Πώς να προετοιμαστούμε για ειρηνευτικές συνομιλίες στην Ουκρανία

Ο βίαιος πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Οι αμφίρροπες στρατιωτικές ενέργειες εναλλάσσονται πότε με το ενδιαφέρον για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και πότε με την απουσία ενδιαφέροντος γι’ αυτές. Αλλά δεν διαφαίνεται ξεκάθαρο τέλος. Καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει μια ρεαλιστική προσδοκία στρατιωτικής νίκης ή άνευ όρων παράδοσης.

Κοντά στην πρώτη γραμμή στη Ντόνετσκ, στην Ουκρανία, τον Μάρτιο του 2023. Lisi Niesner / Reuters
---------------------------------------------------

Όλα τα μέρη της σύγκρουσης έχουν καταστήσει σαφές ότι πιστεύουν πως είναι πολύ νωρίς για διπλωματία. Αλλά κάποια στιγμή θα έρθει η ώρα για διαπραγματεύσεις και είναι σημαντικό οι Ηνωμένες Πολιτείες να σχεδιάσουν προσεκτικά εκείνη την ημέρα. Αν δεν το πράξουν θα καταδικάσουν την Ουάσινγκτον σε μια βιαστική και ανεπαρκώς μελετημένη προσέγγιση για τον τερματισμό του πολέμου -ένα λάθος που έχουν κάνει οι Ηνωμένες Πολιτείες σε κάθε σοβαρή σύγκρουση στην οποία έχουν εμπλακεί από το 1945 και μετά. Κανένας πόλεμος δεν τελειώνει χωρίς πολιτικές συνέπειες. Είτε οι Ηνωμένες Πολιτείες θα δεσμευθούν για να διαμορφώσουν αυτές τις συνέπειες ώστε να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους, είτε άλλοι θα διαμορφώσουν τις συνέπειες στην θέση τους.

Ο τερματισμός ενός πολέμου γίνεται σε τρεις φάσεις: τις προηγούμενες προετοιμασίες, τις προ-διαπραγματεύσεις, και τις ίδιες τις διαπραγματεύσεις. Η πρώτη φάση περιλαμβάνει την επίλυση των εσωτερικών διαφορετικών απόψεων και το άνοιγμα της επικοινωνίας μεταξύ των μερών: κάθε μέρος εξομαλύνει τις δικές του διαφωνίες και εξετάζει τις θέσεις και τις στάσεις των άλλων μερών για να καθορίσει τις προτεραιότητες και την στρατηγική. Η δεύτερη φάση περιλαμβάνει την θεμελίωση των επίσημων διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων με τον καθορισμό του τόπου και του χρόνου διεξαγωγής τους και των συμμετεχόντων. Και η τρίτη περιλαμβάνει τις απευθείας συνομιλίες που οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν με την διπλωματία.

Κάθε φάση της ειρήνευσης περιλαμβάνει επιλογές. Καμία διαδικασία δεν είναι πρότυπο για άλλες. Οι αποφάσεις οδηγούν σε διακλαδώσεις στην πορεία, οι οποίες ανοίγουν κάποιες πιθανότητες και κλείνουν άλλες. Οι πολιτικές συνθήκες, η μόχλευση, και οι μεταβαλλόμενες στρατιωτικές πραγματικότητες επηρεάζουν τις προετοιμασίες. Όπως τα σχέδια μάχης, έτσι και τα ειρηνευτικά σχέδια μπορεί να μην επιβιώσουν από την πρώτη επαφή με τον εχθρό, αλλά η προεργασία που έχει τεθεί πριν από τις διαπραγματεύσεις θα εξακολουθήσει να επηρεάζει την λήψη αποφάσεων και να βελτιώνει τις πιθανότητες της ευνοϊκής έκβασης.

ΚΑΘΕ ΠΡΑΓΜΑ ΣΤΗΝ ΩΡΑ ΤΟΥ

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παραμένουν βαθιά προσηλωμένοι στη νίκη στον πόλεμο. Έχουν αρχίσει να εμφανίζονται ελαφρά ανοίγματα για διαπραγματεύσεις, κυρίως χάρη στις μειωμένες στρατιωτικές προοπτικές της Ρωσίας. Αυτά μπορεί να είναι πραγματικά ανοίγματα που αντανακλούν μεγαλύτερη προθυμία για συνομιλίες, ή μπορεί να είναι ψευδή ανοίγματα που δημιουργήθηκαν από δύο αντιπάλους οι οποίοι εξακολουθούν να προσπαθούν να ξεγελάσουν ο ένας τον άλλον. Οι δύο πλευρές συνεργάζονται επί του παρόντος σε πολύ περιορισμένους τομείς: στέλνουν σιτηρά, ανταλλάσσουν κρατούμενους, και ευθυγραμμίζουν ανεπίσημα (και ίσως συμπτωματικά) τις ενέργειές τους για να αποφύγουν την καταστροφή στους πυρηνικούς σταθμούς. Αλλά τουλάχιστον προς το παρόν, οι στόχοι της κάθε πλευράς εξακολουθούν να υπερβαίνουν κατά πολύ αυτό που η άλλη φαίνεται έτοιμη να παραχωρήσει: για την Ρωσία, ο έλεγχος ολόκληρης της Ουκρανίας, και για την Ουκρανία, η επιστροφή όλων των εδαφών της.

Οι προηγούμενες προετοιμασίες δεν απαιτούν από τα μέρη να συμφωνούν πλήρως σε ζητήματα ουσίας. Δεν απαιτούν καν από τα μέρη να συμφωνήσουν μεταξύ τους˙ είναι γι' αυτό που υπάρχει αυτή η φάση της ειρηνοποίησης. Η έγκαιρη επίλυση, ή ακόμη και η απλή κατανόηση, των διαφορών μεταξύ των βασικών παραγόντων -στην περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών, μεταξύ του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, του Υπουργείου Εξωτερικών, και του Υπουργείου Άμυνας- είναι ζωτικής σημασίας για την διπλωματική ετοιμότητα. Αμερικανοί διπλωμάτες λένε συχνά ότι κατά την διάρκεια οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης, έως και το 60% των όσων πρέπει να επιλυθούν αφορούν διαφωνίες μεταξύ της κυβέρνησης και της δικής της διαπραγματευτικής ομάδας. Η έγκαιρη αρμονία μεταξύ αυτών των παραγόντων δεν είναι απλώς επωφελής˙ είναι απαραίτητη.

Η επίλυση των εσωτερικών διαφορών μπορεί να είναι αργή και δύσκολη, αλλά η έναρξη αυτής της διαδικασίας μπορεί να σηματοδοτήσει ότι οι διαπραγματεύσεις ίσως να καταστούν δυνατές ακόμη και όταν οι διαφορές μεταξύ των μερών φαίνονται ανυπέρβλητες. Αυτήν την στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στα πρώτα στάδια της προηγούμενης προετοιμασίας, και δεν έχουν ακόμη επιλύσει τις διαφωνίες σχετικά με τον ρόλο, τον ρυθμό, και το αποτέλεσμα των στρατιωτικών δράσεων -και πώς μπορούν να συγχρονιστούν καλύτερα ώστε να διαμορφώσουν ευνοϊκά αποτελέσματα, μεταξύ άλλων μέσω διαπραγματεύσεων [1].

Δεν είναι ακόμη σαφές πότε η πρόοδος προς την επόμενη φάση της ειρήνευσης –οι προ-διαπραγματεύσεις- θα είναι δυνατή. Οι παγκόσμιοι ηγέτες έχουν εντείνει τις εκκλήσεις τους για ειρήνη, και η Ουάσιγκτον και άλλα τρίτα μέρη έχουν αρχίσει ανεπίσημες και εμπιστευτικές επαφές με τα άλλα μέρη για να εκτιμήσουν την στάση τους σχετικά με την διπλωματία. Αλλά ο δρόμος προς τις προ-διαπραγματεύσεις είναι μερικές φορές έμμεσος. Οι προσπάθειες να μπουν τα εσωτερικά των οίκων σε τάξη είναι εξαιρετικά χρήσιμες για την προετοιμασία στρατηγικών, αλλά είναι επίσης προκλητικές, απρόβλεπτες, και υπόκεινται συνεχώς σε αλλαγές.

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ