Γιατί ο εθνικισμός λειτουργεί

Αν και ο εθνικισμός έχει μια ροπή προς την βία, η βία είναι άνισα κατανεμημένη. Πολλές χώρες παρέμειναν ειρηνικές μετά τη μετάβασή τους σε έθνος-κράτος. Η κατανόηση του γιατί, απαιτεί να επικεντρωθούμε στο πώς αναδύονται οι κυβερνώντες συνασπισμοί και πώς διαμορφώνονται τα σύνορα του έθνους. Σε ορισμένες χώρες, οι πλειοψηφίες και οι μειονότητες εκπροσωπούνται στα υψηλότερα επίπεδα της εθνικής κυβέρνησης εξ’ αρχής. Η Ελβετία, για παράδειγμα, ενσωμάτωσε γαλλόφωνους, γερμανόφωνους και ιταλόφωνους σε μια ανθεκτική συμφωνία επιμερισμού της εξουσίας που κανείς δεν αμφισβήτησε ποτέ από τότε που ιδρύθηκε το σύγχρονο κράτος το 1848. Αντίστοιχα, ο ελβετικός εθνικιστικός λόγος απεικονίζει και τις τρεις γλωσσικές ομάδες ως εξίσου αντάξια μέλη της εθνικής οικογένειας. Ποτέ δεν υπήρξε κίνημα από την γαλλόφωνη ή την ιταλόφωνη ελβετική μειονότητα για να αποσχισθεί από το κράτος.

Σε άλλες χώρες, ωστόσο, το κράτος καταλήφθηκε από τις ελίτ μιας συγκεκριμένης εθνοτικής ομάδας, η οποία στην συνέχεια κατέληξε να αποκλείσει άλλες ομάδες από την πολιτική εξουσία. Αυτό δημιουργεί το φάσμα όχι μόνο της εθνοκάθαρσης που επιδιώκουν οι παρανοϊκές κρατικές ελίτ, αλλά και της απόσχισης ή του εμφυλίου πολέμου που ξεκίνησαν οι ίδιες οι αποκλεισμένες ομάδες, οι οποίες θεωρούν ότι το κράτος στερείται νομιμότητας επειδή παραβιάζει την εθνικιστική αρχή της αυτοδιοίκησης. Η σύγχρονη Συρία [7] προσφέρει ένα ακραίο παράδειγμα αυτού του σεναρίου: Η προεδρία, το υπουργικό συμβούλιο, ο στρατός, οι μυστικές υπηρεσίες και τα υψηλότερα επίπεδα της γραφειοκρατίας κυριαρχούνται όλα από τους Αλαουίτες, οι οποίοι αποτελούν μόνο το 12% του πληθυσμού της χώρας. Δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλά μέλη της Σουνιτικής Αραβικής πλειοψηφίας της Συρίας ήταν πρόθυμα να πολεμήσουν έναν μακρύ και αιματηρό εμφύλιο πόλεμο ενάντια σε αυτό που θεωρούν ως ξένη διακυβέρνηση.

Το αν η διαμόρφωση της εξουσίας σε μια συγκεκριμένη χώρα αναπτύχθηκε με μια πιο συμπεριληπτική ή αποκλειστική κατεύθυνση είναι θέμα της ιστορίας, η οποία εκτείνεται πίσω από την άνοδο του σύγχρονου κράτους-έθνους. Οι συμπεριληπτικοί κυβερνώντες συνασπισμοί -και ένας αντίστοιχα προσανατολισμένος εθνικισμός- τείνουν να εμφανίζονται σε χώρες με μακρά ιστορία κεντρικής, γραφειοκρατικής κρατικής υπόστασης. Σήμερα, τα κράτη αυτά είναι σε καλύτερη θέση να παρέχουν στους πολίτες τους δημόσια αγαθά. Αυτό τα καθιστά πιο ελκυστικούς ως συμμαχικούς εταίρους για τους απλούς πολίτες, οι οποίοι μετατοπίζουν την πολιτική τους πίστη μακριά από εθνοτικούς, θρησκευτικούς και φυλετικούς ηγέτες και [στρέφονται] προς το κράτος, επιτρέποντας την εμφάνιση πιο διαφορετικών πολιτικών συμμαχιών. Μια μακρά ιστορία της κεντρικής κρατικής υπόστασης προωθεί επίσης την υιοθέτηση μιας κοινής γλώσσας, η οποία και πάλι διευκολύνει την οικοδόμηση πολιτικών συμμαχιών μεταξύ των εθνοτικών διαιρέσεων. Τέλος, σε χώρες όπου η κοινωνία των πολιτών αναπτύχθηκε σχετικά νωρίς (όπως συνέβη στην Ελβετία), οι πολυεθνοτικές συμμαχίες για την προώθηση κοινών συμφερόντων είναι πιο πιθανό να προκύψουν, οδηγώντας τελικά σε πολυεθνικές ηγεσίες και πιο προσανατολισμένες εθνικές ταυτότητες.

ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟ

Δυστυχώς, αυτές οι βαθιές ιστορικές ρίζες σημαίνουν ότι είναι δύσκολο, ειδικά για εκείνους που είναι αουτσάιντερ, να προωθήσουν αποκλειστικούς κυβερνώντες συνασπισμούς σε χώρες που δεν διαθέτουν τις προϋποθέσεις για την εμφάνισή τους, όπως συμβαίνει σε πολλά μέρη του αναπτυσσόμενου κόσμου. Οι Δυτικές κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, μπορούν να συμβάλουν στην εδραίωση αυτών των συνθηκών με το να ακολουθούν μακροπρόθεσμες πολιτικές που αυξάνουν την ικανότητα των κυβερνήσεων να παρέχουν δημόσια αγαθά, να ενθαρρύνουν την άνθηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και να προωθούν την γλωσσική ολοκλήρωση. Αλλά αυτές οι πολιτικές θα πρέπει να ενισχύουν τα κράτη, να μην τα υπονομεύσουν ή να επιδιώκουν να εκτελούν τις λειτουργίες τους. Η άμεση βοήθεια από το εξωτερικό μπορεί να μειώσει παρά να ενισχύσει τη νομιμοποίηση των εθνικών κυβερνήσεων. Η ανάλυση των ερευνών που διενεργήθηκαν από το Asia Foundation στο Αφγανιστάν από το 2006 έως το 2015 δείχνει ότι οι Αφγανοί είχαν μια πιο θετική άποψη για την βία των Ταλιμπάν αφότου οι ξένοι υποστήριξαν έργα δημόσιων αγαθών στις περιφέρειές τους.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές άλλες παλαιές δημοκρατίες, το πρόβλημα της προώθησης συμπεριληπτικών κυβερνητικών συνασπισμών και εθνικών ταυτοτήτων είναι διαφορετικό. Τμήματα των λευκών εργατικών τάξεων στις χώρες αυτές εγκατέλειψαν τα κεντροαριστερά κόμματα, αφότου τα κόμματα αυτά άρχισαν να αγκαλιάζουν τη μετανάστευση και το ελεύθερο εμπόριο. Οι λευκές εργατικές τάξεις επίσης φέρουν βαρέως την πολιτιστική περιθωριοποίησή τους από τις φιλελεύθερες ελίτ, οι οποίες υπερασπίζονται την διαφορετικότητα, παρουσιάζοντας τους λευκούς, τους ετεροφυλόφιλους και τους άνδρες ως εχθρούς της προόδου. Οι λευκές εργατικές τάξεις βρίσκουν ελκυστικό τον λαϊκιστικό εθνικισμό επειδή υπόσχεται να δώσει προτεραιότητα στα συμφέροντά τους, να τους προστατεύσει από τον ανταγωνισμό των μεταναστών ή των χαμηλόμισθων εργαζομένων στο εξωτερικό, και να αποκαταστήσει την κεντρική και αξιοπρεπή θέση τους στον εθνικό πολιτισμό. Οι λαϊκιστές δεν χρειάστηκε να εφεύρουν την ιδέα ότι το κράτος θα πρέπει να φροντίζει πρωτίστως για τα βασικά μέλη του έθνους˙ ήταν πάντα βαθιά ενσωματωμένη στον θεσμικό ιστό του έθνους-κράτους, έτοιμη να ενεργοποιηθεί μόλις το δυνητικό κοινό του θα μεγάλωνε αρκετά.