Η συνωμοσία κατά της Ρωσίας

Παρόλο που η σοβιετική κυβέρνηση πλησίασε πολύ περισσότερο τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την εποχή του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, το στέλεχος του ακραίου αντιαμερικανισμού συνέχισε να ευδοκιμεί σε ορισμένες γωνιές του σοβιετικού και μετασοβιετικού κράτους. Στην δεκαετία του 1990, για παράδειγμα, ο Filip Bobkov, πρώην ανώτερος αξιωματικός της KGB, ισχυρίστηκε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχε σχεδιαστεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες με την βοήθεια της «ομάδας Yakovlev» -αυτήν την φορά ο εν λόγω Yakovlev ήταν ο Alexander, αρχιτέκτονας της περεστρόικα και δεξί χέρι του Γκορμπατσόφ. Αυτές οι θεωρίες συνωμοσίας ζούσαν, αναλλοίωτες, στο εθνικιστικό περιθώριο της Ρωσίας, μεταξύ άλλων στο έργο του Ρώσου εμιγκρέ φιλοσόφου, Ιβάν Ιλίν (1883-1954), του οποίου η ιδέα ενός παγκόσμιου «κόσμου πίσω από τα παρασκήνια», ή αλλιώς των Ιλλουμινάτι, έγινε της μόδας στο Κρεμλίνο. (Η επιρροή αυτών των φιλοσόφων στον Πούτιν, ωστόσο, δεν πρέπει να τύχει υπερβολής: έχει αναφερθεί στον Ίλιν ίσως σε δύο περιπτώσεις˙ και έχει αναφερθεί μια φορά στον κλασικό Ρώσο φιλόσοφο Nikolai Berdyaev, αν και πιθανότατα δεν γνωρίζει γι' αυτόν περισσότερα από όσα γνώριζε ο Μπρέζνιεφ για τον Μαρξ. Στην ουσία, απλώς έδειχνε ότι η ιστορική ιδέα μιας Ρωσικότητας που διαμορφώνεται σε αντίθεση με την Δύση, άντεξε).

Όλες οι θέσεις του Κρεμλίνου για την επικίνδυνη Δύση και την αντίθεση της Ρωσίας σε αυτήν, τις οποίες ο Πούτιν επαναλαμβάνει ασταμάτητα, διατυπώθηκαν πριν από πολύ καιρό, στα τέλη της εποχής του Στάλιν, μερικές φορές ακόμη και σε στίχους. Το 1951, η Pravda δημοσίευσε το «Για το σοβιετικό άτομο», ένα ποίημα του παιδικού ποιητή, Sergei Mikhalkov, ο οποίος έγραψε επίσης τους στίχους του σοβιετικού και στην συνέχεια του ρωσικού εθνικού ύμνου. Σε πρόχειρη μετάφραση, το ποίημα πήγαινε κάπως έτσι: «Θα υπάρξουν βόμβες! / Υπάρχουν βόμβες! / Θα πρέπει να το λάβετε υπόψη σας αυτό! / Αλλά δεν είναι στα σχέδιά μας / Να κατακτήσουμε άλλες χώρες». Αυτές οι γραμμές θα μπορούσαν να προέρχονται κατευθείαν από μια από τις ομιλίες του Πούτιν.

Στη συνέχεια, υπάρχει η πρακτική να παρουσιάζονται οι Αμερικανοί εχθροί της Ρωσίας ως ηλίθιοι. Στην πραγματικότητα, το μήνυμα είναι: «Οι αντίπαλοί μας μπορεί να είναι πανούργοι, αλλά εμείς τους καταλαβαίνουμε». Στα τέλη των χρόνων του Στάλιν, η κομμουνιστική ηγεσία προπαγάνδιζε το κλισέ ότι οι Αμερικανοί περιφέρονταν στη Μόσχα με κάμερες και δωροδοκούσαν τα παιδιά με καραμέλες για να φαίνονται λυπημένα, ώστε να δείξουν την απελπισία της ζωής στην Σοβιετική Ένωση. «Κοιτάξτε, ο Άλικ κλαίει / Θα τον βιντεοσκοπήσουν για την Αμερική!» αστειευόταν η παιδική ποιήτρια Agniya Barto την δεκαετία του 1950. Παρομοίως, ο Πούτιν και ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, συνηθίζουν τώρα να κατονομάζουν και να ντροπιάζουν τους Δυτικούς εχθρούς στις ομιλίες τους ως «ηλίθιους» και «βλάκες». Το γεγονός αυτό συνοδεύεται από την αυξανόμενη εμμονή του Πούτιν με θέματα LGBTQ και άσεμνα αστεία για τους Δυτικούς.

ΠΡΩΤΑ Η ΑΜΕΡΙΚΗ, ΔΕΥΤΕΡΗ Η ΡΩΣΙΑ

Όσο και αν η επίσημη Ρωσία ήταν συχνά αντιαμερικανική, ήταν επίσης εμμονική επί μακρόν με την οικονομική ισχύ των ΗΠΑ, ακόμη και με τα αμερικανικά προϊόντα και τρόφιμα. Ένα από τα κύρια συνθήματα από την εποχή του Χρουστσόφ της δεκαετίας του 1960 επικεντρώθηκε στην αντιστοίχιση και στην συνέχεια στην υπέρβαση των Ηνωμένων Πολιτειών όσον αφορά την κατά κεφαλήν παραγωγή κρέατος, γάλακτος, και βουτύρου. Όταν ο Πούτιν ανήλθε στην εξουσία, η ιδέα της αντιστοίχισης της ανάπτυξης δύσκολα ήταν λιγότερο παρούσα. Κατά κάποιο τρόπο, το «Πρώτα η Αμερική» είναι ουσιαστικά ένα από τα συνθήματα του Πούτιν: τα πάντα θεωρούνται μέσα από το πρίσμα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης. Το να είσαι διαφορετικός σημαίνει να μην μοιάζεις με τους Δυτικούς και να μην ζεις σαν αυτούς. Πιο συγκεκριμένα, σημαίνει ότι κάποιος θα επιτύχει παρόμοιες επιτυχίες, ενώ θα βασίζεται στις δικές του δυνάμεις, θα υποστηρίζει την κυριαρχία του και την «πρωτοτυπία» του, και θα εφαρμόζει την υποκατάσταση των εισαγωγών. Με άλλα λόγια, τόσο το ρωσικό κράτος όσο και η κοινωνία συνεχίζουν να ανταποκρίνονται στο μέτρο σύγκρισης με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους.

Το μοτίβο πηγαίνει πίσω στα πρώτα σοβιετικά χρόνια. Αμερικανοί «εξειδικευμένου μπουρζουάδες» εμφανίστηκαν στην Σοβιετική Ένωση κατά την διάρκεια της εκβιομηχάνισης του Στάλιν στις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Ο Σοβιετικός συγγραφέας Valentin Kataev τους απεικόνισε κάπως ειρωνικά, αλλά η αλήθεια είναι ότι χωρίς την τεχνολογία των ΗΠΑ, είναι απίθανο να ήταν δυνατή μια βιομηχανική σημαντική πρόοδος. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίασαν την Αμερικανική Εθνική Έκθεση στη Μόσχα το 1959 -μια εκδήλωση που προσέλκυσε περισσότερα από δύο εκατομμύρια μέλη του σοβιετικού κοινού, οι οποίοι δοκίμασαν την Pepsi και έριξαν την πρώτη τους ματιά στα αμερικανικά πλυντήρια ρούχων- ο Νικίτα Χρουστσόφ και ο Ρίτσαρντ Νίξον είχαν την διάσημη « συζήτηση της κουζίνας» στον χώρο της έκθεσης, στην οποία συζήτησαν τα σχετικά πλεονεκτήματα του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Εκείνη την εποχή, η σοβιετική ηγεσία ένιωθε ξεκάθαρα την υστέρησή της στην καταναλωτική σφαίρα. Αυτός ήταν επίσης ο λόγος για τον οποίο η Σοβιετική Ένωση έπρεπε να πρωτοστατήσει στον διαστημικό αγώνα: να απελευθερωθεί από το καλούπι της αντιστοίχισης.