Πώς η Ουκρανία αναμορφώνει τον πόλεμο

Στην αρχή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι περισσότεροι ειδικοί περίμεναν ότι το Κίεβο θα έπεφτε γρήγορα. Οι ουκρανικές δυνάμεις πολεμούσαν ενάντια σε έναν στρατό που ήταν μεγαλύτερος και καλύτερα οπλισμένος. Τα στρατεύματα της Ρωσίας είχαν μεγαλύτερη μαχητική εμπειρία και χρηματοδότηση. Το ερώτημα δεν ήταν το εάν οι δυνάμεις της Μόσχας θα εκθρόνιζαν την ουκρανική κυβέρνηση αλλά πότε θα γινόταν η αλλαγή καθεστώτος.

Ένα μαχητικό drone Bayraktar TB2 που δωρήθηκε στην Ουκρανία παρουσιάζεται στο Šiauliai της Λιθουανίας, τον Ιούλιο του 2022. Ints Kalnins / Reuters
------------------------------------------------------

Βεβαίως, το Κίεβο δεν έπεσε [1]. Αντίθετα, ο ουκρανικός στρατός σταμάτησε την επίθεση της Ρωσίας στην πρωτεύουσα και ανάγκασε μια υποχώρηση. Η Ρωσία χαμήλωσε την αρχική της αποστολή από μια γενική κατάκτηση και ο πόλεμος τώρα αποτελείται κυρίως από επιθέσεις και αντεπιθέσεις στην ανατολική και νότια Ουκρανία. Το ερώτημα δεν είναι πλέον πόσο μπορεί να αντέξει το Κίεβο. Είναι αν η ουκρανική κυβέρνηση μπορεί να διεκδικήσει εκ νέου την κατεχόμενη γη.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για την εκπληκτική επιτυχία της Ουκρανίας. Η υλικοτεχνική ανικανότητα του ρωσικού στρατού, η αινιγματική αδυναμία του να εξασφαλίσει έγκαιρη αεροπορική υπεροχή, και το χαμηλό ηθικό των στρατευμάτων [2] έπαιξαν όλα ρόλο. Το ίδιο έκανε η Δυτική υποστήριξη για την Ουκρανία και η απόλυτη επιμονή των στρατιωτών της χώρας. Αλλά αυτές οι εξηγήσεις δεν λένε την πλήρη ιστορία. Ο ουκρανικός στρατός αξίζει αναγνώριση όχι μόνο για τα κίνητρα των στρατευμάτων του αλλά και για την τεχνική του γνώση. Έχει χρησιμοποιήσει τεχνολογίες αιχμής και έχει προσαρμόσει τις υπάρχουσες δυνατότητες με δημιουργικούς νέους τρόπους, εντός και εκτός του κινητικού πεδίου μάχης. Έχει αναπτύξει εν αναμονή πυρομαχικά (loitering munitions) -πυραύλους με την ικανότητα να παραμείνουν σε μια θέση μέχρι ο χειριστής να εντοπίσει έναν στόχο- και τροποποιημένα εμπορικά drones που μπορούν να καταστρέψουν ρωσικά στρατεύματα και εξοπλισμό με φθηνό τρόπο. Έχει αξιοποιήσει εμπορικά δορυφορικά δεδομένα για να παρακολουθεί τις κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Και το Κίεβο χρησιμοποίησε με σύνεση την τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence, ΑΙ) σε συνδυασμό με αυτές τις δορυφορικές εικόνες, για να δημιουργήσει λογισμικό που βοηθά το πυροβολικό να εντοπίσει, να στοχεύσει, και να καταστρέψει στόχους με τον πιο αποτελεσματικό και θανατηφόρο δυνατό τρόπο.

Η επιτυχία της Ουκρανίας [3] με αυτές τις τεχνολογίες δεν έρχεται επειδή τα εργαλεία είναι πιο εντυπωσιακά ή πιο περίπλοκα από εκείνα που έχει αναπτύξει η Ρωσία. Το αντίθετο μάλιστα. Πολλές από τις τεχνολογίες που έχει χρησιμοποιήσει η Ουκρανία είναι πολύ προσιτές και απλές στην ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, είναι η ευκολία αυτών των εργαλείων ακριβώς εκείνο που τα κάνει τόσο ισχυρά. Επειδή η τεχνολογία της είναι εύκολη στην λειτουργία, η Ουκρανία μπορεί να αξιοποιήσει στρατιώτες με λίγη εκπαίδευση και ακόμη και απλούς πολίτες για να κερδίσει στο πεδίο της μάχης. Με αυτόν τον τρόπο, η χώρα έχει επισημάνει μια ευρύτερη τάση στον πόλεμο, μια τάση με συνέπειες που εκτείνονται πέρα από αυτή την σύγκρουση: τον εκδημοκρατισμό της στρατιωτικής ισχύος. Τα εργαλεία της Ουκρανίας έχουν επεκτείνει τον πόλεμο πέρα από το φυσικό πεδίο μάχης -και πέρα από τους παραδοσιακούς στρατιωτικούς και κρατικούς παράγοντες- για να επιτρέψουν στους καθημερινούς πολίτες, τις ιδιωτικές εταιρείες, και τα πολιτικά ιδρύματα να βοηθήσουν στον αγώνα. Είναι μια τάση που θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο άλλες χώρες θα διεξάγουν πολέμους στην πορεία.

ΛΑΪΚΗ ΙΣΧΥΣ

Η σύγκρουση [4] στην Ουκρανία είναι ακραία. Οι περισσότεροι μεγάλοι σύγχρονοι πόλεμοι έγιναν μεταξύ ισχυρών κρατών και αδύναμων κρατών, μεταξύ δύο αδύναμων κρατών, ή μεταξύ κρατών ή μη κρατικών παραγόντων. Αλλά σε αντίθεση με το Ιράκ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία είναι μεγάλες χώρες με καλά εξοπλισμένους στρατούς. Ως αποτέλεσμα, οι ουκρανικές στέπες έχουν μετατραπεί σε πεδίο δοκιμασίας για τεχνολογίες και στρατιωτικές καινοτομίες της επόμενης γενιάς.

Το πιο σημαντικό είναι ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία αντιπροσωπεύει ένα είδος ενηλικίωσης και ωρίμανσης πολλών προηγμένων τεχνολογιών που προηγουμένως θεωρούνταν πιο εξειδικευμένες, από drones μέχρι εν αναμονή πυρομαχικά έως εμπορικούς δορυφόρους. Γι’ αυτό η Ουκρανία τις χρησιμοποίησε με εμφανή επιτυχία. Η χώρα, για παράδειγμα, έχει αναβαθμίσει την συμβατική σοφία ότι τα drones θα δυσκολευτούν να λειτουργήσουν απέναντι σε αεράμυνες. Έχει αποδειχθεί ότι δεδομένα (data) που ανήκουν σε εμπορική ιδιοκτησία ή ανοιχτές πηγές είναι, στην πραγματικότητα, προσβάσιμες και χρήσιμες πηγές πληροφοριών στο πεδίο της μάχης.

Δείτε την ανάπτυξη από την Ουκρανία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar TB2 τουρκικής κατασκευής. Το TB2 είναι ένας μη πιθανός ήρωας: φθηνό, δύσκολο να κρυφτεί, και αργό. Αλλά αυτά τα drones [5] ήταν πολύ επιτυχημένα στην εξουδετέρωση ακόμη πιο αργών ή σταθερών στόχων, όπως ρυμουλκούμενο πυροβολικό ή τεθωρακισμένα οχήματα. Τον Μάρτιο, για παράδειγμα, η Ουκρανία χρησιμοποίησε τα όπλα αυτά για να επιτεθεί σε μια ρωσική στρατιωτική συνοδεία βόρεια του Κιέβου με μοχθηρή αποτελεσματικότητα, βοηθώντας να αναγκάσει την υποχώρηση της Ρωσίας. Ανέπτυξε ένα TB2 για να μεταδώσει τις συντεταγμένες και να κινηματογραφήσει την βύθιση ενός ρωσικού ρυμουλκού διάσωσης. Η Ουκρανία έχει επίσης δημιουργικά μετατρέψει τις αδυναμίες του drone σε πλεονεκτήματα˙ το δυνατό, βραδυκίνητο όπλο χρησίμευσε ως ο τέλειος αντιπερισπασμός για την αεράμυνα του Moskva, ενώ η Ουκρανία φέρεται να ξεπάστρεψε το πλοίο με δύο πυραύλους Neptune.