Πώς θα μείνει η Λευκορωσία έξω από τον πόλεμο

Η εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία έχει στρέψει μεγάλο μέρος του κόσμου εναντίον της Ρωσίας. Όμως, μια χώρα ξεχωρίζει για την δυναμική της υποστήριξη στη Μόσχα και για τον ρόλο της ως κύριου συνεργού της Ρωσίας στον πόλεμο. Η Λευκορωσία όχι μόνο χρησίμευσε ως βάση για τα ρωσικά στρατεύματα καθώς ετοιμάζονταν να εισβάλουν στην Ουκρανία, αλλά επέτρεψε την εκτόξευση ρωσικών πυραύλων από το έδαφός της και άνοιξε τα νοσοκομεία της σε Ρώσους στρατιώτες που τραυματίστηκαν στη μάχη. Τώρα υπάρχουν ενδείξεις ότι η Λευκορωσία θα μπορούσε να εμπλακεί άμεσα στον πόλεμο: τα λευκορωσικά στρατεύματα φαίνεται να προετοιμάζονται για ανάπτυξη και οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ έχουν προειδοποιήσει ότι θα μπορούσαν να περάσουν στην Ουκρανία μέσα σε λίγες μέρες.

Οι λευκορωσικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων παρελαύνουν στη Μόσχα, τον Μάιο του 2015.
Jia Yuchen / Xinhua / eyevine / Redux
-------------------------------------------------

Αφού δεν απέτρεψαν την Ρωσία από το να επιτεθεί στην Ουκρανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να εξετάσουν επειγόντως πώς θα εμποδίσουν την Λευκορωσία από το να γίνει πλήρης εμπόλεμος στην σύγκρουση. Μια λευκορωσική εισβολή δεν είναι αναπόφευκτη. Η Ρωσία ισχυρίζεται ότι εστιάζει πλέον στο να αποκτήσει τον έλεγχο της [περιοχής] Ντονμπάς, στα ανατολικά της Ουκρανίας και μακριά από τα σύνορα με την Λευκορωσία, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτό είναι πραγματικά αληθές ή αν η Μόσχα απλώς ανασυντάσσεται για μελλοντικές επιχειρήσεις. Εάν τα Δυτικά έθνη δεν επιβάλουν σκληρότερες κυρώσεις στην Λευκορωσία, δεν τοποθετήσουν πρόσθετα στρατεύματα του ΝΑΤΟ κατά μήκος των δυτικών συνόρων της χώρας ως αποτρεπτικό μέσο και δεν προσφέρουν στο Μινσκ μια διπλωματική διέξοδο, τα λευκορωσικά στρατεύματα ενδέχεται σύντομα να πολεμούν μαζί με τα αντίστοιχα ρωσικά στην Ουκρανία.

ΠΟΛΥ ΛΙΓΟ, ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ

Ως απάντηση στην επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα Δυτικά έθνη επέβαλαν μια σειρά σκληρών κυρώσεων στη Μόσχα, παγώνοντας τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής της τράπεζας, απαγορεύοντας σε πολλές από τις μεγαλύτερες τράπεζές της να συναλλάσσονται σε δολάρια και απαγορεύοντας ή περιορίζοντας τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και αερίου. Αλλά αυτά τα μέτρα ήρθαν πολύ αργά -μόνο αφότου η Ρωσία είχε ξεκινήσει την εισβολή της. Η Δύση δεν έχει την πολυτέλεια να είναι τόσο αντιδραστική με την Λευκορωσία όπως ήταν με τη Ρωσία, ελπίζοντας σε αυτοσυγκράτηση εκεί όπου δεν έχει επιδειχθεί καμία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη επιβάλει κυρώσεις στον Λευκορώσο πρόεδρο, Αλεξάντερ Λουκασένκο, και σε μέλη της οικογένειάς του για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με τον πόλεμο, επιπλέον των κυρώσεων που επιβλήθηκαν πέρυσι για την καταστολή των ειρηνικών διαδηλώσεων από τον Λουκασένκο, και περιόρισαν τις εξαγωγές ειδών πολυτελείας στην Λευκορωσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν επίσης περιορίσει την ικανότητα ορισμένων τραπεζών της Λευκορωσίας να χρησιμοποιούν το δίκτυο SWIFT, το οποίο λειτουργεί ως η ραχοκοκαλιά του διεθνούς συστήματος πληρωμών. Ωστόσο, τα Δυτικά έθνη έχουν αποφύγει μέχρι στιγμής να επιβάλλουν τις πολύ σκληρότερες κυρώσεις που έχουν επιβάλει στην Ρωσία. Για να αποτρέψουν την Λευκορωσία από το να εμπλακεί άμεσα στον πόλεμο, πρέπει να ενισχύσουν και να επεκτείνουν τα τιμωρητικά μέτρα εναντίον του Μινσκ. Οι πρόσθετες στοχευμένες κυρώσεις εναντίον Λευκορώσων αξιωματούχων, οι κυρώσεις πλήρους αποκλεισμού σε πολυάριθμα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Λευκορωσίας, οι περισσότεροι έλεγχοι των εξαγωγών και οι κυρώσεις στο εμπόριο θα έστελναν ένα πολύ ισχυρότερο αποτρεπτικό μήνυμα.

Εκτός από το να επιβάλλουν αυστηρότερες κυρώσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να επικοινωνήσουν σαφώς ότι η Λευκορωσία θα αντιμετωπίσει ακόμη σκληρότερες συνέπειες εάν προχωρήσει σε εισβολή. Στην Λευκορωσία αξίζει η καταδίκη για τον μέχρι στιγμής ρόλο της στον πόλεμο, αλλά μπορεί να μην έχει παραβιάσει ακόμη την Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών ή άλλες διεθνείς νομικές απαγορεύσεις κατά της χρήσης βίας. Υπάρχει επομένως χώρος ώστε η χώρα να επανορθώσει. Η Λευκορωσία δεν είναι Ρωσία. Δεν έχει πυρηνικά όπλα και οι συμβατικές δυνάμεις της είναι ανίσχυρες. Ωστόσο, πολεμώντας δίπλα στον ρωσικό στρατό, τα λευκορωσικά στρατεύματα έχουν την ικανότητα να προκαλέσουν επιπλέον πόνο στον ουκρανικό λαό.

Κατά την βαθμονόμηση των απειλών της εναντίον της Λευκορωσίας, η Δύση δεν πρέπει να συμπεριφερθεί στην χώρα ως προέκταση της Ρωσίας. Αντίθετα, θα πρέπει να εξετάσει τις μεταξύ τους δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει η Ρωσία και η Λευκορωσία —και να τις χρησιμοποιήσει για να διχάσει τους δύο συμμάχους στο μέτρο του δυνατού. Η Λευκορωσία είναι μέλος του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization, CTSO), της ρωσικής εκδοχής του ΝΑΤΟ. Όπως τα μέλη του ΝΑΤΟ, [έτσι και] τα μέλη του CTSO είναι υποχρεωμένα να θεωρούν την επίθεση εναντίον ενός ως επίθεση εναντίον όλων. Ωστόσο, παραμένει ασαφές το πώς μπορούν να αξιολογηθούν οι δεσμεύσεις του CTSO για την αμοιβαία άμυνα. Κατά την διάρκεια του πρόσφατου πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, για παράδειγμα, η Ρωσία δεν υπερασπίστηκε την Αρμενία, την εταίρο της στο CTSO, εναντίον του Αζερμπαϊτζάν. Το αν η Ρωσία θα υπερασπιζόταν την Λευκορωσία είναι ακόμη λιγότερο σαφές, ειδικά τώρα που δεν έχει αρκετούς πόρους ως αποτέλεσμα της επίθεσής της στην Ουκρανία. Η Μόσχα έχει περιορισμένη συμβατική ικανότητα να εμπλακεί με το ΝΑΤΟ. Και ενώ είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αμυνόταν σε μια άμεση επίθεση από τις δυνάμεις των ΗΠΑ ή του ΝΑΤΟ, μπορεί να μην είναι πρόθυμη να υπερασπιστεί την Λευκορωσία ή τις λευκορωσικές δυνάμεις και να διακινδυνεύσει μια ευρύτερη κλιμάκωση της σύγκρουσης.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτή την αβεβαιότητα προς όφελός τους. Το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αυξήσει την παρουσία του στα δυτικά σύνορα της Λευκορωσίας, πραγματοποιώντας στρατιωτικούς ελιγμούς, εκπαίδευση μονάδων και [ασκήσεις με] πραγματικά πυρά που θα μεταδοθούν τηλεοπτικά. Μια τέτοια επίδειξη δύναμης μπορεί να κάνει τον Λουκασένκο να ξανασκεφτεί αν θα προκαλέσει μια επίθεση του ΝΑΤΟ, εναντίον της οποίας θα αμυνόταν μόνος. Εξάλλου, δεν έχει τις δυνάμεις για να υπερασπιστεί τα σύνορά του με το ΝΑΤΟ, να καταστείλει την διαφωνία στο εσωτερικό, και να εισβάλει στην Ουκρανία. Μια τέτοια σειρά ενεργειών δεν θα ήταν χωρίς κινδύνους. Ωστόσο, τα μέλη του ΝΑΤΟ μπορούν να μετριάσουν τον κίνδυνο να προκαλέσουν περαιτέρω ρωσική κλιμάκωση, επικοινωνώντας σαφώς ότι θα στοχεύσουν τις λευκορωσικές δυνάμεις μόνο εάν η βία καταστεί απαραίτητη. Αυτό πιθανότατα θα τους επέτρεπε να ισορροπήσουν μεταξύ του να αποτρέψουν την Λευκορωσία και να προκαλέσουν τη Μόσχα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι άλλες χώρες του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να αιτιολογήσουν νομικά τέτοια δυναμικά στρατιωτικά βήματα, υπό το Άρθρο 51 της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο επιτρέπει στα κράτη-μέλη να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ή άλλα μέλη από επίθεση, εφόσον το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν αναλάβει δράση για το αντίθετο. Και φυσικά, το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν θα αναλάβει δράση –για τον ίδιο λόγο που δεν ανέλαβε ουσιαστική δράση μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι χώρες του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν επίσης να επιδιώξουν ένα συμβολικό, μη δεσμευτικό ψήφισμα από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (UN General Assembly) που θα καταδικάζει την επιθετικότητα της Λευκορωσίας και θα υποστηρίζει τις αμυντικές τους ενέργειες.

Τέλος, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να παράσχουν στον Λουκασένκο μια διπλωματική διέξοδο. Για όσο η Λευκορωσία παραμένει στο περιθώριο, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να διαβεβαιώσει τους Λευκορώσους ηγέτες τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά ότι η χώρα τους δεν θα δεχθεί επίθεση. Εάν η Λευκορωσία είναι πρόθυμη να προχωρήσει περαιτέρω και να τερματίσει την υποστήριξή της στην εισβολή της Ρωσίας, η Δύση θα μπορούσε να προσφέρει τελικά την άρση ορισμένων από τις πρόσφατα επιβληθείσες κυρώσεις.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΥΧΕΡΗ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους δεν απέτρεψαν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά τώρα έχουν την δυνατότητα για μια δεύτερη ευκαιρία με την Λευκορωσία. Χρησιμοποιώντας οικονομικά, στρατιωτικά, και διπλωματικά μέσα, μπορούν να αυξήσουν το κόστος της λευκορωσικής επιθετικότητας, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τον κίνδυνο μιας επικίνδυνης κλιμάκωσης. Πρέπει, όμως, να δράσουν γρήγορα. Όσο περισσότερο συνεχίζεται η σύγκρουση -και όσο περισσότερες χώρες εμπλέκονται σε αυτήν- τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να συρθούν [στην σύγκρουση] και οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ.

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2022-03-31/how-keep-b...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition