Secure ConnectionBullying και anti-bullying στις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Ποια από τις «δύο Τουρκίες» είναι πιο επικίνδυνη, η κεμαλική ή η νεο-οθωμανική;
Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα
Οι νεο-οθωμανοί δεν αποτελούν το διάλειμμα στην πορεία του κεμαλισμού, αλλά συμβαίνει το αντίστροφο, ενώ ο ερντογανισμός υλοποιεί τα επεκτατικά σχέδια του υπερεθνικισμού με ακόρεστη «όρεξη ρίσκου».
Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Χ. ΜΠΑΛΤΟΣ είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στην Σχολή Επιστημών της Διοίκησης.
O ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΒΙΔΑΚΗΣ είναι αρχιπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού ε.α. Είναι μέλος του International Association for Energy Economics (IAEE - 2016), του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ - 2012) και του (διαδικτυακού) Κέντρου Αμυντικών, Ενεργειακών και Γεωπολιτικών Ερευνών (ΚΑΕΓΕ - 2010). Ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ - 2014).
Σε αντίστοιχες ερμηνείες προβαίνουν οι πολιτικοί επιστήμονες και για την διάδοχη περίοδο του νεο-οθωμανισμού και την εν γένει εξέλιξη της διακυβέρνησης από το ΑΚΡ, ιδιαίτερα μετά το 2010. Η Jenny White (J. White, 2017; J. B. White, 2011), για παράδειγμα, παρατηρεί ότι στην σύγχρονη Τουρκία οι πολιτειακοί και κυβερνητικοί θεσμοί έχουν χρησιμοποιηθεί για να διεισδύσουν σε όλες τις πτυχές της ζωής και να εμποδίσουν τον πολιτικό πλουραλισμό, ενώ ο μονισμός είναι εμφανής σε προσπάθειες διατήρησης των προνομίων ενός και μόνον κόμματος. Το κοινό του ΑΚΡ είναι μίξη δημογραφικών ομάδων που έτρεφε ποικίλες στην ερμηνεία τους ελπίδες κάθαρσης, δικαιοσύνης και ανάπτυξης, αλλά στην πορεία σύρθηκε υπό τον έλεγχο μιας μονολιθικής και συγκεντρωτικής κυβερνητικής/κομματικής δομής. Επαναλήφθηκε ο προαναφερθείς εκτροχιασμός των δημοκρατικών και φιλελεύθερων προσδοκιών, μετά από μια κομβική ιστορική τροπή κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, σε τμηματική αλλά αποφασιστική απολυταρχικοποίηση της τουρκικής πολιτείας και ευρύτερα της κοινωνίας. Τα απολυταρχικά καθεστωτικά χαρακτηριστικά επιβεβαιώνονται πλέον επίσημα από διεθνείς οργανισμούς, ως εμφαίνεται από τις πιο πρόσφατες εκθέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ ή των Ηνωμένων Εθνών, κατωτέρω (USΑ, 2019; Καθημερινή, 2018).
Η διεθνής κοινότητα ανησυχεί για τις διώξεις αντιφρονούντων στην Τουρκία.
--------------------------------------------------------------------------
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΟ ΜΟΤΙΒΟ
Όπως προαναφέρθηκε, η ηγεσία του Ρ.Τ. Ερντογάν, ιδιαίτερα στον απόηχο της εις βάρος του απόπειρας πραξικοπήματος του 2016, εξελίχθηκε εχθρικά τόσο απέναντι στην εθνική όσο και στην θρησκευτική ετερότητα. Οι θρησκευτικές μειονότητες απομονώθηκαν από την σουνιτική πλειοψηφία, ενώ η οξεία αντι-δυτική και αντι-ευρωπαϊκή ρητορική φανατίζει δραστικά ένα συνολικά αντι-χριστιανικό ρεύμα. Σημειώθηκε προηγούμενα ότι η ατζέντα του AKP εκτιμήθηκε από πολλούς ερευνητές ως επιφανειακά ισλαμική, σε απόσταση από το να χαρακτηριστεί ισλαμιστική, περιέχουσα δηλαδή φονταμενταλιστικό κήρυγμα μισαλλοδοξίας (Hoff, 2018). Η αρχική εκείνη εκτίμηση σταδιακά ανακαλείται, καθώς ο ερντογανισμός εξαπλώνεται από τα σχολεία έως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις ένοπλες δυνάμεις, προσλαμβάνοντας τόσο φονταμενταλιστικά σε θρησκευτικό επίπεδο όσο και αντίστοιχα ακραία εθνικιστικά χαρακτηριστικά στην τρέχουσα πολιτική και γεωπολιτική της χώρας (Eibner, 2011).
Ετούτο το σχόλιο, ωστόσο, αναζητεί ένα επαναλαμβανόμενο ιστορικό μοτίβο, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση δεν αφορά μόνο τους κύκλους του κεμαλικού ή του οθωμανικού φαινομένου, αλλά και των δύο, στον βαθμό που συναντιούνται προοδευτικά σε έναν κοινό τόπο, αυτόν της αυταρχικής ηγεσίας και της εδραίωσης απολυταρχικών καθεστώτων. Οι ερμηνευτικές προσπάθειες εκκίνησαν από την σύγκρουση κεμαλισμού και οθωμανισμού, αλλά διαβλέπεται μια στερεοτυπική ομοιότητα σε ποιοτικά χαρακτηριστικά των δύο αντιμαχόμενων εθνικο-πολιτικών δογμάτων, συνισταμένη απολυταρχισμού, κομματικού εξτρεμισμού και φαύλων κύκλων βίας και διαφθοράς.
Οι ερμηνευτικές προσπάθειες εκκίνησαν από την σύγκρουση κεμαλισμού και οθωμανισμού, αλλά διαβλέπεται μια στερεοτυπική ομοιότητα σε ποιοτικά χαρακτηριστικά των δύο αντιμαχόμενων εθνικο-πολιτικών δογμάτων, με συνισταμένη ή κοινό άξονα ένα σπιράλ αιωνόβιου κομματικού εξτρεμισμού και φαύλων κύκλων βίας και διαφθοράς.
-------------------------------------------------------------------
ΜΕΤΑΞΥ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΥ
Με επίκεντρο την άσκηση ψυχολογικής πίεσης από επιβουλές επεκτατικών γειτονικών κρατών, ένα ακόμη αξιοπρόσεκτο πεδίο έρευνας μπορεί να εστιάσει στην συλλογική στάση του Νεοέλληνα απέναντι στον ψυχολογικό εκφοβισμό από το ενδεχόμενο ένοπλης αναμέτρησης. Με άλλα λόγια, πόσες θυσίες είναι διατεθειμένοι να πραγματοποιήσουν οι Τούρκοι ή οι Έλληνες πολίτες για να υπηρετήσουν εθνικά συμφέροντα ή για να διατηρήσουν κλίμα ειρήνης και εμπιστοσύνης, ποιο είναι το «προφίλ» τους σε σχέση με την ετοιμότητα να εμπλακούν σε καταστάσεις επείγοντος ή διαχείρισης κρίσεων.
Η μελέτη του Hofstede (HofstedeInsights, 2019) για τις ψυχολογικές προδιαθέσεις των λαών και την στάση ζωής που καλλιεργεί η κουλτούρα τους είναι αποκαλυπτική και θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο για περισσότερη και βαθύτερη έρευνα στο πλαίσιο ποσοτικής και ποιοτικής εξέτασης ποικίλων εκφάνσεων των ελληνοτουρκικών διαφορών. Για παράδειγμα, η διάσταση «Αποφυγή Αβεβαιότητας» (“Uncertainty Avoidance”) σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία αντιμετωπίζει το άγνωστο κι επισφαλές μέλλον. Αυτή η ασάφεια φέρνει μαζί της την ανησυχία και οι διαφορετικές κουλτούρες έχουν καθεμία εκπαιδευτεί να αντιμετωπίζουν την πίεση, την δυσκολία ή την απειλή με συγκεκριμένους τρόπους. Ο βαθμός στον οποίο τα μέλη μιας κουλτούρας αισθάνονται ότι απειλούνται από διφορούμενες ή άγνωστες καταστάσεις, έχοντας δημιουργήσει πεποιθήσεις και θεσμούς για να τις αποφύγουν, αντανακλάται ως εκτίμηση/βαθμολογία για την «Αποφυγή Αβεβαιότητας» και καθορίζει εν πολλοίς την αντίδραση πολιτικών και πολιτών σε εχθρική συμπεριφορά από ή προς άλλες χώρες.