Η υπόσχεση της αφρικανικής «διογκούμενης νεολαίας»

Τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, χιλιάδες νεαροί διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους στο Καμερούν για να ζητήσουν την παραίτηση του προέδρου Paul Biya, ο οποίος κυβερνά αυτή την χώρα της Δυτικής Αφρικής από το 1982. Η κυβέρνηση του Biya απάντησε προβλέψιμα, με μια βάναυση καταστολή. Οι δυνάμεις του συνέλαβαν ηγέτες της αντιπολίτευσης και σκότωσαν διαδηλωτές, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος παρέμεινε ως επί το πλείστον σιωπηλός. Όντας τώρα 88 ετών και εξακολουθώντας να είναι σταθερά στην εξουσία, ο Biya είναι σχεδόν 70 χρόνια μεγαλύτερος από τον μέσο Καμερουνέζο, κάτι που τον καθιστά τον γηραιότερο ηγέτη στον κόσμο σε σχέση με τους πολίτες του. Δύο γενιές Καμερουνέζων έχουν μεγαλώσει υπό την αυταρχική του διακυβέρνηση, και πιθανώς θα μπορούσε επίσης μια τρίτη˙ ο Μπιγιά κατάργησε τα όρια στην [προεδρική] θητεία το 2008, οπότε θα είναι επιλέξιμος για μια υποψηφιότητα επανεκλογής το 2024.

Αντικυβερνητική διαμαρτυρία στην Κινσάσα, στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τον Ιούλιο του 2005. David Lewis / Reuters
-----------------------------------------------------------------

ΟΙ γηράσκοντες, εκτός επαφής ηγέτες αποτελούν πρόβλημα σε ολόκληρη την Αφρική. Ο μέσος Αφρικανός κυβερνήτης είναι 63 ετών, ενώ ο πληθυσμός της ηπείρου -ο νεότερος στον κόσμο- έχει μέση ηλικία μόνο περίπου 20 ετών. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτό το ηλικιακό χάσμα των 43 ετών σηματοδοτεί μια βελτίωση σε σύγκριση με πριν από μια δεκαετία: το κύμα των αφρικανικών διαδηλώσεων που ξεκίνησαν με τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης στην Τυνησία, την Αίγυπτο και την Λιβύη και συνεχίστηκαν στην Σενεγάλη, το Μαλάουι και αλλού, ανέτρεψε πλήθος γηριατρικών ηγετών.

Οι διαμαρτυρίες συνέβαλαν επίσης στην πτώση του προέδρου της Ζιμπάμπουε, Ρόμπερτ Μουγκάμπε, και του προέδρου του Σουδάν, Ομάρ αλ-Μπασίρ, που ήταν 93 και 75 ετών, αντίστοιχα, κατά την απομάκρυνσή τους. Ωστόσο, ορισμένοι άλλοι γηράσκοντες ηγέτες, όπως ο Alpha Condé της Γουινέας (81 ετών), ο Teodoro Obiang της Ισημερινής Γουινέας (78 ετών), ο Yoweri Museveni της Ουγκάντα (76 ετών) και ο Ismail Omar Guelleh του Τζιμπουτί (73 ετών), κατάφεραν τα τελευταία χρόνια να κερδίσουν πρόσθετες θητείες στο αξίωμα παρά την πίεση από τους διαδηλωτές να παραιτηθούν. Ακόμα και όταν οι ηλικιωμένοι ηγέτες έχουν παραιτηθεί ή πεθάνει όντες στο αξίωμα, όπως στην Ζιμπάμπουε και την Αλγερία, οι διάδοχοί τους προέρχονται συχνά από την ίδια γενιά.

Το ακραίο χάσμα ηλικίας μεταξύ των Αφρικανών ηγετών και των πολιτών έχει προκαλέσει μεγάλο άγχος. Πολλοί αναλυτές ανησυχούν [1] ότι προκαλεί ανεπίλυτες εντάσεις που θα οδηγήσουν σε αστάθεια και βία. Πρόσφατες διαμαρτυρίες, πολλές από τις οποίες αντιμετωπίστηκαν με σκληρή καταστολή, φαίνεται να επιβεβαιώνουν αυτήν την δυσοίωνη πρόβλεψη. Ωστόσο, αντί για απειλή για την πολιτική σταθερότητα, οι επαναστατικοί νέοι της Αφρικής κατανοούνται καλύτερα ως προαγωγοί του δημοκρατικού μέλλοντος της ηπείρου. Στο παρασκήνιο, τα κινήματα διαμαρτυρίας των νέων θέτουν τις βάσεις για ενδεχόμενες μεταβάσεις, δίνοντας προτεραιότητα στη μακρά, σκληρή δουλειά της οικοδόμησης υποστήριξης υπέρ της δημοκρατίας.

Οι γηράσκοντες ηγέτες της Αφρικής μπορεί να έχουν το πάνω χέρι προς το παρόν, αλλά η αποτυχία τους να αντιμετωπίσουν τις πιεστικές οικονομικές και πολιτικές ανησυχίες της αυξανόμενης ομάδας των νέων σημαίνει ότι η τρέχουσα οικοδόμηση της λαϊκής αναταραχής είναι απίθανο να υποχωρήσει. Τελικά, αυτές οι λαϊκές πιέσεις θα πρέπει να ξεκινήσουν μια διαδικασία εκδημοκρατισμού από την βάση προς τα πάνω, μια διαδικασία η οποία να εμβαθύνει τα ρηχά εκλογικά συστήματα που γεννήθηκαν από προηγούμενες εποχές λαϊκής αναταραχής, και να οδηγεί σε μια πραγματική δημοκρατία.

ΕΝΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ

Η Αφρική είναι τόσο η νεότερη όσο και η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ήπειρος. Περίπου το 60% του πληθυσμού της είναι κάτω των 25 ετών και η μέση ηλικία είναι περίπου στα 20 έτη. Στην Ασία και τη Νότια Αμερική, αντιθέτως, η μέση ηλικία είναι στα 32, ενώ στην Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική πλησιάζει τα 40. Ενώ περιοχές του κόσμου αντιμετωπίζουν επιβράδυνση ή ακόμη και αρνητικούς ρυθμούς αύξησης του πληθυσμού, η Αφρική συνεχίζει να αυξάνεται. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ο πληθυσμός της ηπείρου θα μπορούσε να διπλασιαστεί έως το 2050 σε περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Μέχρι τότε, ένας στους τέσσερις ανθρώπους στον πλανήτη θα ζει στην Αφρική, σε σύγκριση με έναν στους έξι σήμερα.

Ορισμένοι παγκόσμιοι ηγέτες έχουν προτείνει ότι τα επίμονα υψηλά ποσοστά γονιμότητας πολλών αφρικανικών χωρών αντιπροσωπεύουν ένα μέλλον βίας, χάους και αστάθειας -όλα επιδεινωμένα από την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, το 2017 ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, απέδωσε την ευθύνη των δεινών της ηπείρου στις γυναίκες που έχουν «7 ή 8 παιδιά». Οι μελετητές, επίσης, έχουν τροφοδοτήσει φόβους για μια «διόγκωση [του πληθυσμού] των νέων», υποδηλώνοντας ότι οι δημογραφικές τάσεις θα αποδειχθούν αποσταθεροποιητικές, ειδικά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος που δεν είναι σε θέση να ενσωματώσουν τους νέους στις επίσημες αγορές εργασίας. Η άνοδος των βίαιων διαμαρτυριών σε ολόκληρη την Αφρική την τελευταία δεκαετία φαίνεται να επικυρώνει αυτές τις ανησυχίες. Αλλά η δημογραφία δεν αποτελεί πεπρωμένο. Η πραγματική απειλή για το μέλλον της Αφρικής δεν είναι ο νεανικός πληθυσμός της, αλλά οι γηράσκοντες αυταρχικοί ηγέτες της, οι οποίοι συνεχίζουν να προσκολλώνται στην εξουσία ακόμη και όταν αποτυγχάνουν να εξυπηρετήσουν τους νεαρούς και ανήσυχους πληθυσμούς τους.

Οι λαϊκές εξεγέρσεις οδήγησαν δύο προηγούμενα κύματα εκδημοκρατισμού στην Αφρική, και αμφότερα ήταν σύντομα. Στην δεκαετία του 1940 και του 1950, τα κινήματα διαμαρτυρίας σε ολόκληρη την ήπειρο βοήθησαν στην διάλυση των αποικιακών καθεστώτων. Ωστόσο, στις δεκαετίες που ακολούθησαν, πολλές από τις πρόσφατα ανεξάρτητες χώρες υπέκυψαν σύντομα στον αυταρχικό κανόνα -συχνά, καθώς οι ηγέτες τους είτε εγκατέλειψαν τα δημοκρατικά ιδανικά τους είτε εκδιώχθηκαν με στρατιωτικά πραξικοπήματα. Η δεκαετία του 1980 και του 1990 έφερε ένα δεύτερο κύμα διαμαρτυριών που φάνηκε και πάλι να αναγγέλλει μια δημοκρατική αυγή. Σε όλη την ήπειρο, ανήσυχοι πληθυσμοί -αυτή την φορά με την υποστήριξη της Δύσης, η οποία είχε διακηρύξει μια νέα εποχή παγκόσμιας δημοκρατίας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο- πίεσαν τους ηγέτες τους για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά παρόλο που πολλές χώρες εισήγαγαν πολυκομματικές εκλογές, λίγες καλλιέργησαν ισχυρές κοινωνίες των πολιτών, ή οικοδόμησαν συμπεριληπτικούς, ισότιμους θεσμούς. Και σε πολλά μέρη, ακόμη και αυτά τα μέτρια δημοκρατικά κέρδη έκτοτε έχουν διαβρωθεί από κυβερνήτες που χειραγωγούν το σύνταγμα για να παραμείνουν στην εξουσία, συχνά με λίγες επικρίσεις από μια διεθνή κοινότητα που έχει κουραστεί να προωθεί την δημοκρατία στην Αφρική και αλλού.

Αυτές οι αποτυχίες έχουν γεννήσει κυνισμό για τις λαϊκές διαμαρτυρίες. Ορισμένοι αναλυτές επέκριναν την σχετική αποδιοργάνωση, αποκέντρωση, και ιδεολογική ασυνέπεια πολλών κινημάτων διαμαρτυρίας, καθώς και την προθυμία ορισμένων διαδηλωτών να χρησιμοποιήσουν βία. Και παρόλο που ορισμένες λαϊκές εξεγέρσεις κατάφεραν να απομακρύνουν τον νυν κυβερνήτη, άλλες έχουν υποχωρήσει ως αποτέλεσμα εσωτερικών συγκρούσεων ή κυβερνητικής καταστολής. Ακόμα και εκεί που έχουν ανατραπεί οι αυταρχικοί ηγέτες, έχουν συχνά αντικατασταθεί από άλλα μέλη του ίδιου καθεστώτος ή από νέους ηγέτες που είναι εξίσου αδέσμευτοι προς την δημοκρατία.

Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς για να διαγράψουμε τους νέους εκδημοκρατιστές της Αφρικής. Η ιστορία δείχνει ότι χρειάζονται συχνά χρόνια ή και δεκαετίες ώστε μια λαϊκή εξέγερση να επιφέρει ουσιαστική αλλαγή. Όποιος κοιτάζει, ας πούμε, το ινδικό κίνημα ανεξαρτησίας το 1945 ή το αμερικανικό κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων το 1961 θα μπορούσε εύλογα να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι και τα δύο ήταν αποτυχίες, καθώς κανένα δεν έχει ακόμη προκαλέσει τις βαθιές αλλαγές που θα γίνονταν ορατές εκ των υστέρων.

Η ιστορία δείχνει επίσης ότι η γεωπολιτική μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στον καθορισμό της επιτυχίας ή της αποτυχίας των κοινωνικών κινημάτων. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Αφρικανοί αντι-αποικιακοί ηγέτες κατάφεραν να αξιοποιήσουν τις εμπειρίες τους πολεμώντας υπέρ της δημοκρατίας στο εξωτερικό ενάντια στον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό εγχωρίως. Με παρόμοιο τρόπο, οι Αμερικανοί ακτιβιστές πολιτικών δικαιωμάτων χρησιμοποίησαν τον ιδεολογικό ανταγωνισμό του Ψυχρού Πολέμου προς όφελός τους, εκμεταλλευόμενοι την υποκρισία του παγκόσμιου μηνύματος των Ηνωμένων Πολιτειών υπέρ της ελευθερίας για να απαιτήσουν εσωτερικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ακτιβιστές συνδύαζαν την πολιτική κινητοποίηση εγχωρίως με ηθική πειθώ στο εξωτερικό για να χτίσουν υποστήριξη στα κινήματά τους, τελικά λειτουργώντας ως καταλύτης για ευρείες πολιτικές και κοινωνικές μεταμορφώσεις.

Κατά κάποιο τρόπο, το παγκόσμιο κλίμα για το σημερινό κύμα των αφρικανικών διαμαρτυριών είναι δυσάρεστο. Ο ενθουσιασμός για την προώθηση της δημοκρατίας που εξέφρασε η Ουάσιγκτον και άλλες Δυτικές πρωτεύουσες στην περίοδο αμέσως μετά τον Ψυχρό Πόλεμο έχει σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί, αφήνοντας πολλά από τα σημερινά φιλοδημοκρατικά κινήματα να πολεμούν τις δικές τους μάχες. Ωστόσο, όπως απέδειξαν τα αποτυχημένα δημοκρατικά κινήματα της δεκαετίας του 1980 και του 1990, αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Ενώ πολλοί Δυτικοί ηγέτες υπερασπίστηκαν ρητορικά την δημοκρατία κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, ταυτόχρονα πίεσαν για σκληρά προγράμματα οικονομικής διαρθρωτικής προσαρμογής ως προϋπόθεση για πολιτική υποστήριξη. Αυτό ενθάρρυνε τα κόμματα της αφρικανικής αντιπολίτευσης που επιδίωκαν την Δυτική υποστήριξη να συνενωθούν γύρω από ένα πολύ στενό σύνολο ορθόδοξων οικονομικών πολιτικών που ισοπέδωσαν το πολιτικό τοπίο και οδήγησαν σε απότομη ανισότητα σε ολόκληρη την ήπειρο. Ενώ πολλές αφρικανικές χώρες προηγουμένως υπερηφανεύονταν για ισχυρά αριστερά κόμματα που υπερασπίστηκαν την οικονομική και κοινωνική ισότητα, η δεκαετία του 1990 γνώρισε μια δραματική απομάκρυνση από τον σοσιαλισμό και προς τα εθνοτικά και θρησκευτικά κόμματα, πολλά από τα οποία καθοδηγούνταν από πρόσωπα από παλιά καθεστώτα. Η πολιτική απογοήτευση που αισθάνονται σήμερα τόσοι πολλοί νέοι Αφρικανοί έχει τις ρίζες της σε εκείνη την περίοδο, όταν τα κόμματα της αντιπολίτευσης είχαν υποβληθεί σε πειθαρχία από τον παγκόσμιο καπιταλισμό.

Νέες γεωπολιτικές δυνάμεις εμποδίζουν σήμερα τα υπέρ της δημοκρατίας κινήματα. Η ανάδυση της Κίνας ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής έχει δώσει στους γηράσκοντες αυταρχικούς της ηπείρου έναν ισχυρό σύμμαχο. Η Ρωσία, η Ινδία, και τα κράτη του Κόλπου έχουν επίσης ενισχύσει τους αυταρχικούς ηγέτες, σηματοδοτώντας ότι θα παραβλέψουν την κατασταλτική συμπεριφορά, αρκεί να εξυπηρετούνται τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντά τους. Φοβούμενες ότι θα σπαταλήσουν την ελάχιστη επιρροή που τους έχει απομείνει, πολλές Δυτικές κυβερνήσεις έχουν κάνει σε μεγάλο βαθμό το ίδιο, στηρίζοντας ρητορικά τα δημοκρατικά ιδανικά, αλλά σε μεγάλο βαθμό αρνούμενες να στηρίξουν τους νεαρούς εκδημοκρατιστές της Αφρικής. Ως αποτέλεσμα, οι νέοι που προσπαθούν να εκτοπίσουν την απολιθωμένη αυταρχική τάξη της ηπείρου μαθαίνουν ότι έχουν μόνο τον εαυτό τους για να βασίζονται.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΔΕΝ

Αλλά ένας μακρύς και απαιτητικός δρόμος προς την δημοκρατία μπορεί να είναι η πιο παραγωγική οδός. Πρόσφατη επιστημονική έρευνα έδειξε ότι η συνεχής «από κάτω προς τα πάνω» κινητοποίηση μπορεί να παράγει βαθύτερες μορφές δημοκρατίας από όσο οι φευγαλέες προσπάθειες των ελίτ. Για παράδειγμα, οι κοινωνιολόγοι Mohammad Kadivar, Adaner Usmani και Benjamin Bradlow εξέτασαν και τις 108 δημοκρατικές μεταβάσεις που σημειώθηκαν μεταξύ 1950 και 2010 και διαπίστωσαν [2] ότι «μια από τις πιο συνεπείς και ισχυρές εξηγήσεις του ουσιαστικού εκδημοκρατισμού είναι το μέγεθος των άοπλων δημοκρατικών κινητοποιήσεων πριν από τη μετάβαση».

Η παρατεταμένη κινητοποίηση πριν από την πολιτική μετάβαση μπορεί να εμβαθύνει την δημοκρατία με πολλούς τρόπους. Καθώς οι διαδηλωτές και οι ακτιβιστές αντιμετωπίζουν ευκαιρίες και προκλήσεις, μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας το πώς να οικοδομούν κινήματα που είναι χωρίς αποκλεισμούς, συμμετοχικά, και ανταποκρίνονται στις ανάγκες των απλών ανθρώπων. Διαμορφωμένοι από την συμμετοχή τους σε δημοκρατικούς αγώνες, αυτοί οι βετεράνοι ακτιβιστές συχνά παραμένουν βαθιά εμπλεκόμενοι στην πολιτική διαδικασία μετά την πτώση του παλαιού καθεστώτος. Στο Σουδάν, για παράδειγμα, το λαϊκό κίνημα που ανέτρεψε τον Μπασίρ το 2019 προσπάθησε να διατηρήσει την πίεση στους προσωρινούς ηγέτες της χώρας, ακόμη και όταν ορισμένα από τα μέλη του προσχώρησαν στη μεταβατική κυβέρνηση. Σε διάφορες περιπτώσεις, οι διαδηλωτές επέστρεψαν στους δρόμους για να υπενθυμίσουν στις νέες Αρχές τις απαιτήσεις του επαναστατικού τους κινήματος. Μακροπρόθεσμα, αυτό το είδος δημοκρατικής δέσμευσης μπορεί να προσφέρει μια αποτελεσματική αντιστάθμιση στον στρατό, ο οποίος διατηρεί το πάνω χέρι στην συνεχιζόμενη διαδικασία μετάβασης της χώρας.

Εξάλλου, όσο περισσότερο επιμένει ένα κίνημα διαμαρτυρίας, παράγει τόσο περισσότερους ακτιβιστές υπέρ της δημοκρατίας, που μπορεί τελικά να αναλάβουν θέσεις σε ένα νέο καθεστώς, βοηθώντας το να οδηγηθεί σε μια πιο δημοκρατική κατεύθυνση. Όπως έκαναν στο Σουδάν, ηγέτες διαμαρτυριών στην Μπουρκίνα Φάσο, στην Τυνησία, και αλλού έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις νεοεμφανιζόμενες δημοκρατικές μεταβάσεις.

Ακόμα και όταν οι βετεράνοι ακτιβιστές δεν συμμετέχουν επίσημα στην κυβέρνηση, συχνά συμβάλλουν σε μια πιο έντονη και ανεξάρτητη κοινωνία των πολιτών, η οποία με την σειρά της μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι μια νέα δημοκρατική τάξη δεν θα καταληφθεί από πολιτικές ή οικονομικές ελίτ. Στην Σενεγάλη, για παράδειγμα, το κίνημα Y’en a Marre («Μπούχτισα») που βοήθησε στην ματαίωση της αμφιλεγόμενης προσπάθειας του προέδρου Abdoulaye Wade για μια τρίτη θητεία το 2012, αρνήθηκε τις παρακλήσεις του διαδόχου του για ένταξη στην κυβέρνηση. Αντ' αυτού, τα μέλη του συνέχισαν να οργανώνουν τους αστικούς και αγροτικούς φτωχούς της χώρας για να διασφαλίσουν ότι ο διάδοχος του Wade, Macky Sall, θα παραμείνει αφοσιωμένος στην δημοκρατική διαδικασία. Όταν ξέσπασε ένας άλλος γύρος αντικυβερνητικών διαδηλώσεων νωρίτερα φέτος, ως απάντηση στις αυξανόμενες αυταρχικές τάσεις του Σαλ, το Y’en a Marre ήταν και πάλι στην πρώτη γραμμή.

Ένα παρόμοιο κίνημα που οδήγησε σε διαμαρτυρίες εναντίον του πρώην προέδρου της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, Joseph Kabila, το «Lutte pour le Changement» (Μάχη για την Αλλαγή), απομακρύνθηκε από την εστίασή του στις εκλογές αφού η χώρα βίωσε μια απογοητευτική πολιτική μετάβαση όταν ο Kabila εγκατέλειψε το αξίωμα το 2019. Πρόσφατα, ξεκίνησε μια εκστρατεία για να εκπαιδεύσει τους φτωχούς της υπαίθρου για την COVID-19. Τέτοιες δράσεις δεν δημιουργούν πρωτοσέλιδα όπως κάνουν οι μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις, αλλά είναι αναμφισβήτητα πιο σημαντικές για την προώθηση μιας κουλτούρας εκδημοκρατισμού «από κάτω προς τα πάνω».

Σε αντίθεση με τις ελίτ που ηγήθηκαν των προηγούμενων πολιτικών μεταβάσεων της Αφρικής, οι σημερινοί διαδηλωτές είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τον επιφανειακό εκδημοκρατισμό. Μέσα από σκληρή εμπειρία, έμαθαν ότι οι διεθνώς εγκριθείσες εκλογές δεν οδηγούν σε ουσιαστική δημοκρατία. Γι' αυτό τοποθέτησαν την εμπιστοσύνη τους στις διαδηλώσεις στους δρόμους και στις δημοκρατικές οργανώσεις που επιδιώκουν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των απλών ανθρώπων. Καθώς αυτοί οι ακτιβιστές και τα κινήματά τους ωριμάζουν, έχουν γίνει και πιο πολιτικά εξελιγμένοι και περισσότερο αφοσιωμένοι στην ουσιαστική, συμμετοχική δημοκρατία -συχνά παραμένουν στους δρόμους ακόμη και μετά την ικανοποίηση των αρχικών τους απαιτήσεων. Σιγά-σιγά, μερικές φορές οδυνηρά, απομακρύνονται από το πρόβλημα των γηρασμένων και των αποξενωμένων αυταρχικών καθεστώτων. Και καθώς οι τάξεις τους θα διογκώνονται τα επόμενα χρόνια και δεκαετίες, μπορεί να πετύχουν εκεί που έχουν αποτύχει οι προηγούμενες γενιές των υπέρ της δημοκρατίας ακτιβιστών.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13510347.2011.650916?journal...
[2] https://academic.oup.com/sf/article-abstract/98/3/1311/5489226?redirecte...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2021-07-07/promise-africa...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition