Η Ρωσία κερδίζει στην Γεωργία

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ επικεντρώνονται στον πόλεμο του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Ουκρανία, οι προσπάθειες της Ρωσίας να φέρει μια άλλη χώρα στην τροχιά της πέρασαν σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητες. Όπως πολλές χώρες που κάποτε αποτελούσαν τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης, η Γεωργία έχει πληθυσμό που είναι σε μεγάλο βαθμό υπέρ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, ένας προσανατολισμός που μόνο ενισχύθηκε τα χρόνια μετά την εισβολή της Μόσχας στην χώρα το 2008, η οποία άφησε την Ρωσία να κατέχει περίπου το 20% της επικράτειας της Γεωργίας. Ωστόσο, οι σημερινοί ηγέτες της Γεωργίας όχι μόνο απέτυχαν να στηρίξουν την Ουκρανία στον δικό της αγώνα ενάντια στην ρωσική επιθετικότητα˙ ενίσχυσαν επίσης τις προσπάθειες της αντιδυτικής προπαγάνδας, κέρδισαν επαίνους από τη Μόσχα επειδή δεν εντάχθηκαν στις Δυτικές κυρώσεις και τους εμπορικούς περιορισμούς κατά της Ρωσίας, και μιμήθηκαν μια ρωσικού τύπου καταστολή της ζωηρής κοινωνίας των πολιτών της Γεωργίας. Τον Μάρτιο, προσπάθησαν ακόμη και να ψηφίσουν νόμο που χαρακτηρίζει τις φιλοδυτικές και φιλοδημοκρατικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ως «πράκτορες ξένης επιρροής». Με την υποστήριξη και την ενθάρρυνση της Μόσχας, η γεωργιανή κυβέρνηση οικοδομεί ένα αυταρχικό κράτος κατ’ εικόνα της Ρωσίας.

Διαδηλωτές στην Τιφλίδα, στην Γεωργία, τον Μάρτιο του 2023. Irakli Gedenidze / Reuters
------------------------------------------------------------

Η διολίσθηση της Τιφλίδας στον αυταρχισμό [1] είναι ακόμη πιο ανησυχητική, καθώς οδηγήθηκε σε μεγάλο βαθμό από έναν άνδρα: τον μοναχικό δισεκατομμυριούχο, αφεντικό του κόμματος, και άνθρωπο που κινεί τα νήματα, Bidzina Ivanishvili. Αν και ήταν για λίγο πρωθυπουργός το 2012–13, ο Ιβανισβίλι δεν κατέχει πλέον καμία επίσημη θέση στην κυβέρνηση. Αλλά ως ιδρυτής και πρώην πρόεδρος του Γεωργιανού Ονείρου, ενός όλο και πιο φιλορωσικού, λαϊκιστικού κόμματος που έχει αποκτήσει διαβρωτικό έλεγχο στους κρατικούς θεσμούς της Γεωργίας, κυβερνά την χώρα μέσω πληρεξουσίων για μεγάλο μέρος της τελευταίας δεκαετίας. Ο Ιβανισβίλι, ο οποίος έκανε την αρχική του περιουσία στην Ρωσία, φοβάται ότι οι προσπάθειες για την εκπλήρωση των δημοκρατικών κριτηρίων που απαιτούνται για την ένταξη της Γεωργίας στην ΕΕ θα μπορούσαν να απειλήσουν την επιρροή του στους θεσμούς και στην κυβέρνηση της Γεωργίας και ως εκ τούτου αντιτίθεται σθεναρά στους στενότερους δεσμούς με την Ευρώπη προς όφελος μιας αυξανόμενης συνεννόησης με τη Μόσχα. Σε αντίθεση με τους ολιγάρχες στην Ουκρανία, που έπρεπε να διεκδικήσουν πολιτική επιρροή, ο Ιβανισβίλι είχε μικρό ανταγωνισμό στην Γεωργία, κάτι που του επιτρέπει να αγοράζει ψήφους και να τοποθετεί σταδιακά τους οπαδούς του σε θέσεις εξουσίας στο νομοθετικό σώμα, στα δικαστήρια, και στην εκτελεστική εξουσία. Όπως και με τα κυβερνώντα κόμματα στην Ουγγαρία και την Ρωσία, το Γεωργιανό Όνειρο χρησιμοποίησε αυτούς τους θεσμούς για να διατηρήσει και να επεκτείνει την εξουσία του μέσω διαδοχικών εκλογών. Έχει επίσης χρησιμοποιήσει αυτόν τον έλεγχο για να ενισχύσει τους δεσμούς με τη Μόσχα. Για να χαλαρώσει η κυριαρχία της Ρωσίας στην Γεωργία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να υποστηρίξουν την δημοκρατική αντιπολίτευση της Γεωργίας και να αναλάβουν δράση κατά του Ιβανισβίλι και οποιωνδήποτε γεωργιανών εταιρειών βοηθούν την Ρωσία να αποφύγει τις κυρώσεις. Είναι καιρός οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους να επιβάλουν κυρώσεις σε μέλη της κυβέρνησης της Γεωργίας.

ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΜΕΝΑ ΟΝΕΙΡΑ

Πριν από δύο δεκαετίες, η Γεωργία φαινόταν να είναι ένα πρότυπο για το πώς οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες [2] θα μπορούσαν να μεταβούν στην δημοκρατία. Μετά την Επανάσταση των Ρόδων [3] το 2003 -την σειρά διαδηλώσεων για τις αμφισβητούμενες κοινοβουλευτικές εκλογές που οδήγησαν στην ανατροπή της κλεπτοκρατικής κυβέρνησης της Γεωργίας - ο τρίτος πρόεδρος της Γεωργίας, Μιχαήλ Σαακασβίλι, ανέλαβε μια σειρά από αξιοσημείωτες μεταρρυθμίσεις. Για πρώτη φορά, η κυβέρνηση ξεκίνησε να παρέχει έγκαιρες υπηρεσίες στους πολίτες της, καθώς η νέα κυβέρνηση άνοιξε την οικονομία και μείωσε δραματικά την διαφθορά. Μετά από αρκετά χρόνια στην εξουσία, ωστόσο, ο Σαακασβίλι άρχισε να υπερβαίνει τους δημοκρατικούς κανόνες. Οι επικριτές του τον κατηγόρησαν για κατάχρηση εξουσίας, συμπεριλαμβανομένου του ότι επέτρεψε την κακομεταχείριση κρατουμένων. Αυτό προκάλεσε μια εσωτερική αντίδραση που τελικά οδήγησε στην άνοδο του Γεωργιανού Ονείρου, το οποίο ιδρύθηκε το 2012. Αρχικά αποτελούμενο από διάφορες δυνάμεις της αντιπολίτευσης ενωμένες υπό τον Ιβανισβίλι, το Γεωργιανό Όνειρο απώθησε έκτοτε όλους τους φιλοδυτικούς εταίρους που κάποτε ήταν μέρος του συνασπισμού του. Από τότε που το κόμμα και ο Ιβανισβίλι ανέλαβαν την εξουσία το 2012, οι θεσμοί της χώρας διαβρώνονται και η Τιφλίδα μιμείται μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς της Μόσχας.

Στην πραγματικότητα, η άνοδος του Γεωργιανού Ονείρου συνέπεσε στενά με τις προσπάθειες της Μόσχας να επαναφέρει την Γεωργία και την Ουκρανία στην σφαίρα επιρροής της [4]. Αυτές οι προσπάθειες κέρδισαν ορμή για πρώτη φορά το 2008, όταν τόσο η Γεωργία όσο και η Ουκρανία ευθυγραμμίζονταν με την Δύση επιδιώκοντας να ενταχθούν στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ [5]. Για τη Μόσχα, αυτές οι κινήσεις αποτελούσαν άμεση απειλή και έβαλε σκοπό να τις εμποδίσει με κάθε κόστος. Μαζί με τις εισβολές της στην Γεωργία το 2008 και στην ανατολική Ουκρανία το 2014, η ρωσική κυβέρνηση καλλιέργησε το κόμμα του Γεωργιανού Ονείρου ως πράκτοράς της στην Τιφλίδα. Στην συνέχεια, το 2022, εξαπέλυσε την πλήρη επίθεσή της στην Ουκρανία. Μετά από περισσότερο από έναν χρόνο πολέμου, το σχέδιο της Μόσχας απέτυχε. Αντί για μια γρήγορη και αποφασιστική νίκη, με την οποία το Κίεβο θα έμπαινε οριστικά στο ρωσικό μαντρί, η σύγκρουση έχει αγκυρώσει σταθερά την Ουκρανία στην Δύση, χωρίς να φαίνεται τέλος στον πόλεμο. Εν τω μεταξύ, η Φινλανδία έχει ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, με την Σουηδία να σχεδιάζει να ακολουθήσει το παράδειγμά της, και η Ουκρανία και η Μολδαβία έχουν κάνει έκκληση για ταχεία ένταξη στην ΕΕ.

Ωστόσο, λόγω του ολοένα και πιο φιλορωσικού προσανατολισμού του Γεωργιανού Ονείρου, η Τιφλίδα αποτελεί εξαίρεση σε αυτήν την τάση. Ενώ άλλες χώρες στην περιφέρεια της Ρωσίας επιθυμούσαν απεγνωσμένα να ενταχθούν στους Δυτικούς θεσμούς, η Γεωργία δεν το έκανε. Και οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανησυχούν για την ολοένα και πιο αντιδυτική ρητορική και τις πολιτικές του Γεωργιανού Ονείρου. Αν και το Σύνταγμα της Γεωργίας κατοχυρώνει την δέσμευση για ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, το Γεωργιανό Όνειρο προσπάθησε να τορπιλίσει τις προσπάθειες ένταξης της χώρας σε Δυτικούς θεσμούς. Το 2022, καθώς η ΕΕ αποφάσιζε εάν θα χορηγούσε το καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Γεωργία, οι Αρχές της χώρας φυλάκισαν τον Nika Gvaramia, διευθύνοντα σύμβουλο ενός ανεξάρτητου γεωργιανού μέσου ενημέρωσης, για υπεξαίρεση και κατάχρηση της θέσης του σε δημοφιλές τηλεοπτικό κανάλι —μια πράξη που παραβιάζει τα πρότυπα της ΕΕ περί ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Οργανώσεις συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας έχουν χαρακτηρίσει τις κατηγορίες πολιτικά υποκινούμενες. Αυτή η κίνηση ουσιαστικά τερμάτισε την υποψηφιότητα της χώρας στην ΕΕ, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Επιπλέον, η κυβέρνηση του Γεωργιανού Ονείρου καταδίκασε ερήμην τον Σαακασβίλι για κατάχρηση εξουσίας και τον συνέλαβε μετά την επιστροφή του στην Γεωργία το 2021. Ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένου του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έχουν κατηγορήσει την κυβέρνηση ότι αρνήθηκε στον Σαακασβίλι επαρκή ιατρική περίθαλψη —ο Σαακασβίλι ισχυρίστηκε το 2023 ότι «Ρώσοι πράκτορες» τον είχαν δηλητηριάσει στην φυλακή— και τον Φεβρουάριο του 2023 τα κράτη-μέλη της ΕΕ εξέφρασαν ανησυχίες για την επιδείνωση της υγείας του. Η μεταχείριση του πρώην προέδρου της Γεωργίας είναι άλλη μια προσπάθεια του Γεωργιανού Ονείρου να υπονομεύσει το κράτος δικαίου και να βλάψει έτσι την πιθανότητα της Γεωργίας να ενσωματωθεί στην Δύση.

Κάτω από την σφιχτή λαβή του Γεωργιανού Ονείρου, η Τιφλίδα έχει πλησιάσει περισσότερο τη Μόσχα. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, η Γεωργία αρνήθηκε να υποστηρίξει τις Δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας και μάλιστα καυχιόταν ότι είδε νέες ευκαιρίες για αύξηση των εξαγωγών προς την Ρωσία. Υπάρχουν επίσης αυξανόμενες ενδείξεις ότι η κυβέρνηση του Γεωργιανού Ονείρου βοηθά την Ρωσία να αποφύγει τις Δυτικές κυρώσεις. Οι ουκρανικές υπηρεσίες πληροφοριών κατηγόρησαν δημόσια την γεωργιανή κυβέρνηση ότι διαπραγματεύεται με τη Μόσχα για την λαθραία μεταφορά Δυτικών πολιτικών και στρατιωτικών αγαθών στην Ρωσία. Και οι εισαγωγές της Γεωργίας από την ΕΕ έχουν αυξηθεί δραματικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ενισχύοντας τις υποψίες ότι η Γεωργία χρησιμοποιείται ως αγωγός για την αποφυγή των κυρώσεων. Τον Ιανουάριο του 2023, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, επαίνεσε δημόσια την γεωργιανή κυβέρνηση επειδή δεν συμμετείχε στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και για «αντίσταση στην πίεση από την Δύση». Τον Μάρτιο του 2022, ο Γκριγκόρι Καρασίν, ο διαπραγματευτής του Κρεμλίνου για τον άτυπο διάλογο με την Τιφλίδα, δήλωσε ότι η «ισορροπημένη» στάση της Γεωργίας στις κυρώσεις «δεν θα περνούσε απαρατήρητη» στη Μόσχα.

ΜΙΜΗΤΕΣ

Εν μέσω των αυξανόμενων σχέσεων του κυβερνώντος κόμματος με τη Μόσχα, η ανακοίνωση της κυβέρνησης στις αρχές Μαρτίου 2023 για τα σχέδιά της να περάσει έναν νόμο για τους «ξένους πράκτορες» έφερε τις εντάσεις με την δημοκρατική αντιπολίτευση της Γεωργίας σε σημείο κρίσης. Έχοντας στόχο τις ανεξάρτητες γεωργιανές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που επικρίνουν το Γεωργιανό Όνειρο, η προτεινόμενη νομοθεσία βασίστηκε ευθέως σε νόμο που ψήφισε η ρωσική κυβέρνηση στην αρχή της εισβολής στην Ουκρανία και θα είχε οδηγήσει στην σύλληψη ή την εξορία πολλών επικριτών του [κόμματος] Γεωργιανό Όνειρο. Επιπλέον, εάν θεσπιζόταν, ο νόμος θα απέκλειε επίσης την ενδεχόμενη ένταξη της Γεωργίας στην ΕΕ. Ο Josep Borrell, επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, είπε ότι ο νόμος ήταν «ασυμβίβαστος με τις αξίες και τα πρότυπα της ΕΕ».

Αν και η πολιτική αντιπολίτευση στο Γεωργιανό Όνειρο ήταν διχασμένη και αδύναμη -λόγω ετών παράνομης παρακολούθησης και εκβιασμών και διάχυτου κυβερνητικού ελέγχου επί των μέσων ενημέρωσης- πολλοί Γεωργιανοί αντέδρασαν έντονα στην ανακοίνωση του προτεινόμενου νόμου και ξεκίνησαν μια σειρά από μαζικές διαδηλώσεις σε ολόκληρη την χώρα που κατάφεραν να τραβήξουν την προσοχή των Δυτικών μέσων ενημέρωσης.

Τα ρωσικά προπαγανδιστικά κανάλια και η γεωργιανή κυβέρνηση παρομοίασαν τις διαμαρτυρίες κατά του νόμου για τους ξένους πράκτορες με τις διαδηλώσεις στη Μαϊντάν το 2014 στην Ουκρανία, κατά τις οποίες ο Ουκρανός πρόεδρος, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εξουσία αφού αρνήθηκε να υπογράψει συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ. Το κόμμα Γεωργιανό Όνειρο υπενθύμισε στους Γεωργιανούς ότι η απομάκρυνση του Γιανουκόβιτς πυροδότησε την εισβολή της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας, σε μια προσπάθεια να φοβίσει τους Γεωργιανούς [και να τους κάνει] να πιστέψουν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να εισβάλει ξανά στην Γεωργία [6], εάν η χώρα κινηθεί ανοιχτά προς την Δυτική κατεύθυνση [7]. Οι ηγέτες του Γεωργιανού Ονείρου έχουν προτείνει ότι όσο το κόμμα παραμένει στην εξουσία, η χώρα θα είναι ασφαλής. Αυτό το μήνυμα έχει απήχηση σε ορισμένους Γεωργιανούς που δεν είναι απαραίτητα φιλορώσοι, αλλά ανησυχούν για την ασφάλειά τους και φοβούνται ότι ο πόλεμος της Ουκρανίας θα εξαπλωθεί στην χώρα τους.

ΚΑΛΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ [ΝΑ ΦΕΡΘΕΙ ΣΩΣΤΑ]

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους πρέπει να εμποδίσουν την Γεωργία να διολισθήσει περαιτέρω στο στρατόπεδο της Ρωσίας. Όσο ο Ιβανισβίλι και το κόμμα του κυβερνούν την Γεωργία, η ένταξη στην ΕΕ είναι αδιανόητη. Όμως, οποιεσδήποτε προσπάθειες της Δύσης να τιμωρήσει το κόμμα του Γεωργιανού Ονείρου κόβοντας την ελπίδα της χώρας για ενδεχόμενη ένταξη στην ΕΕ μόνο θα εξυπηρετήσει τον Ιβανισβίλι, καθώς ήδη προσπάθησε να εμποδίσει την ένταξη στην ΕΕ παραβιάζοντας το κράτος δικαίου. Αντί να τιμωρείται η χώρα στο σύνολό της, μια καλύτερη στρατηγική θα ήταν να κυνηγηθεί ο Ιβανισβίλι και ο πλούτος του με το να προστεθεί στην λίστα κυρώσεων της Δύσης. Στις 5 Απριλίου 2023 το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επέβαλε κυρώσεις σε τέσσερις Γεωργιανούς δικαστές για διαφθορά -μια κίνηση που είναι σπάνια στις σχέσεις ΗΠΑ-Γεωργίας και πιθανότατα χρησιμεύει ως προειδοποίηση στον Ιβανισβίλι και σε άλλους αξιωματούχους του Γεωργιανού Ονείρου ότι θα μπορούσαν να είναι οι επόμενοι. Ο Ιβανισβίλι συνεχίζει να έχει ισχυρούς προσωπικούς οικονομικούς δεσμούς με την Ρωσία, αλλά πολλά από τα περιουσιακά του στοιχεία βρίσκονται σε Δυτικές χώρες. Δεν έχει νόημα να στοχεύεται μια μεγάλη ποικιλία Ρώσων ολιγαρχών και ωστόσο να αφήνεται ανενόχλητος ένας Γεωργιανός δισεκατομμυριούχος που είναι πολιτικά πιο κοντά στον Πούτιν ακόμα κι από όσο είναι εκείνοι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει επίσης να εφαρμόσουν δευτερεύουσες κυρώσεις σε γεωργιανές εταιρείες και οντότητες που βοηθούν την Ρωσία να αποφύγει τις [Δυτικές] κυρώσεις.

Αντιμέτωπο με τεράστιες διαδηλώσεις κατά του νόμου περί ξένων πρακτόρων, το [κόμμα] Γεωργιανό Όνειρο έχει προς το παρόν εγκαταλείψει τη νομοθεσία. Αλλά μπορεί να την επανεισάγει ανά πάσα στιγμή, και η κυβέρνηση πιθανότατα έχει υπολογίσει ότι μπορεί σιγά-σιγά να φθείρει την αντιπολίτευση και να περάσει το δικό της. Η γεωργιανή κοινωνία των πολιτών παραμένει ενθέρμως αφοσιωμένη σε ένα ευρωατλαντικό μέλλον και, με την επαρκή υποστήριξη από την Δύση, θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντίσταση σε περαιτέρω καταπατήσεις από τη Μόσχα. Εξάλλου, οι Γεωργιανοί ήταν τα αρχικά θύματα του μετασοβιετικού [8] ιμπεριαλισμού της Ρωσίας –ως σαν καναρίνια στο ανθρακωρυχείο των οποίων οι προειδοποιήσεις το 2008 δεν εισακούστηκαν. Αυτή την φορά, οι προειδοποιήσεις τους πρέπει να ακουστούν, εκτός εάν η Δύση είναι έτοιμη να αφήσει την Ρωσία να καταλάβει πλήρως αυτή την βαθιά απειλούμενη δημοκρατία.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/tags/authoritarianism
[2] https://www.foreignaffairs.com/regions/eastern-europe-and-former-soviet-...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2004-03-01/rose-among...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2010-08-20/reimaginin...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/georgia/2016-04-12/let-georgia-j...
[6] https://www.foreignaffairs.com/georgia/make-russia-pay
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/georgia/2016-08-11/georgias-long...
[8] https://www.foreignaffairs.com/georgia/georgia-longing-and-loathing-sovi...

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/georgia/russia-united-states-winning-georgia

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition