Η σκληρή αλήθεια για τους μακροχρόνιους πολέμους

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι καθόλου σπάνιο και φαίνεται να είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στις δημοκρατίες. Αναμφισβήτητα, οι αρχές και οι απαράδεκτοι συμβιβασμοί είναι ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι δημοκρατικές χώρες καταλήγουν να διεξάγουν μακροχρόνιους πολέμους. Πάρτε την εκστρατεία των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν που κράτησε δύο δεκαετίες. Επανειλημμένα, από το 2002 έως τουλάχιστον το 2004, αξιωματούχοι των Ταλιμπάν επεδίωκαν πολιτικές συμφωνίες με τον Hamid Karzai, ο οποίος ήταν τότε πρόεδρος του Αφγανιστάν. Αλλά σύμφωνα με ανθρώπους τους εσωτερικού κύκλου που τους πήρε συνέντευξη ο ιστορικός Carter Malkasian [13], η άποψη της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους ήταν ότι «όλοι οι Ταλιμπάν ήταν κακοί». Εξετάζοντας την ίδια περίοδο, ο δημοσιογράφος Steve Coll σημείωσε πώς ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Donald Rumsfeld, ανακοίνωσε ότι η διαπραγμάτευση ήταν «απαράδεκτη για τις Ηνωμένες Πολιτείες» και ότι η αμερικανική πολιτική απέναντι στους Ταλιμπάν ήταν «να αποδοθεί δικαιοσύνη σε αυτούς ή να αποδοθούν αυτοί στην δικαιοσύνη». Τόσο κατά τον Malkasian όσο και κατά τον Coll, η κυβέρνηση Μπους απαγόρευσε σταθερά στον Karzai να επιδιώξει οποιαδήποτε ειρήνη μέσω μιας διευθέτησης.

Φυσικά, η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε στρατηγικούς λόγους για να αμφιβάλλει για την ειλικρίνεια των Ταλιμπάν. Και επιδιώκοντας την ολοκληρωτική στρατιωτική ήττα των Ταλιμπάν [14], οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης ήθελαν να εδραιώσουν μια φήμη ισχύος και να στείλουν ένα μήνυμα σε άλλους αντιπάλους να μην επιτεθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα ήταν όμως ανόητο να αγνοήσουμε το γεγονός ότι, επί σχεδόν δύο δεκαετίες, οι ηγέτες των ΗΠΑ απέρριπταν την ιδέα της διαπραγμάτευσης με τους Ταλιμπάν ως θέμα αρχής και όχι απλώς ως θέμα υπολογισμένης στρατηγικής.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες [15] δεν είναι μόνες τους στην άρνησή τους να διαπραγματευτούν. Ξανά και ξανά, αντιμετωπίζοντας αντάρτες και τρομοκράτες στο Ιράκ, την Βόρεια Ιρλανδία, τα παλαιστινιακά εδάφη, ή σε δεκάδες άλλα μέρη, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις αρνούνται εδώ και χρόνια να σκεφθούν καν το ενδεχόμενο διαλόγου. Ο Τζόναθαν Πάουελ, ο επικεφαλής διαπραγματευτής της βρετανικής κυβέρνησης στην Βόρεια Ιρλανδία από το 1997 έως το 1999, εξέφρασε θλίψη για την κατάσταση αυτή στο βιβλίο του με τίτλο Terrorists at the Table το 2015. Υποστήριξε ότι η δαιμονοποίηση του εχθρού και η άρνηση κάθε διαλόγου ήταν κοντόφθαλμη και πάντοτε η αιτία άσκοπων θανάτων. Στην Βόρεια Ιρλανδία, η βρετανική κυβέρνηση συνειδητοποίησε τελικά ότι έπρεπε να ακολουθήσει μια πολιτική διαδικασία. Η ειρήνη είναι αδύνατη, υποστηρίζει ο Πάουελ, αν τα ιδεολογικά εμπόδια αποτρέπουν τους ηγέτες να διαπραγματευτούν.

Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ

Ωστόσο, τα γεγονότα στην Ουκρανία [16] δεν έχουν φτάσει σε σημείο που οι Ουκρανοί να μπορούν να δεχθούν συμβιβασμό. Πρόσφατα, ρεαλιστές όπως ο Henry Kissinger και ο Stephen Walt προέτρεψαν την Ουκρανία να ξεπεράσει τα ιδεολογικά της εμπόδια και να ανταλλάξει κάποιο βαθμό κυριαρχίας με την ειρήνη. Η διαφορά μεταξύ αυτών των ρεαλιστών και των ιδεαλιστών που θέλουν την Ουκρανία να συνεχίσει να πολεμά είναι απλή: διαφωνούν ως προς το κόστος των παραχωρήσεων που μπορεί να χρειαστεί να κάνει η Ουκρανία για να επιτευχθεί μια συμφωνία και ως προς το επίπεδο της ιδεολογικής δέσμευσης της Ρωσίας για την κατάκτηση του γείτονά της.

Μην κάνετε λάθος, υπάρχει μια στρατηγική υπόθεση για τους Ουκρανούς να συνεχίσουν να μάχονται και για την Δύση να τους υποστηρίζει. Παρόλα αυτά, η αντίσταση έναντι της Ρωσίας [17] -και η απόρριψη του είδους των δυσάρεστων συμβιβασμών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον πόλεμο σε ένα γρήγορο τέλος- θα πρέπει επίσης να κατανοηθεί ως απόδειξη της μόνιμης ισχύος των ιδανικών και των αρχών στην γεωπολιτική.

Τέτοιες αξίες και ιδέες θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στους πολέμους που θα διεξάγουν οι δημοκρατίες στο μέλλον. Με την πάροδο του χρόνου, η Δύση έχει βασιστεί σταθερά περισσότερο στα δικαιώματα: σε πολλές χώρες έχει γίνει υποχρεωτικό να τηρούνται και να υπερασπίζονται ορισμένες φιλελεύθερες αρχές, όποιες κι αν είναι οι συνέπειες. Ο φιλόσοφος Michael Ignatieff αποκαλεί αυτή τη μετατόπιση ως την Επανάσταση των Δικαιωμάτων. Αυτά τα ιδανικά θα πρέπει να γιορτάζονται, και οι Δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να συνεχίσουν να προσπαθούν να τα τηρούν (ακόμη και αν συχνά αποτυγχάνουν). Αλλά αν αυτή η τάση κάνει την Δύση λιγότερο επιρρεπή προς την realpolitik -την ανταλλαγή δικαιωμάτων και αρχών για την ειρήνη ή την σύναψη συμφωνιών με δυσάρεστους αυταρχικούς-, πόλεμοι όπως αυτός στην Ουκρανία μπορεί να γίνουν πιο συχνοί και πιο δύσκολο να τερματιστούν.