Ακολουθήστε το χρήμα

Αυτή η συμφωνία μπορεί να γίνει σημαντικό εργαλείο της κλιματικής πολιτικής. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Organization for Economic Cooperation and Development, ΟΟΣΑ), που θα ελέγχει την εφαρμογή της, εκτιμά ότι 125 δισεκατομμύρια δολάρια ετήσιου φορολογητέου κέρδους θα «ανακατανεμηθούν» —δηλαδή, θα επαναπατριστούν στην δικαιοδοσία όπου εξασφαλίζονται τα κέρδη, αντί στον τόπο όπου οι εταιρείες εκμεταλλεύονται χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές. Οι κυβερνήσεις μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα πρόσθετα έσοδα για να επενδύσουν σε φιλική προς το κλίμα τεχνολογία και υποδομές, καθώς και να αυξήσουν τις δαπάνες σε τομείς χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως η υγεία, η φροντίδα ηλικιωμένων, και η φροντίδα παιδιών. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι κυβερνήσεις θα διαθέσουν πόρους με αυτόν τον τρόπο˙ εναπόκειται στο κοινό να απαιτήσει να το κάνουν.

Στην σημερινή της μορφή, ωστόσο, η προτεινόμενη συνθήκη έχει μια σειρά από βαθιά ελαττώματα. Συγκεκριμένα, το τμήμα της συμφωνίας που αφορά την ανακατανομή περιλαμβάνει εξαιρέσεις για τον εξορυκτικό τομέα. Αυτό το μέτρο διασφαλίζει ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες, που συχνά φιλοξενούν αυτές τις βιομηχανίες, δεν αποστερούνται φορολογικών εσόδων. Αλλά θα διασφαλίσει επίσης πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις σε πολλά ανεπτυγμένα έθνη, όπου η εξορυκτική βιομηχανία συνεχίζει να ασκεί την πολιτική της ισχύ για να επιβραδύνει την πρόοδο της απο-ανθρακοποίησης. Η μελλοντική πρόοδος στους φορολογικούς κανόνες [5], πέρα από την πρόσφατη συμφωνία για τον εταιρικό φόρο, θα πρέπει να επικεντρωθεί στην μεγιστοποίηση της είσπραξης εσόδων από τον εξορυκτικό τομέα.

ΤΕΡΜΑΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ

Η μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για τις ξένες επενδύσεις είναι μια άλλη οδός για την προώθηση της απο-ανθρακοποίησης εκτός της UNFCCC. Οι ισχύοντες κανόνες έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν τα περιουσιακά στοιχεία της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων. Μέσω του συνόλου των συνθηκών που είναι γνωστές ως «διακανονισμός διαφορών επενδυτή-κράτους» (investor – state dispute settlement, ISDS), οι πολυεθνικές εταιρείες μπορούν να μηνύσουν τα κράτη όταν αποδεικνύουν επιτυχώς ότι οι εγχώριοι κανονισμοί εμποδίζουν τις ξένες επενδύσεις. Οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων έχουν χρησιμοποιήσει αυτόν τον μηχανισμό για να μηνύσουν εθνικές κυβερνήσεις -και να ζητήσουν αποζημίωση- όταν πολιτικές που αποσκοπούσαν στην προστασία του κλίματος παρεμπόδισαν τις επενδύσεις.

Από το 2013, περίπου το 20% όλων των υποθέσεων που περνούν από τον ISDS αφορούν την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Και ορισμένες από αυτές τις υποθέσεις είχαν ως αποτέλεσμα αξιοσημείωτες πληρωμές. Για παράδειγμα, μια μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ της Chevron και της κυβέρνησης του Ισημερινού σχετικά με συμβάσεις παραχώρησης στον Αμαζόνιο έληξε το 2011, με τον Ισημερινό να πληρώνει περισσότερα από 70 εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση σε μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ορυκτών καυσίμων στον κόσμο. Τον Ιούλιο του 2021, η TC Energy, μια εταιρεία υποδομών πετρελαίου και φυσικού αερίου, υπέβαλε ειδοποίηση ότι θα ζητήσει 15 δισεκατομμύρια δολάρια αφότου η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ανακάλεσε άδειες κατασκευής του πετρελαιαγωγού Keystone XL. Η υπόθεση δεν έχει κριθεί ακόμη, αλλά η επιτυχία στον ISDS θα μπορούσε να αποφέρει απροσδόκητα έσοδα στην TC Energy.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι εταιρείες δεν χρειάζεται να κερδίσουν τις υποθέσεις τους προκειμένου το σύστημα να επιβραδύνει την πολιτική απο-ανθρακοποίησης˙ η απειλή αγωγών αρκεί για να δημιουργήσει μια «ρυθμιστική ψυχρότητα» [6] που αποθαρρύνει τις χώρες από την σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Εάν οι χώρες είναι σοβαρές για την επίτευξη των στόχων του Παρισιού, πρέπει να αποχωρήσουν από την Συνθήκη για την Χάρτα Ενέργειας (Energy Charter Treaty) [7] και άλλες συμφωνίες που περιέχουν διατάξεις ISDS και δεν εξετάζουν ρητά την βιώσιμη ανάπτυξη. Με οτιδήποτε λιγότερο από την πλήρη απόσυρση, τα συμβαλλόμενα μέρη αυτών των συνθηκών πρέπει να εισάγουν μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέπουν στα κράτη να επικαλούνται τους κανονισμούς για το κλίμα ως νόμιμη βάση για την απαγόρευση επενδύσεων.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΛΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

Η μεταρρύθμιση του WTO, επίσης, μπορεί να αλλάξει την δυναμική της πολυμερούς πολιτικής για το κλίμα. Ο εμπορικός φορέας εμποδίζει επί του παρόντος τα έθνη να προστατεύσουν τις νεοσύστατες βιομηχανίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από τον ξένο ανταγωνισμό. Τα προγράμματα βιώσιμης ενέργειας που απαιτούν την χρήση τοπικών εξαρτημάτων παραβαίνουν τους κανόνες του WTO. Για παράδειγμα, το Οντάριο καθιέρωσε ένα πρόγραμμα δασμών το 2009 που επιδίωκε να επεκτείνει σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην επαρχία, παρέχοντας παράλληλα θέσεις εργασίας μέσω μιας προϋπόθεσης τοπικών προμηθειών. Μαζί με παρόμοια προγράμματα που αναπτύχθηκαν αλλού, η πολιτική του Οντάριο παρουσιάστηκε ενώπιον του συστήματος επίλυσης διαφορών του WTO και διαπιστώθηκε ότι παραβίαζε τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου. Ωστόσο, τα στοιχεία [8] δείχνουν [9] ότι η απασχόληση και άλλα οικονομικά οφέλη από διατάξεις τύπου «κατασκεύασε τοπικά» μπορούν να διευρύνουν την δημόσια υποστήριξη για περαιτέρω κλιματική πολιτική. Το να επιτρέπεται στις χώρες η ευελιξία να λαμβάνουν πράσινες επενδυτικές αποφάσεις, έχοντας στο μυαλό τους αυτούς τους στόχους, μπορεί να επιταχύνει την απο-ανθρακοποίηση —αλλά μόνο με τη μεταρρύθμιση του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος.