Το όνειρο του Ερντογάν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το όνειρο του Ερντογάν

Η αναβίωση του Χαλιφάτου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας*
Περίληψη: 

Μια νέα περίοδος της ιστορίας ανατέλλει στην Ανατολική Μεσόγειο όπου οι πολυπολικές συστημικές προκλήσεις δημιουργούν ένα άκρως άστατο γεωστρατηγικό περιβάλλον.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην περιοχή είναι ο τουρκικός αναθεωρητικός ναρκισσισμός και η απουσία των κατάλληλων μηνυμάτων και προειδοποιήσεων από την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ είναι νομικός και πρόεδρος του American Hellenic Institute (ΑΗΙ) στην Ελλάδα.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Ελλάδα έχει με το μέρος της το απόλυτο δίκαιο σχετικά με τις απαιτήσεις της Τουρκίας. Ο χρόνος εργάζεται υπέρ της Ελλάδος: Υπό μια προϋπόθεση –ότι δεν θα βιαστεί να αρχίσει συνομιλίες με την Τουρκία για κανένα θέμα, ούτε καν για την υφαλοκρηπίδα.

Τις ιστορικές στιγμές που επηρεάζουν καταλυτικά τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι πολύ δύσκολο να της αντιληφθεί κανείς την εποχή που εμφανίζονται. Εκτείνονται σε δεκαετίες, ακόμη και αιώνες, και επηρεάζουν την ανθρώπινη φύση πολλαπλώς με τέτοιο τρόπο που σπανίως γίνονται αντιληπτές από τους σύγχρονους αναλυτές, αλλά πολύ αργότερα. Η παρούσα διαμάχη με την Τουρκία είναι μια τέτοια ιστορική στιγμή. Και γίνεται αντιληπτή επειδή η αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας δεδηλωμένα αποπειράται να εισάγει μια νέα εποχή στη Μεσόγειο, το λίκνο του πολιτισμού, με απώτερο σκοπό να κυριαρχήσει στην Ευρώπη, αγνοώντας τις κατακτήσεις της ανθρωπότητας όσον αφορά τις διακρατικές σχέσεις μεταξύ πολιτισμένων κρατών καθώς και την ανάπτυξη του Διεθνούς Δικαίου, και θέλει να επαναφέρει την εποχή των κανονιοφόρων για να επιτύχει τους διακηρυγμένους σκοπούς της.

25032021-1.jpg

Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν, δίπλα στην καγκελάριο της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, χειρονομεί καθώς περνά μπροστά του ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά την διάρκεια μιας «οικογενειακής» φωτογραφίας στην σύνοδο κορυφής ηγετών του ΝΑΤΟ στο Γουότφορντ της Βρετανίας, στις 4 Δεκεμβρίου 2019. REUTERS/Christian Hartmann
-----------------------------------------------------

Κατά την Oxford Analytica η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας απομονώνεται όλο και περισσότερο. Όταν το ΑΚΡ, το κόμμα του Ερντογάν, κέρδισε τις εκλογές, επένδυσε στο γεγονός ότι ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας (Organisation of Islamic Co-operation, OIC) με Τούρκο Γενικό Γραμματέα (E. Insanoglu 2004-2014) θα προωθούσε την Τουρκία ως την de facto ηγέτιδα του μουσουλμανικού κόσμου. Αυτό δεν έγινε κατορθωτό. Οι σχέσεις δε της Τουρκίας σήμερα με τον Αραβικό Σύνδεσμο είναι ανύπαρκτες.

Μετά την αλλαγή του πολιτικού συστήματος από τον Ερντογάν από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό με απόλυτο έλεγχο των πάντων από τον Πρόεδρο, έχει αποθεσμοποιηθεί ο τρόπος διεξαγωγής της εξωτερικής πολιτικής. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον ίδιο τον Ερντογάν ο οποίος περιβάλλεται από έναν μικρό αριθμό συμβούλων που έχουν επιλεγεί για την τυφλή υπακοή τους στον ίδιο, με αποτέλεσμα να γίνονται συνεχώς γκάφες και λάθη.

Τα τελευταία χρόνια έχει σχολιασθεί εκτενώς κατά πόσο η Τουρκία επανεξετάζει την θέση της έναντι της Δύσεως. Η αλήθεια είναι ότι ο Ερντογάν προχωρά μόνος και θέλει να καταστήσει την Τουρκία δύναμη η οποία σε πρώτο στάδιο να διαφεντεύει την ανατολική Μεσόγειο και στην συνέχεια να την καταστήσει παγκόσμιο παίκτη.

Κατά την Oxford Analytica, η Τουρκία δεν έχει αυτές τις δυνατότητες. Ο Ερντογάν δεν έχει επίγνωση των περιορισμών της Τουρκίας και την ανάγκη να κτίσει συνεργασίες με άλλες χώρες. Ο ίδιος και ο στενός του κύκλος πιστεύουν ότι η πολιτική του είναι η ορθή.

Η κυβερνητική προπαγάνδα παρουσιάζει τους Μουσουλμάνους της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής να προσβλέπουν στην ηγεσία της Τουρκίας και του Ερντογάν ως την «ελπίδα» όχι μόνο των Μουσουλμάνων αλλά και των άλλων «καταπιεσμένων» λαών σε όλα τα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Λατινικής Αμερικής. Το να προωθεί η Άγκυρα τέτοια παραμύθια είναι ένα πρόβλημα, αλλά το να τα πιστεύει είναι ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα. Πολύ λίγοι Άραβες θα ήθελαν την νεκρανάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πιστεύεται ότι ο Ερντογάν θα συνεχίσει να εφαρμόζει επιθετική εξωτερική πολιτική μέχρι να καταστραφεί. Η δημοσιότητα που δίδουν τα ΜΜΕ της Τουρκίας που ελέγχονται από την κυβέρνηση τον «κλειδώνει» στο να είναι επιθετικός τόσο στην θεωρία όσο και στην πράξη, δεν του αφήνει δε περιθώρια υποχώρησης από τις μαξιμαλιστικές του απαιτήσεις.

Ο χρόνος εργάζεται υπέρ της Ελλάδας. Αυτό το γνωρίζουν η Μέρκελ, ο Μακρόν, το ΝΑΤΟ και ενδεχομένως και οι άλλοι εμπλεκόμενοι. Αυτός δε είναι ο λόγος που η Μέρκελ, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, οι επίσημες Ηνωμένες Πολιτείες και οι παρακοιμώμενοι πιέζουν για άμεσες συνομιλίες «υπό την αιγίδα τους».

Οι «αναίμακτες» διπλωματικές διαπραγματεύσεις –όταν και εάν αρχίσουν– θα έχουν ως στόχο συμφωνία με την οποία θα εξασφαλίζεται στην Τουρκία δικαίωμα εκμεταλλεύσεως ενεργειακών κοιτασμάτων στο Αιγαίο, δια της μειώσεως της επήρειας του Καστελόριζου και άλλων νήσων και αποτρέποντας την συνοριοποίηση της υφαλοκρηπίδας της Κύπρου με την υφαλοκρηπίδα της Ελλάδος.

Ένα θέμα σχετικό που είδε την δημοσιότητα τελευταίως είναι ο λεγόμενος «Χάρτης της Σεβίλλης». Ο Χάρτης αυτός απεικονίζει τις ΑΟΖ των ευρωπαϊκών κρατών σύμφωνα με την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Αποκαλείται και «Χάρτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Ο Χάρτης οριοθετεί δικαίωμα ΑΟΖ και στο Καστελόριζο, επιτρέποντας σύνδεση Ελληνικής και Κυπριακής ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.

Οι Τούρκοι, από δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου και δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων (Χουλουσί Ακάρ – Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων) απαιτούν την «απόσυρση» του Χάρτη, η δε Πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τουρκία δηλώνει πως ο χάρτης δεν έχει καμία νομική εγκυρότητα. Βεβαίως δεσμευτικός δεν είναι αφού ο ένας συνομιλητής δεν την αποδέχεται, όμως εάν οι συνομιλίες διεξαχθούν σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, ακόμη και για χώρες που δεν το έχουν κυρώσει έχει αποκτήσει δεσμευτικότητα ως εθιμικό δίκαιο. Ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχονται την ισχύ της Σύμβασης παρ’ όλο που δεν την έχουν κυρώσει.