Η διπλωματία της βασίλισσας

Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι η βασίλισσα μετέτρεψε τον τίτλο του επικεφαλής της Κοινοπολιτείας -μια αφηρημένη διπλωματική κατασκευή που δημιουργήθηκε για να κρατήσει μια δημοκρατική Ινδία χαλαρά στην βρετανική τροχιά- σε κάτι πολύ πιο απτό. Το έκανε με μια σταθερή σειρά σταδιακών σωρευτικών ενεργειών κατά την διάρκεια της βασιλείας της: επισκέφθηκε σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη της Κοινοπολιτείας˙ υποστήριξε τους Αγώνες της Κοινοπολιτείας και την ετήσια τελετή της Ημέρας της Κοινοπολιτείας στο Αβαείο του Γουέστμινστερ˙ συμμετείχε σε αμέτρητες συναντήσεις με αρχηγούς κυβερνήσεων˙ και μάλιστα διέθεσε ένα βασιλικό παλάτι, το Marlborough House, στην διάθεση της Κοινοπολιτείας ως έδρα της. Αύξησε επίσης τον συμβατικό διπλωματικό ρόλο των Ευρωπαίων μοναρχών -συμμετέχοντας σε εσωστρεφείς και εξωστρεφείς κρατικές επισκέψεις- με το να καλλιεργεί θερμές προσωπικές σχέσεις με πολλούς ηγέτες της Κοινοπολιτείας, οι οποίες μερικές φορές εκτείνονταν σε γενιές. Με αυτόν τον τρόπο, διευκόλυνε την διαδικασία να χάσει μια αυτοκρατορία για το Ηνωμένο Βασίλειο και να κερδίσει φίλους σε όλο τον κόσμο.

Μερικά από τα διπλωματικά της επιτεύγματα ήταν αξιοσημείωτα. Η σταυροφορία κατά του νοτιοαφρικανικού απαρτχάιντ ήταν ένα σημαντικό θέμα για την Κοινοπολιτεία στις δεκαετίες του 1970 και του 1980, και η βασίλισσα μερικές φορές φαινόταν πιο διατεθειμένη να συμπαραταχθεί με πολλά κράτη-μέλη παρά με τους δικούς της πρωθυπουργούς, μερικοί από τους οποίους έμοιαζαν αδικαιολόγητα κοντά στην κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής. Όταν, το 1986, απειλήθηκε μποϊκοτάζ των Αγώνων της Κοινοπολιτείας από χώρες που αποδοκίμασαν την αντίθεση της πρωθυπουργού, Μάργκαρετ Θάτσερ, στις οικονομικές κυρώσεις κατά της Νότιας Αφρικής, ο γραμματέας Τύπου της βασίλισσας ενημέρωσε τους Sunday Times για τις ανησυχίες της ίδιας της βασίλισσας για την Θάτσερ, με αυτό που φαινόταν να είναι ένα μήνυμα προς την υπόλοιπη Κοινοπολιτεία ότι η βασίλισσα ήταν στο πλευρό τους. Δεδομένου ότι η Βρετανική Αυτοκρατορία που μετατράπηκε σε Κοινοπολιτεία ήταν από την φύση της πολυεθνική, πολυπολιτισμική, και πολυθρησκευτική, η βασίλισσα προσπάθησε να μιμηθεί αυτήν την ποικιλομορφία στο εσωτερικό. Με το να συναντά κοινότητες και θρησκευτικές ομάδες από τις εθνοτικές μειονότητες της χώρας —ήταν η πρώτη Βρετανίδα μονάρχης που επισκέφθηκε τζαμί στο Ηνωμένο Βασίλειο— προσπάθησε να κάνει το Ηνωμένο Βασίλειο πιο φιλόξενο μέρος για νεοφερμένους, καθώς η μαζική μετανάστευση από την Κοινοπολιτεία ανέβαζε ρυθμό στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα.

Αλλά η βασίλισσα δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την ευρύτερη πραγματικότητα ότι, ιδιαίτερα στις επόμενες δεκαετίες, η Κοινοπολιτεία δεν είχε έναν σαφώς καθορισμένο πολιτικό σκοπό. Κατά ειρωνικό τρόπο, η έλευση της πλειοψηφικής κυριαρχίας στη Νότια Αφρική την δεκαετία του 1990, αν και ήταν μια νίκη για την Κοινοπολιτεία, την αποστέρησε από το ζήτημα που της είχε δώσει διεθνή διπλωματική προβολή. Ταυτόχρονα, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σήμαινε ότι η Κοινοπολιτεία έχασε την αξία της ως τρόπος ώστε η βρετανική κυβέρνηση να διατηρήσει ανοιχτούς φιλικούς διαύλους επικοινωνίας με χώρες που μπορεί να κινδύνευαν να πέσουν υπό σοβιετική επιρροή. Τα τελευταία χρόνια, οι προσπάθειες επανεφεύρεσης της Κοινοπολιτείας ως οργάνωσης «βασισμένης στις αξίες» έχουν αποτύχει, κυρίως επειδή πολλά κράτη-μέλη υπολείπονται πολύ από τα υποτιθέμενα πρότυπα της Κοινοπολιτείας σε θέματα δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η κακή ηγεσία και οι αυξανόμενες αμφιβολίες σχετικά με την αξία των δραστηριοτήτων του οργανισμού σημαίνουν ότι, ολοένα και περισσότερο, έχει την τάση να θεωρείται αξιοσημείωτος μόνο εάν μια ιστορία γι' αυτόν περιέχει μια βασιλική οπτική γωνία. Από την δεκαετία του 1990, η μοναρχία φαινόταν όλο και περισσότερο σαν ένα σύστημα υποστήριξης ζωής για την Κοινοπολιτεία˙ εξ ου και η απόφαση το 2018 να ονομάσει τον Κάρολο ως τον επόμενο επικεφαλής της. Εάν η οργάνωση καταρρεύσει τελικά, θα γίνει παρά τις καλύτερες προσπάθειες της βασίλισσας.

ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ

Με την υποστήριξή της προς την Κοινοπολιτεία, η βασίλισσα έδειξε την σημαντική της ικανότητα στην επανεφεύρεση της μοναρχίας σε έναν μετα-αυτοκρατορικό κόσμο. Ωστόσο, κάνοντας αυτό, έδειξε επίσης τους περιορισμούς της βασιλικής επιρροής. Ίσως από την φύση της, μια μοναρχία δεν είναι το καλύτερο συνταγματικό πλαίσιο για την ενθάρρυνση μιας πιο ισότιμης κοινωνίας, και παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια χώρα πολύ λιγότερο ταξική από όσο ήταν πριν από 70 χρόνια, παραμένει βαθιά διχασμένη. Ένα αναμφισβήτητα μεγαλύτερο πρόβλημα βρισκόταν στην τάση της βασίλισσας να παρουσιάζει τις σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με τα κράτη-μέλη της Κοινοπολιτείας ως οικουμενικό αγαθό, χωρίς να κάνει καμία παρόμοια συνεχή προσωπική προσπάθεια για να συμφιλιώσει την χώρα με την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό συνέβη παρά τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ της βασιλικής οικογένειας και της Ευρώπης και το γεγονός ότι η ίδια η βασίλισσα μιλούσε άπταιστα γαλλικά, και ο σύζυγός της άπταιστα γερμανικά. Φυσικά, η βρετανική ένταξη στην ΕΕ ήταν πολιτικά αμφιλεγόμενη. Αλλά το ίδιο, για περιόδους της βασιλείας της, ήταν και η ανθεκτικότητα της Κοινοπολιτείας. Η βασίλισσα παρέμεινε σωστά ουδέτερη κατά την διάρκεια του δημοψηφίσματος για το Brexit του 2016, παρά τις προσπάθειες ορισμένων ταμπλόιντ να την προσελκύσουν [στην διαμάχη]. Αλλά μέχρι τότε, αναμφισβήτητα, η κοινή γνώμη είχε αφεθεί να παρασυρθεί για πάρα πολύ καιρό.