Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι σε υποχώρηση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι σε υποχώρηση

Η ψηφιακή τεχνολογία και το μέλλον του εμπορίου
Περίληψη: 

Η γεωγραφία της παγκοσμιοποίησης αλλάζει. Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο McKinsey προβλέπει ότι περίπου το ήμισυ της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ τα επόμενα δέκα χρόνια θα προέλθει από περίπου 440 ταχέως επεκτεινόμενες πόλεις και περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, μερικές από τις οποίες είναι χαμένες στον παγκόσμιο χάρτη, όπως η πόλη Hsinchu στην Ταϊβάν ή η επαρχία Σάντα Καταρίνα στην Βραζιλία.

Η SUSAN LUND είναι εταίρος στην McKinsey & Company, μια ηγέτις στο McKinsey Global Institute.
Η LAURA TYSON είναι διακεκριμένη καθηγήτρια της Σχολής Μεταπτυχιακών Σπουδών της Σχολής Επιχειρήσεων Haas στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Berkeley. Έχει διατελέσει πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου κατά την διάρκεια της διοίκησης Κλίντον.

Σύμφωνα με πολλά συνήθη μέτρα, η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται σε υποχώρηση [1]. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η επακόλουθη ύφεση έφεραν ένα τέλος σε τρεις δεκαετίες ταχείας ανάπτυξης του εμπορίου αγαθών και των υπηρεσιών. Οι διασυνοριακές χρηματοοικονομικές ροές μειώθηκαν κατά δύο τρίτα. Σε πολλές χώρες που παραδοσιακά υποστήριζαν την παγκοσμιοποίηση, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασιλείου, η πολιτική συζήτηση για το εμπόριο μετατοπίστηκε από την εστίαση στα οικονομικά οφέλη στις ανησυχίες για την απώλεια θέσεων εργασίας, την αποδιάρθρωση, την αποβιομηχάνιση και την ανισότητα [2]. Η άλλοτε σταθερή συναίνεση ότι το εμπόριο είναι μια κερδοφόρα για όλους (win-win) υπόθεση έχει δώσει την θέση της σε ένα σκεπτικό μηδενικού αθροίσματος και απαιτεί υψηλότερους φραγμούς. Από τον Νοέμβριο του 2008, σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα Global Trade Alert, οι χώρες του G-20 έχουν εφαρμόσει περισσότερα από 6.600 προστατευτικά μέτρα.

27052019-1.jpg

Τυπωμένα λακτίσματα: Ένα πάνινο παπούτσι που παράγεται από εκτυπωτή 3-D, στην Γερμανία, τον Μάρτιο του 2018. MICHAEL DALDER / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Αλλά αυτό είναι ένα μόνο μέρος της ιστορίας. Ακόμη και όταν οι δυσφημιστές της [παγκοσμιοποίησης] δημιουργούν νέους φραγμούς και απομακρύνονται από τις συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών, η παγκοσμιοποίηση συνεχίζει την πορεία της προς τα εμπρός -αλλά από νέους δρόμους. Στην προηγούμενη ενσάρκωσή της, ήταν βασισμένη στο εμπόριο και καθοδηγούμενη από την Δύση. Σήμερα, η παγκοσμιοποίηση καθοδηγείται από την ψηφιακή τεχνολογία και είναι ηγούμενη όλο και περισσότερο από την Κίνα και άλλες αναδυόμενες οικονομίες. Ενώ το εμπόριο το οποίο βασίζεται στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού που εκμεταλλεύονται την φθηνή εργασία επιβραδύνεται, οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες σημαίνουν ότι περισσότεροι φορείς από ποτέ μπορούν να συμμετέχουν στις διασυνοριακές συναλλαγές, από μικρές επιχειρήσεις έως πολυεθνικές εταιρείες. Και η οικονομική ηγεσία μετατοπίζεται ανατολικά και νότια, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται εσωστρεφείς και η ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο διαπραγματεύονται ένα διαζύγιο [3].

Με άλλα λόγια, η παγκοσμιοποίηση δεν έδωσε την θέση της στην απο-παγκοσμιοποίηση˙ έχει εισέλθει απλά σε διαφορετική φάση. Αυτή η νέα εποχή θα φέρει οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, θα ενισχύσει την καινοτομία και την παραγωγικότητα, προσφέροντας στους ανθρώπους άνευ προηγουμένου (και συχνά ελεύθερη) πρόσβαση στην πληροφορία, και συνδέοντας τους καταναλωτές και τους προμηθευτές σε όλο τον κόσμο. Αλλά θα είναι επίσης ταραχώδης. Αφότου ορισμένοι τομείς ξεθωριάσουν, ορισμένες θέσεις εργασίας θα χαθούν και θα αναδυθούν νέοι νικητές. Τα οφέλη θα είναι απτά και σημαντικά, αλλά οι προκλήσεις θα είναι σημαντικές. Οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις πρέπει να προετοιμαστούν για την επερχόμενη αναταραχή.

Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ

Τα θέματα που συνήθως ύφαιναν μαζί την παγκόσμια οικονομία ξεφτίζουν. Ξεκινώντας την δεκαετία του 1980, τα μειούμενα κόστη των μεταφορών και της επικοινωνίας, μαζί με μια σειρά πολυμερών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου, προκάλεσαν την διόγκωση του διεθνούς εμπορίου. Μεταξύ 1986 και 2008, το παγκόσμιο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκε περισσότερο από το διπλάσιο του αντιστοίχου ρυθμού του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ωστόσο, τα τελευταία πέντε χρόνια, η ανάπτυξη του εμπορίου έχει μόλις ξεπεράσει την παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ. Μια ασθενής και ανομοιογενής ανάκαμψη από τη μεγάλη ύφεση εξηγεί μέρος της επιβράδυνσης του εμπορίου, αλλά φταίνε επίσης [κάποιοι] διαρθρωτικοί παράγοντες [4]. Οι παγκόσμιες αλυσίδες [προστιθέμενης] αξίας, οι οποίες οδήγησαν σε ένα αυξανόμενο εμπόριο μεταποιημένων εξαρτημάτων, έχουν φθάσει στην ωριμότητά τους˙ τα περισσότερα από τα κέρδη αποδοτικότητας (efficiency gains) έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Παρόλο που ο τόπος της παραγωγής θα συνεχίσει να μετατοπίζεται μεταξύ των χωρών ως απάντηση στις διαφορές στους μισθούς και στις τιμές των άλλων συντελεστών παραγωγής -από την Κίνα στο Βιετνάμ και το Μπαγκλαντές, για παράδειγμα- αυτές οι μετατοπίσεις απλώς θα αλλάξουν τα μοτίβα του εμπορίου. Δεν θα αυξήσουν τον συνολικό όγκο του.

Οι διασυνοριακές χρηματοοικονομικές ροές -οι οποίες περιλαμβάνουν αγορές ομολόγων και μετοχών, διεθνή δανεισμό και άμεσες ξένες επενδύσεις- αυξήθηκαν από το 4% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 1990 στο 23% την παραμονή της χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά από τότε μειώθηκαν σε μόλις 6%. Εν τω μεταξύ, το εμπόριο υπηρεσιών αυξήθηκε, αλλά αυξάνεται με αργούς ρυθμούς και είναι απίθανο να αναλάβει το ρόλο που έπαιξε το εμπόριο αγαθών στην κινητοποίηση της παγκοσμιοποίησης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες υπηρεσίες απλά δεν μπορούν να αγοραστούν και να πωληθούν πέρα από τα εθνικά σύνορα: Είναι τοπικές (εστίαση και κατασκευές), εξαιρετικά ρυθμιζόμενες (νομικά και λογιστικά) ή και τα δύο (υγειονομική περίθαλψη).

Στο σημείο αυτό εισέρχονται οι ψηφιακές ροές, από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και την ροή βίντεο μέχρι την κοινή χρήση αρχείων και το Ίντερνετ των Πραγμάτων. Η κίνηση των δεδομένων (data) ξεπερνά ήδη το παραδοσιακό φυσικό εμπόριο ως ο συνδετικός ιστός στην παγκόσμια οικονομία: Σύμφωνα με την Cisco Systems, το χρησιμοποιούμενο διασυνοριακό εύρος ζώνης (bandwidth) αυξήθηκε 90 φορές από το 2005 έως το 2016 και θα αυξηθεί κατά 13 φορές μέχρι το 2023. Ο αριθμός των λεπτών [της ώρας] όλων των κλήσεων Skype που γίνονται σήμερα αντιστοιχεί περίπου στο 40% όλων των παραδοσιακών διεθνών τηλεφωνικών κλήσεων. Αν και οι ψηφιακές ροές συνδέουν σήμερα κυρίως τις ανεπτυγμένες χώρες, οι αναδυόμενες οικονομίες πλησιάζουν γρήγορα.