Μια διάσκεψη κορυφής για την δημοκρατία δεν είναι το φάρμακο

Ο εκλεγμένος πρόεδρος Joe Biden ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να πραγματοποιήσει μια «Σύνοδο Κορυφής για την Δημοκρατία» στην πρώτη του θητεία. Η έμφασή του στους δημοκρατικούς συμμάχους και εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μια ευπρόσδεκτη αλλαγή από τα φλερτ του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τους αυταρχικούς. Επιφανειακά, η ατζέντα της διάσκεψης κορυφής [1] -«να ενισχύσουμε τους δημοκρατικούς μας θεσμούς, να αντιμετωπίσουμε ειλικρινά την πρόκληση των εθνών που διολισθαίνουν, και να σφυρηλατήσουμε μια κοινή ατζέντα για την αντιμετώπιση των απειλών για τις κοινές μας αξίες»- φαίνεται αρκετά απλή. Το πρώην στέλεχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, Alexander Vindman, μέχρι που έγραψε [2] σε αυτές τις σελίδες: «Η ιδέα μιας διάσκεψης κορυφής για την δημοκρατία δεν είναι νέα, αλλά η ανάγκη για μια τέτοια δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη».

Σύνοδος των ηγετών του ΝΑΤΟ στο Watford του Ηνωμένου Βασιλείου, τον Δεκέμβριο του 2019. Kevin Lamarque / Reuters
---------------------------------------------

Αλλά η πολιτική [αυτή] συγχέει την ιδεολογία με τα συμφέροντα και κινδυνεύει να προκαλέσει κόστος που υπερβαίνει τα οφέλη της. Μια νέα κυβέρνηση ίσως να διαπιστώσει ότι η σύνοδος κορυφής υπερφορτώνει τα κυκλώματά της σε μια απαιτητική εποχή, αναγκάζοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες να παλέψουν με τις πολυπλοκότητες του καθορισμού μιας λίστας προσκλήσεων και να φέρουν την Ουάσιγκτον πρόσωπο με πρόσωπο με μιαν αντίσταση στην υπόθεση ότι δικαιούται [3] να καθίσει στην κορυφή του τραπεζιού σε παγκόσμιες συγκεντρώσεις.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξυπηρετούνταν καλύτερα με το να εστιάσουν την προσοχή τους στις μικρότερες ομάδες δημοκρατικών συμμάχων και εταίρων που υπάρχουν ήδη και με το να αναζωογονήσουν τα δικά τους μέσα για την προαγωγή της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -καθώς και με το να αναγνωρίσουν ότι σε σχέση με την δημοκρατία, το πιο σημαντικό καθήκον των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να ανοικοδομήσουν κανόνες και θεσμούς στο εσωτερικό τους [4].

ΜΟΝΟ ΜΕ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Το πρώτο πρόβλημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι να καθορίσουν ποιος θα προσκληθεί σε σύνοδο κορυφής για την δημοκρατία και με βάση ποια κριτήρια. Τα περισσότερα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ ταιριάζουν άνετα στον ορισμό της δημοκρατίας, αλλά όχι όλα. Μήπως θα πρέπει η διοίκηση του Μπάιντεν καλέσει την Ουγγαρία και την Πολωνία, των οποίων οι ηγέτες έχουν παραβιάσει τον έναν δημοκρατικό κανόνα μετά τον άλλο και οι οποίοι για εβδομάδες εμπόδισαν την ολοκλήρωση του προϋπολογισμού της ΕΕ των 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ και του πακέτου διάσωσης από την COVID-19, διότι περιελάμβανε μια διάταξη που επιβεβαίωνε το κράτος δικαίου [ 5];

Το μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία, την οποία το Freedom House τοποθετεί στην κατηγορία «όχι ελεύθερη» [6], φαίνεται επίσης να είναι ακατάλληλη για μια τέτοια σύνοδο. Αλλά ο αποκλεισμός στρατηγικά σημαντικών χωρών όπως η Τουρκία θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στις διμερείς σχέσεις με συμμάχους που είναι κρίσιμοι για την καταπολέμηση της αυξανόμενης ρωσικής επιθετικότητας. Η κυβέρνηση του Μπάιντεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τέτοιες χώρες για να ασκήσει πίεση στους ηγέτες τους, αλλά μια δημόσια επίπληξη συμμάχων σε μια μεγάλη σύνοδο δεν φαίνεται να είναι το πιο εποικοδομητικό μέρος για να ξεκινήσει.

Εκτός Ευρώπης, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να πάρει μερικές δύσκολες αποφάσεις. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την Ινδία, που συχνά αναφέρεται ως η μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο και ως μέρος του Ινδο-Ειρηνικού τετραγώνου -των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και της Ινδίας- που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν καλωσορίσει για να προωθήσουν τα κοινά συμφέροντα και των τεσσάρων χωρών σε μια περιοχή όπου η Κίνα είναι ανερχόμενη. Η Ιαπωνία και η Αυστραλία είναι αφοσιωμένες δημοκρατίες, αλλά τα τελευταία έξι χρόνια η Ινδία σημείωσε την δεύτερη μεγαλύτερη πτώση των πολιτικών ελευθεριών [7] μεταξύ 167 χωρών που κατατάσσονται από την Economist Intelligence Unit. Τον περασμένο Φεβρουάριο σημειώθηκαν επιθέσεις εναντίον Ινδών Μουσουλμάνων τόσο σοβαρές ώστε να μοιάζουν με [8] την Νύχτα των Κρυστάλλων (Kristallnacht).

Δεν υπάρχει έλλειψη άλλων υποψηφίων που παρουσιάζουν παρόμοια διλήμματα. Η Ινδονησία σημείωσε κάποια δημοκρατική πρόοδο μετά την πτώση του αυταρχικού καθεστώτος της το 1998, αλλά τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε πρώτα στασιμότητα και τώρα οπισθοδρόμηση [9]. Στην Βραζιλία, ο πρόεδρος Ζαΐρ Μπολσονάρο χαίρεται επειδή τον αποκαλούν «Τροπικός Τραμπ» [10], απολαμβάνοντας αυτό που δύο Βραζιλιάνοι μελετητές αποκαλούν τον πόλεμό του κατά της δημοκρατίας [11]. Και έπειτα υπάρχουν οι Φιλιππίνες, μια χώρα στρατηγικά σημαντική για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά της οποίας ο πρόεδρος, Ροντρίγκο Ντουτέρτε, έχει εγκρίνει την ηθελημένη δολοφονία περισσότερων από 8.000 ανθρώπων και παραβίασε τόσους πολλούς άλλους βασικούς δημοκρατικούς κανόνες και πρακτικές ως σαν για να ενσαρκώσει «το δυστοπικό μέλλον της δημοκρατίας» [12].

Η Μέση Ανατολή και η Αφρική είναι γεμάτες με επιλογές ήττας-ήττας [στμ: lose-lose options ως αντίθετο του win-win]. Η Τυνησία [13] είναι η μόνη αραβική χώρα που το Freedom House αξιολογεί ως «ελεύθερη». Οι παράμετροι της συνόδου κορυφής θα επεκτείνονται έτσι ώστε να περιλαμβάνουν «εν μέρει ελεύθερες», φιλικές χώρες όπως η Ιορδανία, το Κουβέιτ και το Μαρόκο; Αυτό, σωστά, και πάλι θα άφηνε εκτός την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που πιθανότατα θα έψαχναν για αποζημίωση σε άλλες πτυχές των σχέσεών τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Νότια Αφρική θα πληρούσε τις προϋποθέσεις για την σύνοδο κορυφής, όπως και η Μποτσουάνα, το Πράσινο Ακρωτήριο, η Γκάνα, ο Μαυρίκιος και η Ναμίμπια -αλλά και εδώ, το να επιλεγούν αυτές οι δημοκρατίες έναντι γεωπολιτικά πιο σημαντικών χωρών όπως η Νιγηρία και η Κένυα θα αντανακλούσε στις διμερείς σχέσεις.