Η προσάρτηση της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ έχει ήδη αρχίσει

Η κυβέρνηση συνασπισμού του Ισραήλ, η πιο δεξιά στην ιστορία της χώρας, έχει δεχθεί πυρά επειδή πρότεινε μεταρρυθμίσεις που θα αποδυναμώσουν το δικαστικό σύστημα και θα διαλύσουν τους ελέγχους και τις ισορροπίες. Προκάλεσαν μερικές από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έχει δει ποτέ το Ισραήλ και τελικά τέθηκαν σε αναμονή μετά από μια τεράστια διεθνή και εσωτερική αντίδραση. Αλλά μια άλλη κίνηση της κυβέρνησης -μια γραφειοκρατική αλλαγή που δεν έχει τραβήξει σχεδόν καθόλου την προσοχή- είναι εξίσου σημαντική.

Ένας Ισραηλινός στρατιώτης πυροβολεί με λαστιχένιες σφαίρες εναντίον Παλαιστινίων κατά την διάρκεια συγκρούσεων στην Χεβρώνα, στην Δυτική Όχθη, τον Μάιο του 2023. Mussa Issa Qawasma / Reuters
----------------------------------------------

Τον Νοέμβριο του 2022, οι ακροδεξιές φατρίες του Ισραήλ κέρδισαν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αμέσως μετά, τροποποίησαν τον Βασικό Νόμο της κυβέρνησης, ο οποίος λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο σαν σύνταγμα, για να επιτρέψει στην κυβέρνηση να διορίσει έναν ειδικό νέο υπουργό στο Υπουργείο Άμυνας. Τον Φεβρουάριο του 2023, η υπερεθνικιστική κυβέρνηση συνασπισμού του Ισραήλ συμφώνησε για το τι θα έκανε ο νέος υπουργός: θα αναλάμβανε ορισμένες πολιτικές εξουσίες για την ζωή στην Δυτική Όχθη, κάτι που προηγουμένως ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF). Αυτή η διοικητική αλλαγή ισοδυναμεί με την ανακήρυξη ισραηλινής κυριαρχίας στην Δυτική Όχθη, μια παραβίαση της απαγόρευσης του Χάρτη του ΟΗΕ κατά της εδαφικής κατάκτησης. Τρεις κορυφαίες ισραηλινές οργανώσεις πολιτών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων επέμειναν ότι η γραφειοκρατική αλλαγή ισοδυναμεί με την de jure προσάρτηση της Δυτικής Όχθης. Η μεταβίβαση [των αρμοδιοτήτων] καταρρίπτει την ψευδαίσθηση ότι η κατοχή της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ είναι προσωρινή˙ καθιερώνει περαιτέρω ένα άνισο, δύο επιπέδων νομικό σύστημα για τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους˙ και εδραιώνει τον μόνιμο ισραηλινό έλεγχο στην Δυτική Όχθη.

Η μεταβίβαση της αρμοδιότητας είναι στην πραγματικότητα το αποκορύφωμα δεκαετιών πολιτικών που έχουν εγγυηθεί την κυριαρχία του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη. Αλλά η κυβέρνηση έχει πλέον περάσει ένα κατώφλι που αντιπροσωπεύει μια βαρυσήμαντη -και πιθανώς κατακλυσμική- μεταμόρφωση στην θέση του Ισραήλ σε σχέση με το διεθνές δίκαιο. Το Ισραήλ δεν χρειάζεται πλέον να κηρύξει επίσημα την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης. Η πράξη έγινε.

ΠΟΛΙΤΗΣ ΓΙΑ ΕΜΕΝΑ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΓΙΑ ΕΣΕΝΑ

Η αλλαγή της κατοχικής αρμοδιότητας θα επηρεάσει την καθημερινή ζωή των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών εποίκων στην Δυτική Όχθη. Ο πολιτικός υπουργός θα ηγηθεί μιας «αρχής εποικισμού», για την διαχείριση των υποθέσεων των Εβραίων, ενώ οι Παλαιστίνιοι θα παραμείνουν υπό στρατιωτικό έλεγχο. Η κίνηση εδραιώνει την ανώτερη θέση για τους εποίκους στην Δυτική Όχθη. Για παράδειγμα, οι IDF θα συνεχίσουν να καθορίζουν τα ποσοστά νερού για τους Παλαιστίνιους, αλλά η νέα πολιτική αρχή θα ελέγχει το νερό για τους Εβραίους, διευκολύνοντας την άνιση κατανομή νερού για τις δύο ομάδες. Η πολιτική αρχή θα προωθήσει και θα εγκρίνει εποικισμούς και υποδομές για Εβραίους εποίκους, μια θεμελιώδης παραβίαση του διεθνούς δικαίου κατά της εγκαθίδρυσης πολιτικού κανόνα στα κατεχόμενα εδάφη. Έχοντας απορρίψει την βασική διεθνή απαγόρευση, αυτές οι νέες Aρχές θα αγνοήσουν όλους τους περιορισμούς του διεθνούς δικαίου. Ο πολιτικός υπουργός θα ελέγχει την κατανομή της γης και τον προγραμματισμό, την ενέργεια, και τις [ηλεκτρονικές] συχνότητες επικοινωνίας. Θα έχει την δύναμη να αποφασίσει ποιος μπορεί να χτίσει σπίτια, σχολεία, και δημόσιες κατασκευές, και ποιες κοινότητες θα κατεδαφιστούν -μια φόρμουλα για την επέκταση των εβραϊκών οικισμών και την καταστολή της παλαιστινιακής ζωής, που είχε εφαρμοστεί στο παρελθόν από τις IDF.

Οι συνέπειες της αλλαγής επιδεινώνονται από την ιδεολογία του πολιτικού υπουργού που επιλέχθηκε για την θέση. Ο Bezalel Smotrich, ο οποίος είναι επίσης υπουργός Οικονομικών του Ισραήλ και ηγείται του πιο απροκάλυπτα ρατσιστικού εβραϊκού κόμματος της χώρας, ζήτησε τον ρόλο. Έχτισε την πολιτική του καριέρα πάνω στον αντιαραβικό ρατσισμό. Το 2017 δημοσίευσε ένα σχέδιο για την πλήρη υποταγή των Παλαιστινίων στον ισραηλινό έλεγχο, με στόχο να θάψει οριστικά την παλαιστινιακή εθνική αυτοδιάθεση. Πρότεινε ένα κράτος υπό την κυριαρχία των Εβραίων που θα περιλάμβανε όλη την γη δυτικά του ποταμού Ιορδάνη, καλώντας να εξοριστούν ή να κατασταλούν βίαια όσοι αντιστέκονται. Ο Smotrich είπε ότι η Hawara, μια παλαιστινιακή πόλη στην Δυτική Όχθη, θα πρέπει να «αφανιστεί». Το σχόλιο ήρθε λίγες μέρες μετά από μια παλαιστινιακή επίθεση που σκότωσε δύο Ισραηλινούς και Ισραηλινοί έποικοι εξαπέλυσαν πογκρόμ στην πόλη. Τα λόγια του ουσιαστικά δικαιολογούσαν την εκδικητική επίθεση και ενθάρρυναν τις μελλοντικές [επιθέσεις]. Ο Smotrich έχει απορρίψει την παρουσία των σχεδόν δύο εκατομμυρίων Αράβων πολιτών του Ισραήλ˙ το 2021, είπε ότι ήταν λάθος που ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ δεν «τελείωσε την δουλειά» να εκδιώξει όλους τους Παλαιστίνιους από το νέο ισραηλινό κράτος που δημιουργήθηκε το 1948.

Ο Smotrich ζήτησε να είναι ο πολιτικός υπουργός ως προϋπόθεση για να ενταχθεί στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Benjamin Netanyahu˙ για αρκετά χρόνια είχε ηγηθεί της επίθεσης για την υπονόμευση του ελέγχου των IDF στην Δυτική Όχθη. Οι νέες εξουσίες του θα επηρεάσουν τους Παλαιστίνιους σε όλη την επικράτεια, καθώς τα σχέδια για εποικισμούς και άλλες ισραηλινές χρήσεις της γης έχουν σχεδιαστεί για να ανατρέψουν την παλαιστινιακή ζωή. Ο Smotrich μπορεί και θα προωθήσει σχέδια εποικισμού που απαιτούν να απαγορεύεται στους εκεί Παλαιστίνιους πρόσβαση σε νερό, γη, υποδομές, και αναπτυξιακή βοήθεια από διεθνείς οργανισμούς και εταιρείες. Τώρα μπορεί να εξαλείψει την δυνατότητα της παλαιστινιακής επιβίωσης στην Περιοχή Γ—μια ζώνη που αποτελεί το 60% της Δυτικής Όχθης και περιλαμβάνει όλους τους ισραηλινούς οικισμούς στην περιοχή. Υπάρχουν περίπου 200.000–300.000 Παλαιστίνιοι που ζουν στην Περιοχή Γ. Πολλοί επιβιώνουν από την γεωργία ή την κτηνοτροφία. Ακόμη και σήμερα, οι ισραηλινές Αρχές μπλοκάρουν τις άδειες για ανέγερση κατοικιών, καταστρέφουν πηγάδια νερού, και γκρεμίζουν σχολεία˙ αλλά τώρα αυτές οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από πολιτικούς ηγέτες, οι οποίοι είναι ιδεολογικοί εξτρεμιστές. Η δεξιά πτέρυγα του Ισραήλ θα επιδιώξει να διεκδικήσει την Περιοχή Γ εξ ολοκλήρου για τους Εβραίους εποίκους.

ΛΙΓΟ-ΛΙΓΟ

Σίγουρα, το Ισραήλ οδεύει προς την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, αν και με λιγότερο προφανείς τρόπους, εδώ και δεκαετίες. Από τη μια πλευρά, το Ισραήλ έχει δημιουργήσει χωριστά και άνισα νομικά καθεστώτα στην επικράτεια, θέτοντας τους Παλαιστίνιους (και θεωρητικά, όλα τα κατεχόμενα εδάφη) υπό στρατιωτική κυριαρχία σε μια προσπάθεια να απεικονίσει τον ισραηλινό έλεγχο ως απλώς προσωρινό. Ταυτόχρονα, το Ισραήλ εφαρμόζει όλο και περισσότερο αστικούς νόμους στους Εβραίους πολίτες, για να προσελκύσει περισσότερους εποίκους, να ενθαρρύνει την «κανονική» ζωή, και να εδραιώσει την παρουσία του Ισραήλ στην κατεχόμενη γη. Στην πραγματικότητα, οι Παλαιστίνιοι δεν κυβερνήθηκαν ποτέ αποκλειστικά από τον Ισραηλινό Στρατό. Το Ισραήλ δημιούργησε την εικόνα ενός προσωρινού καθεστώτος κατοχής —χωριστό από το κράτος— ως τέχνασμα. Η γραμμή μεταξύ πολιτικού και στρατιωτικού ελέγχου στην Δυτική Όχθη είναι θολή από το 1967.

Το Ισραήλ ανέλαβε τον έλεγχο της Δυτικής Όχθης στον πόλεμο του 1967 και μέσα σε ένα χρόνο οι Ισραηλινοί άρχισαν να δημιουργούν οικισμούς εκεί. Το νομοθετικό σώμα του Ισραήλ ενεπλάκη στην κατοχή σχεδόν αμέσως. Μέχρι τον Ιούλιο του 1967, η Κνέσετ ψήφισε τον πρώτο νόμο που εφαρμόζει τον ισραηλινό ποινικό κώδικα στους πολίτες της στην Δυτική Όχθη —ένα πρώτο βήμα για να φέρει τους Ισραηλινούς στην περιοχή υπό την δικαιοδοσία του κανονικού ισραηλινού πολιτικού δικαίου, ακόμη και όταν οι Παλαιστίνιοι υπόκεινται στον ισραηλινό στρατιωτικό νόμο .

Μεταξύ 1967 και 1981, ο ισραηλινός στρατός (IDF) διαχειριζόταν άμεσα τις πολιτικές και στρατιωτικές υποθέσεις των κατεχόμενων εδαφών. Το 1981, η ισραηλινή κυβέρνηση ίδρυσε μια πολιτική διοίκηση για την Δυτική Όχθη και την Γάζα υπό την διοίκηση των IDF. Αλλά στην πράξη, τα υπουργεία της κυβέρνησης του Ισραήλ κυβερνούσαν τελικά την παλαιστινιακή ζωή έμμεσα, για παράδειγμα καθιερώνοντας οικονομική πολιτική, θέτοντας υγειονομικούς κανονισμούς, και κατασκευάζοντας δρόμους. Με την πάροδο του χρόνου, ενώ ο στρατός ασκούσε πολιτική έναντι των Παλαιστινίων, ειδικοί κανονισμοί επέτρεψαν στις πολιτικές Αρχές να εφαρμόσουν τον ισραηλινό νόμο για τους Εβραίους εποίκους, δημιουργώντας ξεχωριστές και διαφορετικές πρακτικές για τους Εβραίους που ζούσαν στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Οι έποικοι επωφελήθηκαν από την εθνική ασφάλιση, τα δικαιώματα ψήφου, και την πρόσβαση σε πόρους. Αλλά η νομική εξουσία που διέπνε την εβραϊκή ζωή στους οικισμούς παρέμενε τεχνικά στα χέρια του στρατού.

Μαζί, οι πολιτικές και στρατιωτικές Αρχές διαχειρίστηκαν όχι μόνο τους ανθρώπους στην Δυτική Όχθη αλλά και την γη. Μέσω νομικών διαδικασιών που εφαρμόζονται τόσο από στρατιωτικούς όσο και από πολιτικούς φορείς, με την υποστήριξη του πολιτικού Ανώτατου Δικαστηρίου του Ισραήλ, το Ισραήλ ενήργησε ως ιδιοκτήτης τεράστιων τμημάτων γης στην Δυτική Όχθη, τις οποίες χρησιμοποιεί για στρατιωτικούς σκοπούς, γεωργία, ή οικισμούς -οτιδήποτε άλλο εκτός από την ανάπτυξη των Παλαιστινίων.

Εν ολίγοις, περίπου από το τέλος του πολέμου του 1967, τα τρία σκέλη της ισραηλινής κυβέρνησης έχουν εμπλακεί στην κατοχή. Τα πρώτα χρόνια, δεν ήταν ξεκάθαρο πόσο θα μπορούσε να διαρκέσει η κατοχή του Ισραήλ, αλλά εκ των υστέρων, η βαθιά εμπλοκή όλων των κλάδων του ισραηλινού κράτους ήταν προάγγελος ότι το Ισραήλ βρισκόταν στην Δυτική Όχθη για να παραμείνει.

ΕΚΕΙ ΕΞ ΑΡΧΗΣ

Ίσως τα σχέδια προσάρτησης του Ισραήλ θα έπρεπε να ήταν ξεκάθαρα από την αρχή. Άλλωστε, προσάρτησε επίσημα την Ανατολική Ιερουσαλήμ το 1980 (αφού την προσάρτησε ουσιαστικά το 1967) και τα Υψίπεδα του Γκολάν το 1981, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο.

Όμως το Ισραήλ μπόρεσε να πείσει τόσο την διεθνή κοινότητα όσο και τον εαυτό του ότι κυβερνούσε την Δυτική Όχθη και την Γάζα μέσω ενός ξεχωριστού, αναστρέψιμου στρατιωτικού καθεστώτος. Το Ισραήλ το έκανε αυτό αναδεικνύοντας το ιστορικό του στην απομάκρυνση των οικισμών όταν χρειαζόταν. Το 1979, το Ισραήλ υπέγραψε μια επαναστατική ειρηνευτική συμφωνία με την Αίγυπτο, στην οποία το Ισραήλ παραιτήθηκε από τον έλεγχο του Σινά και διέλυσε τους οικισμούς του στην χερσόνησο. Το 2005, το Ισραήλ απέσυρε τους οικισμούς του και από την Γάζα μετά από περισσότερα από τέσσερα χρόνια παλαιστινιακής ιντιφάντα, μιας μαχητικής εξέγερσης. Αυτές οι κινήσεις έκαναν την κατοχή και τους εποικισμούς του Ισραήλ να φαίνονται αναστρέψιμοι. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις, το Ισραήλ κατόρθωσε να εδραιώσει τελικά την κυριαρχία του στην Δυτική Όχθη: η ειρήνη με την Αίγυπτο απομάκρυνε την πίεση από το Ισραήλ να εγκαταλείψει τα παλαιστινιακά εδάφη. Η απόσυρση των οικισμών από την Γάζα δίχασε την παλαιστινιακή ηγεσία. Πολλοί Παλαιστίνιοι ερμήνευσαν την αποχώρηση του Ισραήλ από την Γάζα ως απόδειξη ότι οι μαχητικές στρατηγικές είχαν αποδώσει, με αποτέλεσμα η Χαμάς να κερδίσει τις εκλογές το 2006 και να καταλάβει την Γάζα, ενώ η Δυτική Όχθη παρέμεινε υπό την διοίκηση του κόμματος Φατάχ. Αυτό το ρήγμα, συν το σχεδόν ερμητικό σφράγισμα της Γάζας από το Ισραήλ, διέλυσε την παλαιστινιακή κοινωνία -και βοήθησε να παγώσει η ειρηνευτική διαδικασία.

Η ίδια η ειρηνευτική διαδικασία επέτρεψε επίσης στο Ισραήλ να θεωρήσει προσωρινή την κατοχή της Δυτικής Όχθης. Στην δεκαετία του 1990, το Ισραήλ άρχισε να σηματοδοτεί την πρόθεσή του να τερματίσει την στρατιωτική κυριαρχία, αλλά έμενε προσκολλημένο σε ασάφεια ως προς το τι σήμαινε αυτό: οι συμφωνίες του Όσλο της δεκαετίας του 1990 δεν υποσχέθηκαν ποτέ ένα παλαιστινιακό κράτος ή κάποια ρύθμιση για το τελικό καθεστώς που θα είχε δώσει την λύση για τα τελικά σύνορα του Ισραήλ, θα είχε τερματίσει την επέκταση των οικισμών, θα είχε καθορίσει την τύχη των Παλαιστινίων προσφύγων από το 1948, ή θα είχε αντιμετωπίσει τις παλαιστινιακές αξιώσεις στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Οι συμφωνίες περιέγραψαν απλώς μια διαδικασία που θα αντιμετωπίσει με τελικό τρόπο αυτές τις ανησυχίες. Όταν η ισραηλινή κυβέρνηση αποδέχθηκε επισήμως την δυνατότητα ενός παλαιστινιακού κράτους στις διαπραγματεύσεις το 2000, η διαδικασία του Όσλο ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης και οι πλευρές ήταν ένα βήμα μακριά από τον πόλεμο. Ωστόσο, οι Ισραηλινοί και οι Δυτικοί σύμμαχοί τους θα μπορούσαν να πουν στον εαυτό τους ότι το Ισραήλ ήλπιζε τελικά να τερματίσει την κατοχή του στην Δυτική Όχθη. Τώρα η νέα κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφείς τις προθέσεις της για το συγκεκριμένο έδαφος —και τερμάτισε την έστω και ονομαστική δέσμευση του Ισραήλ για μια λύση δύο κρατών.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ;

Γιατί η κυβέρνηση μεταβίβασε τώρα τον έλεγχο της Δυτικής Όχθης σε μια πολιτική Αρχή; Η ασάφεια έχει εξυπηρετήσει καλά το Ισραήλ εδώ και δεκαετίες. Αλλά οι ακροδεξιοί πολιτικοί στην τρέχουσα κυβέρνηση συνασπισμού είναι μεθυσμένοι με την επιτυχία αφού κέρδισαν μια σταθερή κοινοβουλευτική πλειοψηφία τον Νοέμβριο του 2022, μια ευκαιρία που γνωρίζουν ότι μπορεί να μην έρθει ξανά σύντομα. Οδηγούνται από θεοκρατικές αρχές και έχουν εμμονή με την εβραϊκή κυριαρχία. Ο πραγματικός στόχος των σχεδίων τους για το ξεκοίλιασμα του δικαστικού σώματος είναι να άρουν το τελευταίο εμπόδιο στην μόνιμη εβραϊκή κυριαρχία επί του παλαιστινιακού λαού σε ολόκληρη την περιοχή. Πράγματι, θέλουν να θεσμοθετήσουν στο Ισραήλ μια πιο θεοκρατική και αυταρχική μορφή διακυβέρνησης γενικά. Η φήμη της δημοκρατίας του Ισραήλ δεν τους απασχολεί˙ χαιρετίζουν την διάβρωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Επιπλέον, ο Smotrich και οι σύμμαχοί του λαχταρούν να απελευθερώσουν τους αποίκους από τις ταλαιπωρίες της ζωής υπό τον δήθεν έλεγχο των IDF. Υπάρχει επίσης μια συμβολική διάσταση σε αυτήν τη μεταφορά [αρμοδιοτήτων]: για ορισμένους εποίκους, το να κυβερνώνται από τον στρατό και διαφορετικά από τους Ισραηλινούς πολίτες εντός της Πράσινης Γραμμής αποτελεί μια ταπείνωση, έναν εμπαιγμό των σχεδίων του Θεού για τους Εβραίους.

Μέχρι στιγμής, το κυβερνητικό παιχνίδι έχει λειτουργήσει. Ο κόσμος έχει επικεντρωθεί στην επίθεση στο δικαστικό σώμα του Ισραήλ και στην βία μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων μαχητών στην Γάζα. Ωστόσο, οι πολιτικοί ηγέτες στην περιοχή και στο εξωτερικό δεν μπορούν πλέον να ξεφύγουν από το γεγονός ότι το Ισραήλ έχει δημιουργήσει ένα μόνιμο σύστημα ελέγχου δύο επιπέδων για όλους τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους στην περιοχή μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου, όπως έχουμε υποστηρίξει εμείς και άλλοι συνάδελφοι στο Foreign Affairs. Οι σύμμαχοι του Ισραήλ πρέπει να επιμείνουν στο να συμμορφώνεται ο συνασπισμός του Νετανιάχου με το διεθνές δίκαιο. Και οι Ισραηλινοί πρέπει επίσης να ασκήσουν πίεση. Πολλοί από αυτούς έχουν ήδη διαδηλώσει για να διαφυλάξουν την δημοκρατία του Ισραήλ από τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του Νετανιάχου. Αλλά οι Ισραηλινοί θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν ότι η μεταβίβαση της εξουσίας στην Δυτική Όχθη -η de jure προσάρτηση του εδάφους- αποτελεί μεγαλύτερο εμπόδιο στην δημοκρατία από οτιδήποτε άλλο έχει κάνει αυτός ο συνασπισμός μέχρι τώρα.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.degruyter.com/document/isbn/9783110796452/html?lang=en
[2] https://www.amazon.com/Colonial-Bureaucracy-Contemporary-Citizenship-Ber...

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/israel/israels-annexation-west-bank-has-a...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition