.
-Γεωμετεωρολογικό και Ωκεανογραφικό Στοιχείο Συντονισμού Υποστήριξης.

Συνολικά, λοιπόν, η Ελλάδα έχει εμπλοκή σε δεκατέσσερα από τα τριάντα τέσσερα προγράμματα της PESCO, και μαζί με την Γερμανία, τη Γαλλία, και την Ιταλία, συνιστούν την ομάδα που ηγείται των περισσοτέρων προγραμμάτων. H Ελλάδα θα έχει ηγετικό ρόλο στην υλοποίηση του προγράμματος για την θαλάσσια επιτήρηση, του προγράμματος για την εκπαίδευση πιλότων ελικοπτέρων, του προγράμματος υλοποίησης κινητού στρατηγείου επιχειρήσεων ειδικών δυνάμεων, του προγράμματος για την δημιουργία πλατφόρμας ανταλλαγής πληροφοριών αναφορικά με την αντιμετώπιση συμβάντων στον κυβερνοχώρο και, τέλος στην υλοποίηση της λεγόμενης «Σχολής Κατασκόπων της ΕΕ», σε συνεργασία με την Κύπρο και σε συντονισμό με το ΝΑΤΟ.

2. Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για την Άμυνα (European Defense Action Plan)

Το Σχέδιο Δράσης παρουσιάσθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2016 και συνίσταται σε τρεις βασικούς άξονες:

-Το Ευρωπαϊκό Ταμείο για την Άμυνα (European Defense Fund) που θα χρηματοδοτεί συνεργατικά ερευνητικά έργα και την ανάπτυξη αμυντικών δυνατοτήτων,
- Την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) μέσω της υποστήριξης των επενδύσεων σε εφοδιαστικές αλυσίδες και,
- Την δημιουργία μιας ανοιχτής και ανταγωνιστικής αμυντικής ενιαίας αγοράς

Ουσιαστικά το Σχέδιο Δράσης παρέχει σημαντικά οικονομικά κίνητρα για την επίτευξη στενότερης αμυντικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών και για την ανάπτυξη στρατηγικών αμυντικών δυνατοτήτων, αποσκοπώντας παράλληλα στην τόνωση της απασχόλησης, την προώθηση της ανάπτυξης και την ενθάρρυνση της καινοτομίας στην ΕΕ και την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.

α) Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας
Ο πρώτος άξονας του Σχεδίου είναι η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας για την υποστήριξη των επενδύσεων στους τομείς της κοινής έρευνας και της κοινής ανάπτυξης αμυντικών εξοπλισμών και τεχνολογιών.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας στοχεύει στην επίτευξη συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και την ενοποίηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω του συντονισμού, της συμπλήρωσης και ενίσχυσης των εθνικών επενδύσεων στους τομείς της έρευνας στον αμυντικό τομέα, της ανάπτυξης πρωτοτύπων και της απόκτησης αμυντικού εξοπλισμού και τεχνολογίας.

Το Ταμείο αποτελείται από δύο «πυλώνες»: Ο ένας είναι ο ερευνητικός πυλώνας (research window) που από το 2017 χρηματοδοτεί την συλλογική έρευνα στον τομέα των καινοτόμων αμυντικών τεχνολογιών και προϊόντων, π.χ. το κρυπτογραφημένο λογισμικό. Μετά το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να χρηματοδοτεί τον ερευνητικό πυλώνα με 500 εκατομμύρια ετησίως. Ο δεύτερος είναι το παράθυρο ικανοτήτων (capability window), το οποίο θα λειτουργεί ως χρηματοοικονομικό εργαλείο για την υποστήριξη των κοινών δαπανών των κρατών-μελών για αγορές κοινά συμφωνηθέντων στρατιωτικών δυνατοτήτων σε τομείς προτεραιότητας. Το παράθυρο αυτό αναμένεται να κινητοποιεί περίπου 5 δισ. τον χρόνο. Η ΕΕ προβλέπεται να προσφέρει για την χρηματοδότηση του συγκεκριμένου έργου 500 εκατομμύρια ευρώ ετησίως τα έτη 2019 και 2020 και 1 δισ. ευρώ μετά το 2020.