Μπορεί ο Μπάιντεν να κάνει τα πάντα;

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Στο πρόσφατο άρθρο του «Το δόγμα του Μπάιντεν για τα πάντα» [1], ο Τζέρεμι Σαπίρο εντοπίζει σωστά σοβαρές ασυνέπειες στην εξωτερική πολιτική της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον υπόσχεται ταυτόχρονα μια «εξωτερική πολιτική για τη μεσαία τάξη» και την εμπλοκή σε φαινομενικά κάθε παγκόσμιο πρόβλημα. Πολλές από τις συνταγές του Shapiro –η μείωση των ξέφρενων παρεμβάσεων, οι επιλογές μεταξύ αξιών και συμμάχων, και η αποχώρηση από το Αφγανιστάν [2]- είναι λογικές. Αλλά το άρθρο του αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει μια μακροχρόνια υπόθεση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ που συνέβαλε στην αντίφαση την οποία ο ίδιος προσδιορίζει.

Αεροπλανοφόρα του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ στη Θάλασσα της Ιαπωνίας, τον Ιούνιο του 2017. Z.A. Landers / Reuters
---------------------------------------------------------

Από την δεκαετία του 1940, η αμερικανική ηγεσία στο εξωτερικό όχι μόνο προστατεύει τα στενά οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ, αλλά έχει επίσης υποστηρίξει ένα βασικό σύστημα συλλογικής ασφάλειας που έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση σοβαρών διεθνών απειλών -είτε από βία στην Γάζα είτε από εντάσεις στην Κορεατική Χερσόνησο. Με το να εγγυάται ένα βασικό σύνολο παγκόσμιων κανόνων, την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, και την πρόληψη μεγάλων συγκρούσεων όπως εκείνων που καθόρισαν τον 19ο και αρχές του 20ού αιώνα, αυτή η βασισμένη σε κανόνες τάξη έχει προσφέρει τεράστια οφέλη στον αμερικανικό λαό και στον κόσμο.

Η συλλογική ασφάλεια δεν είναι μια αφηρημένη θεωρία διεθνών σχέσεων: είναι αυτό που η διπλωματία και η αμυντική πολιτική των ΗΠΑ προσπάθησαν να τηρήσουν για γενιές. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι αναλυτές μπορούν να αμφισβητήσουν εάν αυτές οι βασικές αρχές εξακολουθούν να ισχύουν, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να διατηρήσουν την τάξη που δημιούργησαν, εάν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν εναλλακτικές λύσεις όπως ο απομονωτισμός, ή εάν η Ουάσινγκτον έχει διαχειριστεί αποτελεσματικά την τάξη. Αλλά δύσκολα μπορούν να μιλήσουν συνεκτικά για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ χωρίς να αναφέρουν καθόλου την συλλογική ασφάλεια.

Αποτυγχάνοντας να αντιμετωπίσει αυτό το στοιχείο της στρατηγικής των ΗΠΑ, ο Shapiro υποστηρίζει πολιτικές χωρίς ευρύτερο πλαίσιο. Οι προτάσεις του –η υποτίμηση του Ιράν πέρα από την πυρηνική συμφωνία, για παράδειγμα- κάνουν τα πάντα εκτός από το να αποκλείουν την διατήρηση της παγκόσμιας τάξης ασφάλειας. Συγκατανεύει στην συμμετοχή των ΗΠΑ «σε πολυμερείς οργανισμούς και διεθνείς συνθήκες», αλλά δεν αναγνωρίζει ότι αυτά τα θεσμικά όργανα είναι ενσωματωμένα σε ένα ευρύτερο σύστημα που τα βοηθά να αποφύγουν τη μοίρα της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία διαλύθηκε αφότου απέτυχε να αποτρέψει την προσάρτηση πολλών από τα δικά της κράτη-μέλη. Το υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ σύστημα ασφαλείας, αντιθέτως, είναι πολύ πιο ανταποκριτικό: η Ουάσινγκτον παραμένει εμπλεκόμενη σε κάθε σχεδόν σοβαρή απειλή για την παγκόσμια τάξη. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων καθηκόντων, την ανάσχεση της Μόσχας στην Βαλτική, την διατήρηση παρουσίας στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας [3], και την ηγεσία του 80μελούς συνασπισμού ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS).

Η σκληρή δουλειά της υπεράσπισης τέτοιων θεσμών δεν εντάσσεται στους υπολογισμούς του Shapiro. Απορρίπτει σχεδόν όλες τις συγκρούσεις ως περιφερειακές, υποστηρίζοντας ότι η μεσαία τάξη δεν έχει κανένα μερίδιο, για παράδειγμα, στον «αγώνα για την περιφερειακή επιρροή μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας». Ωστόσο, η λήψη τέτοιων περιφερειακών ή μη αποφάσεων είναι τρομερά δύσκολη. Μόνο δύο συγκρούσεις από το 1945, η κρίση των πυραύλων της Κούβας και οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, επηρέασαν άμεσα τον αμερικανικό λαό. Αλλά αντικαταστήστε μια επίθεση στο Βερολίνο ή την Βοσνία με μια επίθεση στην σύγχρονη Σαουδική Αραβία και διακυβεύεται η υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ τάξη. Χωρίς μια απάντηση, μια τέτοια επίθεση στο βασίλειο όχι μόνο θα έβλαπτε την αξιοπιστία της Ουάσιγκτον προς τους εταίρους της, αλλά θα απειλούσε επίσης το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου και θα πυροδοτούσε το θρησκευτικό αίσθημα -όλα σημαντικές απειλές για την διεθνή ασφάλεια.

Είναι αλήθεια ότι ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει και, όπως σημειώνει ο Shapiro, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κουρελιαστεί με το να σβήνουν πυρκαγιές παντού από το Αφγανιστάν έως την Κίνα και την Ρωσία [4]. Όμως το πρόβλημα δεν είναι η διαχείριση του ίδιου του παγκόσμιου συστήματος συλλογικής ασφάλειας, αλλά μάλλον συγκεκριμένα λάθη που έκανε η Ουάσιγκτον στην πορεία.

Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, για παράδειγμα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ και το οικοσύστημα γύρω τους (η «φούσκα» κατά τον Shapiro) υπέθεσαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε να ασχοληθούν με κάθε πρόβλημα που προέκυπτε. Ήταν το ηθικό πράγμα που έπρεπε να κάνουν. Η παγκόσμια τάξη έπρεπε να κυριαρχήσει παντού ή πουθενά και η εμπλοκή θα πετύχαινε αναπόφευκτα επειδή το αμερικανικό μοντέλο ήταν φυσικά ακαταμάχητο. Όμως η ικανότητα της Ουάσινγκτον, με στρατιώτες, κεφάλαια βοήθειας, και ηθική πειθώ, στο να πραγματοποιήσει μετασχηματιστικές αλλαγές στο εξωτερικό αποδείχθηκε περιορισμένη. Είτε επρόκειτο να μετατοπίσουν τις παγκόσμιες απόψεις της Κίνας και της Ρωσίας είτε να επαναπροσδιορίσουν το Ιράκ, οι Ηνωμένες Πολιτείες απέτυχαν ξανά και ξανά.

Ωστόσο, η αντιμετώπιση αυτής της ιστορίας της υπερέκτασης (overreach) δεν είναι μια προσπάθεια για «όλα ή τίποτα». Η επιστροφή σε προσεκτική ηγεσία μπορεί ακόμα να συνεπάγεται διεθνή δέσμευση. Παρά την ρητορική, η Ομάδα Μπάιντεν φαίνεται να κατανοεί την ανάγκη να επιτύχει αυτήν την ισορροπία. Εδώ, ωστόσο, ο Shapiro εγείρει το φάντασμα της παρακμής της σχετικής ισχύος των ΗΠΑ. Αλλά η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της στην Ασία, την Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική (για να μην αναφέρουμε εταίρους όπως η Ινδία και η Τουρκία) συνθέτουν έως και το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού και σχεδόν το 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αυτά τα ίδια κράτη αντιπροσωπεύουν επίσης την συντριπτική πλειονότητα των παγκόσμιων αμυντικών δαπανών και κυριαρχούν σε μια διεθνή νομισματική και εμπορική αρχιτεκτονική ήπιας ισχύος που το Πεκίνο και η Μόσχα μπορούν μόνο να ονειρευτούν.

Χρησιμοποιώντας τα φυσικά πλεονεκτήματά της με σύνεση, διατηρώντας τις μεγάλες στρατιωτικές αναπτύξεις περιορισμένες στην εκ του σύνεγγυς αποτροπή, συνεργαζόμενη με και μέσω εταίρων όταν αναπτύσσει στρατεύματα, και εστιάζοντας σε συμμάχους με πόρους (Σαουδική Αραβία και Αίγυπτος, ναι˙ Μιανμάρ ή Νότιο Σουδάν, όχι), η Ουάσιγκτον μπορεί και να διατηρήσει μια παγκόσμια τάξη και να αποφύγει την υπερέκταση. Αυτή η προσέγγιση, αντί να στριμώχνει κάθε απόφαση εξωτερικής πολιτικής στην ρητορική της δημιουργίας θέσεων εργασίας, θα επιτρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες να κρατήσουν τον λαό τους και τον κόσμο ασφαλή και ευημερούντα.

Ο SHAPIRO ΑΠΑΝΤΑ

Η διορατική απάντηση του Τζέιμς Τζέφρι στο πρόσφατο άρθρο μου βρίσκεται στο επίκεντρο των σύγχρονων συζητήσεων για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Μόλις τελειώσουμε με τους διαξιφισμούς για τους όρους και τους ορισμούς, ο Τζέφρι και εγώ συμφωνούμε στο κεντρικό δίλημμα: Ποια είναι τα βασικά συμφέροντα των ΗΠΑ και ποια είναι τα περιφερειακά; Είναι, όπως σημειώνει με ζωηρά χρώματα, «τρομερά δύσκολο» να κάνουμε αυτή την διάκριση σε ένα ευρύ φάσμα παγκόσμιων θεμάτων ασφάλειας.

Διαφέρουμε, ωστόσο, στο ποια κριτήρια πρέπει να χρησιμοποιούν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ για να κάνουν αυτή την διάκριση. Ο Τζέφρι πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αφιερώσουν τους πόρους τους σε οποιοδήποτε ζήτημα απειλεί την υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ «παγκόσμια τάξη ασφαλείας». Αυτό σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον πρέπει, μεταξύ πολλών άλλων, να ανασχέσει την Ρωσία [5] στην Ευρώπη, να ισορροπήσει έναντι της Κίνας στην Ανατολική Ασία, να συγκρατήσει το Ιράν στον Περσικό Κόλπο, να διαχειριστεί τις εντάσεις στην Κορεατική Χερσόνησο, να τερματίσει την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, και να πολεμήσει το Ισλαμικό κράτος (ή ISIS) σε όλη τη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Αυτό φαίνεται να είναι ένα πολύ ελαστικό κριτήριο που περιλαμβάνει ένα εξαιρετικά απαιτητικό σύνολο απαιτήσεων -όλα στην υπηρεσία μιας νεφελώδους τάξης ασφαλείας που οι περισσότερες άλλες χώρες βλέπουν ως όχημα για την ηγεμονία των ΗΠΑ. Όπως σημείωσε ο Robert Kagan, ένας άλλος υποστηρικτής αυτής της στρατηγικής [6], «μια φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη, όπως κάθε παγκόσμια τάξη, είναι κάτι που επιβάλλεται, και όσο κι αν εμείς στην Δύση θα θέλαμε να επιβληθεί με ανώτερη αρετή, γενικά επιβάλλεται από ανώτερη ισχύ». Καθώς η Κίνα, η Ρωσία, η Τουρκία και πολλές άλλες χώρες πιέζουν όλο και περισσότερο ενάντια σε αυτήν την επιβολή, η υπεράσπιση της παγκόσμιας τάξης ασφαλείας θα γίνει όλο και πιο δύσκολη. Ήδη, αυτή η τάξη φαίνεται μάλλον δυσλειτουργική.

Ωστόσο, ο Τζέφρι έχει δίκιο για την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλλουν αυτήν την τάξη ενόψει της εσωτερικής πόλωσης, μιας ανερχόμενης Κίνας, μιας προκλητικής Ρωσίας, μιας χρονίως ασταθούς Μέσης Ανατολής, και διαφόρων καταστροφών για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο. Το κλειδί, σημειώνει, είναι η αποφυγή της υπερέκτασης που μαστίζει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ για πολλές δεκαετίες. Αυτό είναι σαν να πεις στους αλκοολικούς ότι μπορούν να πάνε σε ένα μπαρ με τους φίλους τους που πίνουν, αρκεί να μην το παρακάνουν. Είναι θεωρητικά δυνατόν, αλλά η εμπειρία υπονοεί ότι ένα τέτοιο αποτέλεσμα είναι απίθανο.

Μια καλύτερη στρατηγική είναι να αποφευχθούν εντελώς οι παλιές θρυαλλίδες. Η παλιά συνήθεια της Ουάσινγκτον να υπερασπίζεται την παγκόσμια τάξη ασφαλείας είναι, για ένα έθνος που έχει εθιστεί στις συγκρούσεις, ένα ναρκωτικό προς τον ανεξέλεγκτο παρεμβατισμό. Η αυστηρή αποχή και η αποφυγή του πειρασμού φαίνεται σαν ένα καλύτερο στοίχημα τόσο για τους χρήστες ουσιών όσο και για τους χρόνια υπερεκτατιστές.

Το άρθρο μου προτείνει διαφορετικά κριτήρια. Για την διάκριση μεταξύ βασικών και περιφερειακών συμφερόντων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να ακούν τον αμερικανικό λαό [7] για το τι έχει σημασία γι’ αυτούς. Οι ηγέτες θα πρέπει, με την σειρά τους, να μπορούν να εξηγούν με σαφήνεια στους ψηφοφόρους τους το πώς μια εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ επηρεάζει άμεσα αυτά για τα οποία ενδιαφέρονται οι καθημερινοί άνθρωποι και όχι το πώς επηρεάζει κάποια παγκόσμια τάξη ασφαλείας που μόλις υπάρχει. Αυτή η φόρμουλα δεν είναι πρωτίστως ένα ζήτημα δημιουργίας θέσεων εργασίας, όπως υπονοεί ο Τζέφρι απορριπτικά. Αντίθετα, πρόκειται για την σύνδεση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ με τα ζητήματα που έχουν σημασία για την συντριπτική πλειοψηφία των Αμερικανών οι οποίοι δεν μελετούν το θέμα -μετανάστευση, κλιματική αλλαγή, τεχνολογία, εισοδηματική ανισότητα, και ναι, θέσεις εργασίας.

Όπως παρατήρησαν οι προεδρικοί υποψήφιοι και των δύο κομμάτων, το κοινό έχει επιφυλάξει για τους ειδικούς που κοιτάζουν πίσω σε δεκαετίες λαθών της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και λένε: «Εμπιστευθείτε μας να το κάνουμε καλύτερα την επόμενη φορά». Είναι καιρός για μια νέα προσέγγιση που αναγνωρίζει ότι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ πρέπει, πρώτα απ' όλα, να εξυπηρετεί τον αμερικανικό λαό.

Ο JEREMY SHAPIRO είναι διευθυντής Ερευνών στο European Council on Foreign Relations και εξωτερικός ανώτερος συνεργάτης του Ιδρύματος Brookings.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.gr/articles/73225/jeremy-shapiro/to-dogma-toy...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2020-02-10/how-good-...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-02-05/kevin-r...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2021-04-01/vladimir-p...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2020-06-09/pi...
[6] https://newrepublic.com/article/117859/superpowers-dont-get-retire
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-01-23/why-ame...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-06-23/can-bid...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition