Πώς το Brexit και ο Μπόρις διέλυσαν την Βρετανία

Η κούρσα για την ηγεσία των Τόρις, η οποία θα καθορίσει το ποιος θα γίνει ο επόμενος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, φαίνεται ότι θα είναι δραματική. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η Υπουργός Εξωτερικών, Κοινοπολιτείας και Ανάπτυξης, Λιζ Τρας, προηγείται του πρώην υπουργού Οικονομικών, Ρίσι Σούνακ, αλλά δεν είναι σαφές κατά πόσο. Η εκστρατεία συνεχίζεται, καθώς αμφότεροι οι υποψήφιοι ανταγωνίζονται επιθετικά για τις ψήφους των μελών του Συντηρητικού Κόμματος, οι οποίοι θα καθορίσουν τον νικητή.

O πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου μετά την υπογραφή της εμπορικής συμφωνίας του Brexit στο Λονδίνο, τον Δεκέμβριο του 2020. Leon Neal / Reuters
-------------------------------------------------------

Όποιος επικρατήσει, ωστόσο, ίσως διαπιστώσει ότι [είναι] μια Πύρρειος νίκη. Επί έξι χρόνια και περισσότερο, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τελματώσει στις πολιτικές του Brexit [1] και πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η χώρα είναι πιο διαιρεμένη από όσο ήταν πριν από το δημοψήφισμα. Τα δύο τρίτα των Βρετανών εξακολουθούν να αυτοπροσδιορίζονται ως Leavers (στμ: υπέρ της αποχώρησης) ή Remainers (στμ: υπέρ της παραμονής). Η απόφαση του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον να επιδιώξει μια σκληρή αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποσπώντας ουσιαστικά το Ηνωμένο Βασίλειο από τους κανόνες της ΕΕ και την κοινή αγορά, έχει υποδαυλίσει το αυτονομιστικό αίσθημα στην Σκωτία. Ο πρωθυπουργός συμπεριφέρθηκε ανεύθυνα με το Πρωτόκολλο της Βορείου Ιρλανδίας (Northern Ireland Protocol) -την συμφωνία που σχεδιάστηκε προσεκτικά για να προστατεύσει τα ανοιχτά σύνορα μεταξύ της Βορείου Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, ελέγχοντας τα εμπορεύματα όταν διέρχονται μεταξύ της Βορείου Ιρλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας- θέτοντας σε κίνδυνο την ειρήνη της περιοχής. Η ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί πλέον θέμα μεγάλης ανησυχίας, ένα [θέμα] που αναμφίβολα θα είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει ο επόμενος πρωθυπουργός.

Αλλά οι προκλήσεις που θα ακολουθήσουν δεν είναι αποκλειστικά, ή ακόμη και κυρίως, εγχώριες. Όταν ο Τζόνσον υποστήριξε το Brexit, απεικόνισε το διαζύγιο Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ ως κάτι που θα απελευθέρωνε το Ηνωμένο Βασίλειο από τα υποτιθέμενα δεσμά του, δίνοντας την δυνατότητα στην χώρα να είναι μια μεγάλη δύναμη στην παγκόσμια σκηνή. Ωστόσο, η υπόσχεση μιας «παγκόσμιας Βρετανίας» δεν έχει πραγματοποιηθεί. Αντίθετα, η συνήθεια του πρωθυπουργού να αψηφά τις δεσμεύσεις της Συνθήκης και η περιφρόνηση του για τη νομοθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου (διέκοψε τις εργασίες του βρετανικού κοινοβουλίου για να αποφύγει τον έλεγχο των σχεδίων της κυβέρνησης για το Brexit) έχουν επιδεινώσει την διεθνή φήμη της χώρας. Στην θητεία του Τζόνσον, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αναστατώσει τις στενότερες συνεργασίες του. Δεν έχει πλέον σταθερή σχέση με την Ευρώπη. Μόλις που είναι παρόν σε μεγάλο μέρος του «παγκόσμιου Νότου». Και η χώρα που είναι πλέον ο σημαντικότερος εταίρος του, οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεν βλέπει το Ηνωμένο Βασίλειο με τον ίδιο τρόπο. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό με την Κίνα, έχουν στραφεί όλο και περισσότερο στην ΕΕ: ακριβώς στον θεσμό από τον οποίο έφυγε το Λονδίνο.

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει στερηθεί όλες τις ευκαιρίες του για την παγκόσμια ηγεσία. Η χώρα φιλοξένησε την διάσκεψη COP26 για την κλιματική αλλαγή στην Γλασκώβη και το περσινό G-7 στην Κορνουάλη. Συνέβαλε στην σύναψη τριμερούς συμφωνίας ασφαλείας με την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, γνωστή ως AUKUS, που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει την ασφάλεια στον Ειρηνικό. Και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ηγέτης στην απάντηση στην ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία, ακόμη κι αν δεν είναι ο σημαντικότερος παίκτης. Αλλά οι προεκλογικές υποσχέσεις τόσο του Σούνακ όσο και της Τρας -κυρίως η απελευθέρωση από το Πρωτόκολλο της Βορείου Ιρλανδίας, η αποστολή προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Ρουάντα και η ανάληψη απερίσκεπτων φορολογικών περικοπών- απειλούν να υπονομεύσουν την διεθνή θέση της χώρας. Για να βοηθήσει πραγματικά το Ηνωμένο Βασίλειο να ηγηθεί, ο επόμενος πρωθυπουργός θα χρειαστεί να αποκαταστήσει την ηθική και δημοσιονομική πειθαρχία στο εσωτερικό, να διασφαλίσει την αξιοπιστία των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας, και να ενδυναμώσει τις διεθνείς και περιφερειακές της συνεργασίες.

ΜΙΚΡΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Από τότε που πέτυχε το Brexit [2], ο Τζόνσον έχει επιδιώξει πολιτικές που έχουν περιορίσει τον ρόλο της χώρας του στον κόσμο. Τον Νοέμβριο του 2020, περιέκοψε τις παροχές της κυβέρνησης για εξωτερική βοήθεια κατά περισσότερο από 25%, μια περικοπή περίπου 6,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτή η κίνηση ακολούθησε μόλις λίγους μήνες αφότου ενσωμάτωσε το άλλοτε μεγάλο και ανεξάρτητο Τμήμα Διεθνούς Ανάπτυξης (Department for International Development) στο Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας (το οποίο στην συνέχεια μετονόμασε σε Υπουργείο Εξωτερικών, Κοινοπολιτείας και Ανάπτυξης). Το κύρος της χώρας έχει ξεθωριάσει στη Μέση Ανατολή, όπου δεν έχει πλέον μια στιβαρή ανεξάρτητη πολιτική και είναι ένας ασήμαντος παίκτης στις διαπραγματεύσεις για το μέλλον του Ισραήλ και της Παλαιστίνης και για την επίλυση της σύγκρουσης στην Υεμένη [3]. Η παρουσία του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αφρική έχει επίσης συρρικνωθεί σημαντικά. Το Λονδίνο, ωστόσο, έχει συνάψει συμφωνία με την Ρουάντα [4], η οποία σύντομα θα φιλοξενεί και θα διεκπεραιώνει πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που θέλουν να εισέλθουν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτή η συμφωνία έχει επικριθεί ευρέως, ειδικά από τις πολυμερείς υπηρεσίες τις οποίες χρειάζεται το Λονδίνο για να ενισχύσει τον παγκόσμιο ρόλο του. Η Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (United Nations Refugee Agency), για παράδειγμα, εξέδωσε μια δήλωση με την οποία αντιτίθεται σθεναρά στην πολιτική του Τζόνσον.