Η «ενεργητική αντίσταση» του Ιράν

Τέλος, στις 24 Οκτωβρίου 2021, το ναυτικό των Φρουρών της Επανάστασης κατέλαβε στον Κόλπο του Ομάν ένα υπό βιετναμέζικη σημαία τάνκερ που μετέφερε ιρανικό πετρέλαιο [17]. Το Ιράν προχώρησε στην κατάληψη, προκειμένου να προλάβει τις ΗΠΑ από το να κατασχέσουν το πλοίο και κατ’ επέκταση το ιρανικό πετρέλαιο, καθότι το αμερικανικό ναυτικό παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς το εν λόγω πλοίο. Το Sothys απελευθερώθηκε δυόμισι εβδομάδες αργότερα, ήτοι στις 10 Νοεμβρίου, αφού πρώτα του αφαιρεθεί το πετρέλαιο που είχε φορτωμένο [18]. Στο Ιράν η κατάληψη απεικονίστηκε ως μια μεγάλη ταπείνωση των ΗΠΑ [19], διότι απέτυχαν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή να κατασχέσουν το ιρανικό πετρέλαιο. Μάλιστα, οι Φρουροί της Επανάστασης κυκλοφόρησαν ένα βίντεο που έδειχνε με κινηματογραφικό τρόπο την όλη επιχείρηση [20], όπως ακριβώς έπραξαν και στην περίπτωση της κατάληψης των δύο ελληνόκτητων πλοίων [21]. Πρόκειται, αναμφίβολα, για μια συνηθισμένη ιρανική προπαγανδιστική πρακτική που έχει διττό σκοπό. Αφενός, αποσκοπεί να αποδείξει στο εσωτερικό της χώρας ότι η αρχή της προάσπισης της εθνικής αξιοπρέπειας και τιμής τηρείται στο ακέραιο και με πυγμή, αφετέρου επιδιώκει να ενισχύσει την ιρανική αποτροπή στο διεθνές επίπεδο.

Όσον αφορά την ελληνική περίπτωση, σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Καθημερινή» η πλήρης μετάγγιση του πετρελαίου του υπό ιρανική σημαία τάνκερ Lana (πρώην Pegas) στα δύο μισθωμένα από τις ΗΠΑ πλοία δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Για την ακρίβεια, η μετάγγιση έχει προσώρας ολοκληρωθεί μόνο στο ένα από τα δύο πλοία [22]. Από τη μεριά του, το Ιράν θέτει ως όρο πέρα από την απελευθέρωση του Lana και την επιστροφή του πετρελαίου του, αφ᾿ ης στιγμής μάλιστα που το τελευταίο δεν έχει φθάσει ακόμη στις ΗΠΑ. Επίσης, ένα σημαντικό στοιχείο της όλης υπόθεσης, το οποίο διαφεύγει της δέουσας προσοχής και δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για τυχαία ή εσκεμμένη ιρανική επιλογή, είναι το γεγονός ότι το ένα από τα δύο πλοία που κατασχέθηκε, το Prudent Warrior, είναι φορτωμένο με ιρακινό πετρέλαιο που προορίζεται για τις ΗΠΑ [23]. Επομένως, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο κατά το οποίο το Ιράν θα σπεύσει να κατασχέσει το φορτίο του Prudent Warrior, εφόσον δεν επιστραφεί το ιρανικό πετρέλαιο. Άλλωστε, ο ίδιος ο Αλί Χαμενεΐ υπαινίχθηκε περίπου κάτι τέτοιο. Ειδικότερα, αναφερόμενος στην όλη υπόθεση, επισήμανε ότι «ποιος είναι κλέφτης; μας κλέψατε το πετρέλαιο και σας το πήραμε πίσω. Το να πάρεις πίσω αυτό που έχει κλαπεί, δεν ισοδυναμεί με περίπτωση κλοπής» [24]. Είναι καταφανές ότι είναι πολύ σημαντικό για την καθεστηκυία τάξη του Ιράν να επιβεβαιώσει στο εσωτερικό ότι στην όλη υπόθεση κρατάει το aberu [25], που είναι η περσική λέξη για το πρόσωπο, δηλαδή ότι κρατάει ψηλά την αξιοπρέπεια της χώρας. Πέραν τούτων, εκφράσθηκε η άποψη στο ημιεπίσημο Nour News, ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν την κατάσχεση του ιρανικού πετρελαίου ως μοχλό πίεσης στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις στην Βιέννη για την αναβίωση της διεθνούς συμφωνίας για το ιρανικό πρόγραμμα, ούτως ώστε να εξαναγκάσουν το Ιράν σε υποχωρήσεις [26]˙ μια αντίληψη που ίσως κάνει ακόμη πιο σκληρή και δύσπιστη την ιρανική στάση στις διαβουλεύσεις με την ελληνική πλευρά.

Εν κατακλείδι, η εν εξελίξει παράνομη κράτηση των Delta Poseidon και Prudent Warrior αποτελεί μια αναμενόμενη ιρανική κλιμάκωση, ιδίως εφόσον ληφθεί υπόψη η προαναφερθείσα πρότερη συμπεριφορά της Τεχεράνης σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Είναι απότοκος της στρατηγικής της «ενεργητικής αντίστασης» που ακολουθεί πιστά το Ιράν τα τελευταία τρία έτη. Τωόντι, είναι γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει αυτοδίκαιη υποχρέωση να συμμορφωθεί με τις αμερικανικές κυρώσεις παρά μόνο με εκείνες που έχουν εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Στην προκειμένη περίπτωση, το δεξαμενόπλοιο Lana εκτιμήθηκε από τις αρμόδιες ελληνικές Αρχές ότι εντέλει δεν παραβιάζει τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, ωστόσο δεν αφέθηκε τελικά να αποπλεύσει ένεκα αιτήματος των ΗΠΑ [27]. Τουναντίον, σε περίπου ανάλογη υπόθεση το 2019, το Γιβραλτάρ, και κατ’ επέκταση το Ηνωμένο Βασίλειο, αρνήθηκε να ευθυγραμμιστεί με τις αμερικανικές κυρώσεις, προτάσσοντας στην συγκεκριμένη περίπτωση το συμφέρον του.

Σε κάθε περίπτωση, η κατάληψη των ελληνικών πλοίων συνιστά μια ψυχρά υπολογισμένη ενέργεια που, κατά την εκτίμηση του Ιράν, θα του προσφέρει ένα πλεονέκτημα. Με άλλα λόγια, κατά αυτόν τον τρόπο, θεωρεί ότι μπορεί να διαπραγματευθεί από θέση ισχύος κι άρα να εξαναγκάσει το άλλο μέρος σε υποχώρηση. Υπό αυτό το πνεύμα θα πρέπει εν μέρει να αναγιγνώσκεται η απόφαση του Ιράν να καταλάβει δύο πλοία αντί για ένα ως αντίποινα στην ελληνική απόφαση να παραδώσει το ιρανικό πετρέλαιο του δεξαμενόπλοιου Lana στις ΗΠΑ.

Επίσης, το Ιράν επιδιώκει να εκπέμψει ένα μήνυμα αποτροπής ότι όποια χώρα συμμορφούμενη με τις αμερικανικές κυρώσεις επιχειρήσει να δεσμεύσει κι ύστερα να παραδώσει στις ΗΠΑ το πετρέλαιό του, θα αντιμετωπίσει ανάλογα τιμωρητικά μέτρα. Η ελληνική πλευρά θα πρέπει να γνωρίζει ότι το Ιράν έχει μια περιλάλητη φήμη σκληρού διαπραγματευτή, που δεν έχει σταθερή δέσμευση απέναντι στο διεθνές δίκαιο, αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί με μια λογική κόστους-οφέλους. Οι απειλές που εκτοξεύθηκαν από το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων Tasnim, το οποίο ουσιαστικά διευθύνεται από τους Φρουρούς της Επανάστασης, ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε δυνητικά να καταλάβει 17 ακόμη ελληνικά πλοία που βρίσκονται στον Περσικό Κόλπο [28], είναι, πέρα από μια αυτάρεσκη επίδειξη δύναμης, ενδεχομένως μέρος μιας πειθαναγκαστικής διαπραγματευτικής τακτικής που επιστρατεύει συνήθως το Ιράν, ένας τρόπον τινά «προσποιητός ανορθολογισμός» [29] για να εξωθήσει τον αντίπαλο σε εσπευσμένη αναδίπλωση.