Μια ρεαλιστική αποτίμηση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων

Εάν ισχύει το πρώτο, υπάρχει περιθώριο συμβιβασμού μέσω της μεταφοράς του συστήματος εκτός Τουρκίας είτε της αποθήκευσής του όπως συχνά προτείνει η φιλοτουρκική ομάδα πίεσης στην Ουάσινγκτον. Εάν η επιλογή ήταν όντως συνειδητή τότε πολύ απλά δεν υπάρχει κανένα περιθώριο συμβιβασμού, τουλάχιστον για όσο καιρό παραμένει ο ίδιος και το ΑΚΡ στην εξουσία, μολονότι και για την ίδια την αντιπολίτευση η εγκατάλειψη των S-400 θα ήταν μια επιλογή εξαιρετικά επιζήμια από πολιτική άποψη, και ιδιαιτέρα παρακινδυνευμένη από γεωπολιτική άποψη.

Τόσο το CHP όσο και το IYI Parti έχουν επανειλημμένως και δημοσίως στηρίξει τον Erdogan και την επιλογή των S-400 ακόμη και πριν την επιβολή των αμερικανικών κυρώσεων [27], ενώ η επιστροφή του συστήματος στην Ρωσία ή η μεταπώλησή του θα επιφέρει τη μήνιν της Ρωσίας σε μια σειρά από ανοικτά γεωπολιτικά μέτωπα από την Συρία και την Λιβύη έως το Ναγκόρνο Καραμπάχ όπου η συγκατάθεσή/ανοχή της Μόσχας στην συνέχιση της τουρκικής παρουσίας είναι ίσως σημαντικότερη από την στήριξη των ΗΠΑ που είναι ουσιαστικά απούσες και από τα τρία αυτά μέτωπα άμεσου τουρκικού ενδιαφέροντος.

Παράλληλα, η Ρωσία, όπως απέδειξε την περίοδο 2015-2016, διαθέτει οικονομικούς μοχλούς αποτελεσματικής οικονομικής πίεσης έναντι της Τουρκίας εάν θέλει να τους αξιοποιήσει, και πέραν του ενεργειακού τομέα, με έμφαση στις κατασκευές, τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και τον τουρισμό, τρείς τομείς εμπορικής δραστηριότητας τους οποίους και περιόρισε δραστικά σε απάντηση της κατάρριψης του ρωσικού SU-24 το 2015 [28].

Για τον Erdogan, ο βασικός λόγος της επιλογής του S400 ήταν η οικοδόμηση ενός πλέγματος δυνατοτήτων στρατηγικής αεράμυνας ως τον αμυντικό βραχίονα ενός επιθετικού βαλλιστικού συστήματος πυραύλων μεγάλου (Yildirim IV, Bora-2) και μεσαίου (Bora-1, Yildirim II, Yildirim-III) βεληνεκούς που η Άγκυρα αναπτύσσει με βάση τα αντίστοιχα πακιστανικά/κινεζικά τεχνικά πρότυπα εδώ και δύο δεκαετίες. Η Τουρκία δεν διέθετε -έως την ανάπτυξη των S-400- ισοδύναμο αμυντικό σύστημα όπως οι ελληνικοί S300 και το πολύ πιο προηγμένο αμερικανικό σύστημα των Patriot (PAC-3). Η Τουρκία δεν πήρε τους S400 για πολιτικούς ή διπλωματικούς αλλά για αμιγώς στρατηγικούς λόγους μετά την συστηματική άρνηση των κυβερνήσεων Obama να επιτρέψει την συμπαραγωγή των συστημάτων Patriot από την Τουρκία, κάτι που επίσης αρνήθηκε να κάνει και η Μόσχα.

Η Τουρκία, με δεδομένο το βεληνεκές των S-400 θα τους αναπτύξει πλησίον των επιθετικών πυραυλικών βάσεων που εγκαθιστά, και των μεγάλων αεροπορικών σχηματισμών της σε θέση αντιμετώπισης της μοναδικής Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ) στην περιοχή, πέραν της ισραηλινής, που θα μπορούσε να της προκαλέσει ανταποδοτικά στρατηγικά πλήγματα ακόμη και σε απάντηση δικού της πρώτου αιφνιδιαστικού χτυπήματος. Το ότι αυτή η Π.Α. καθίσταται ποιοτικά ισχυρότερη μέσα στα επόμενα χρόνια μέσω της ένταξης στο δυναμικό της των Rafale και της αναβάθμισης των F-16 σε Viper, καθιστά απολύτως απαραίτητη την διατήρηση των S-400 στην τουρκική αεράμυνα ώστε να καλύπτουν το μέτωπο του Αιγαίου και τις θαλάσσιες οδεύσεις από/προς την Κύπρο.

Το να μεταφερθούν στην αμερικανική βάση στο Incirlik ή την κατεχόμενη Κύπρο ή πολύ περισσότερο στην Λιβύη, το Αζερμπαϊτζάν, ή το Κατάρ [29] δεν εξυπηρετεί τις αμυντικές επιχειρησιακές ανάγκες της Τουρκίας στο Αιγαίο, ενώ, ειδικά εάν μεταφερθούν στην Κύπρο, θα είναι πολύ πιο εύκολο να εντοπισθούν και να εξουδετερωθούν από το πυροβολικό της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ. Το να τεθούν δε υπό διπλό τουρκικό και αμερικανικό έλεγχο στο Incirlik αποτελεί μια απαράδεκτη ταπείνωση για το σύνολο σχεδόν της τουρκικής πολιτικής τάξης, η οποία ομοθυμαδόν στήριξε τον Erdogan στην κόντρα του με τους Αμερικανούς. Για τον Τούρκο πρόεδρο δε μια τέτοια επιλογή θα αποτελούσε πολιτική αυτοκτονία και μεγάλο προεκλογικό δώρο στους αντιπάλους του εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2023 (ή 2022).

Μια ενδεχόμενη εθελούσια αποθήκευση και απενεργοποίηση του S400, όπως έκανε για δεκαετίες η Ελλάδα στην Κρήτη με τους S-300, θα προϋπέθετε την αγορά Patriot από την Τουρκία, κάτι που το αμερικανικό Πεντάγωνο θα ήταν απρόθυμο να κάνει όσο το ρωσικό σύστημα θα παρέμενε στην Τουρκία με δυνατότητα άμεσης επανενεργοποίησης οποτεδήποτε θα το επιθυμούσε η Άγκυρα [30].

Ένα όχημα ραντάρ του πυραυλικού συστήματος εδάφους-αέρος S-400 Triumph σε δρόμο προς την Λευκορωσία για να συμμετάσχει σε στρατιωτικές ασκήσεις, στην περιοχή Khabarovsk της Ρωσίας. Στατική εικόνα από βίντεο που κυκλοφόρησε στις 21 Ιανουαρίου 2022. Russian Defence Ministry/Handout via REUTERS
-------------------------------------------------------------------

Μόνο εάν η Τουρκία ξεφορτωθεί εντελώς τους S-400 -με ό,τι ρήξη κάτι τέτοιο θα συνεπάγεται με τη Μόσχα- θα μπορούσε να ανακτήσει τα F-35 και αυτό θα προϋπέθετε μια μεγάλη μάχη της κυβέρνησης Biden με την αμερικανική Γερουσία. Σε κάθε περίπτωση, το ίδιο το αμερικανικό Κογκρέσο έχει θέσει ως προϋπόθεση για την αλλαγή της στάσης του στο θέμα το F-35, την επιστροφή των τουρκικών S-400 στην Ρωσία, όχι την αποθήκευση ή απενεργοποίηση τους εντός Τουρκίας, κάτι που εκ των πραγμάτων περιορίζει τα όρια ευελιξίας της αμερικανικής διπλωματίας. Κάτι τέτοιο είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει όσο ο Ερντογάν και το ΑΚΡ παραμένουν στην εξουσία.