Γιατί η Κίνα δεν έχει έρθει προς διάσωση της Ρωσίας

Από το 2014, όταν τα Δυτικά κράτη επέβαλαν κυρώσεις στην Ρωσία ως απάντηση στην παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας, το Κρεμλίνο ισχυρίστηκε ότι οι ρωσικές εταιρείες αναζητούν ευκαιρίες στην Κίνα. Αυτή η στροφή προς Ανατολάς έχει γίνει πιο επιτακτική μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Πέρυσι, άνοιξαν δύο γέφυρες στον ποταμό Αμούρ, ο οποίος σηματοδοτεί τα σύνορα μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Και σε μια συνάντηση τον Μάρτιο του 2023, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, δεσμεύτηκαν να εμβαθύνουν την οικονομική συνεργασία στο πλαίσιο της «χωρίς όρια» εταιρικής τους σχέσης.

Εκφόρτωση εμπορευμάτων από την Κίνα κοντά στο Βλαδιβοστόκ, στην Ρωσία, τον Απρίλιο του 2023. Tatiana Meel / Reuters
----------------------------------------------

Αλλά πόσο μεγάλη χείρα βοηθείας έχει πραγματικά προσφέρει η Κίνα στην Ρωσία μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία; Η εκτίμηση της πραγματικότητας της οικονομικής στροφής της Ρωσίας προς Ανατολάς δεν είναι εύκολη. Πέρυσι το Κρεμλίνο διαβάθμισε τα εμπορικά του στοιχεία, καθιστώντας δύσκολη την παρακολούθηση της υποστήριξης της Κίνας προς την Ρωσία. Ο συνδυασμός των κινεζικών τελωνειακών δεδομένων είναι πλέον ο μόνος τρόπος για να μάθουμε τι διακινείται (ή δεν διακινείται).

Τα στοιχεία αυτά δεν καταγράφουν το λαθρεμπόριο και μπορεί να είναι ελλιπή, αλλά είναι αρκετά αξιόπιστα για να παρέχουν την συνολική εικόνα: η Κίνα φαίνεται να είναι επιφυλακτική ως προς την αύξηση του εμπορίου με την Ρωσία. Και σε αντίθεση με την συμβατική σοφία, η Μόσχα δεν έχει πολλά να προσφέρει στο Πεκίνο. Η Κίνα δεν αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο με μεγάλη έκπτωση, και θέλει μια ποικιλία από διάφορους προμηθευτές ενέργειας. Η πολυδιαφημισμένη στροφή της Ρωσίας προς την Κίνα, με άλλα λόγια, μάλλον δεν είναι τόσο επιτυχής όσο ισχυρίζονται ο Πούτιν και ο Σι.

ΧΑΡΤΙΝΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

Το 2022, οι Δυτικές κυρώσεις [2] στόχευαν κυρίως τις ρωσικές εισαγωγές Δυτικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων ανταλλακτικών για αυτοκίνητα, αεροπλάνα, και μηχανήματα, αντανακλώντας την απροθυμία της Ευρώπης να σπάσει τον εθισμό της στην ρωσική ενέργεια. Η Ρωσία έχασε επίσης την πρόσβαση σε προηγμένους ημιαγωγούς, οι οποίοι βασίζονται στην αμερικανική τεχνολογία. Αυτό προκάλεσε πονοκέφαλο στο Κρεμλίνο: η Ρωσία χρειάζεται μικροτσίπ υψηλών προδιαγραφών για την κατασκευή των πυραύλων που χρησιμοποιεί στην Ουκρανία. Οι Δυτικές χώρες γνωρίζουν ότι η Ρωσία θα βρίσκει πάντα αγοραστές για τις με έκπτωση εξαγωγές υδρογονανθράκων, αλλά ο εντοπισμός εναλλακτικών προμηθευτών για εισαγωγές προηγμένης τεχνολογίας είναι πιο δύσκολος -και οι κινεζικές επιχειρήσεις δεν σπεύδουν να καλύψουν το κενό που άφησε η απόσυρση των Δυτικών επιχειρήσεων.

Στα χαρτιά, η εμπορική σχέση Κίνας-Ρωσίας φαίνεται να κερδίζει έδαφος. Η αξία των εξαγωγών της Κίνας προς την Ρωσία σε δολάρια ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 12,8% το 2022, εν μέρει χάρη στις μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών: πέρυσι, το γουάν υποτιμήθηκε έναντι τόσο του δολαρίου όσο και του ρουβλίου, αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα των κινεζικών εξαγωγών προς την Ρωσία. Αλλά αυτή η φαινομενικά ισχυρή αύξηση των κινεζικών αποστολών μέσω του Αμούρ δεν ήταν εξαιρετική. Οι περισσότεροι από τους 20 κορυφαίους εμπορικούς εταίρους της Κίνας κατέγραψαν αύξηση κατά 10% ή περισσότερο στις εισαγωγές τους από την Κίνα πέρυσι. Για παράδειγμα, η αξία των κινεζικών εξαγωγών προς την Αυστραλία και την Ινδία –δύσκολα θεωρούνται σύμμαχοι της Κίνας- εκτινάχθηκε κατά περίπου 20% το 2022.

Η αξία σε δολάρια των εξαγωγών της Κίνας προς την Ρωσία δίνει μια πιο μετριοπαθή εικόνα της εμπορικής σχέσης τους. Το 2022, οι κινεζικές επιχειρήσεις απέστειλαν αγαθά αξίας 76 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ρωσία, δηλαδή περίπου την αξία των αποστολών τους προς την Ινδονησία, την Ταϊβάν, και την Αυστραλία. Αυτό αντιπροσώπευε μόνο το 2% των συνολικών εξαγωγών της Κίνας -στο ίδιο επίπεδο με τις κινεζικές αποστολές στην Ταϊλάνδη, της οποίας η οικονομία είναι το ένα τέταρτο του μεγέθους της Ρωσίας. Ούτε το 2022 αποτέλεσε εξαίρεση: από το 2014, οι εξαγωγές της Κίνας προς την Ρωσία αυξήθηκαν μόνο κατά περίπου 40% σε ονομαστικούς όρους, σε σύγκριση με πάνω από 200% για τις εξαγωγές της Κίνας προς την Ινδία, το Βιετνάμ, και την Σιγκαπούρη.

Αυτό εγείρει το ερώτημα γιατί η Ρωσία δεν αποτελεί ελκυστική αγορά για τις κινεζικές επιχειρήσεις. Ορισμένες από τις απαντήσεις είναι προφανείς. Η ρωσική οικονομία κατέγραψε ύφεση πέρυσι. Η ανάπτυξη θα παραμείνει στην καλύτερη περίπτωση στάσιμη φέτος και οι προβλέψεις δείχνουν ότι το ΑΕΠ της Ρωσίας δεν θα ανακάμψει στο προπολεμικό του επίπεδο πριν από το 2027. Η απόφαση του Κρεμλίνου το 2022 να απαλλαγεί από τους διεθνείς κανόνες που προστατεύουν την πνευματική ιδιοκτησία είναι ένα άλλο αντικίνητρο. Μπορεί το Πεκίνο να μην είναι γνωστό για τον σεβασμό της Δυτικής πνευματικής ιδιοκτησίας στο εσωτερικό, αλλά οι κινεζικές εταιρείες εξακολουθούν να θέλουν να προστατεύεται η τεχνογνωσία τους όταν δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό. Επιπλέον, το Πεκίνο δεν έχει ακόμη διατάξει τις κρατικές επιχειρήσεις του να εισέλθουν στην ρωσική αγορά. Και δεδομένου ότι ο ρωσικός πληθυσμός είναι παραδοσιακά καχύποπτος απέναντι στην Κίνα, οι κινεζικές εταιρείες γνωρίζουν ότι μπορεί να μην γίνουν δεκτές με ανοιχτές αγκάλες.