Χέλμουτ Σμιτ: Ιδού το Πρόβλημα της Ευρώπης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Χέλμουτ Σμιτ: Ιδού το Πρόβλημα της Ευρώπης

Ο Χαιρετισμός του πρώην Καγκελαρίου στην ΕΚΤ
Περίληψη: 

Ο πρώην καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας υποστηρίζει ότι υπάρχει σήμερα μια πολύ μεγαλύτερη απειλή για το μέλλον της Ευρώπης από τα υπερβολικά επίπεδα χρέους των επιμέρους χωρών της ζώνης του Ευρώ.

O Helmut Schmidt ήταν Καγκελάριος της Δ. Γερμανίας.

Καθώς οι ηγέτες της Ευρώπης συζητούν τι να κάνουν για την τρέχουσα κρίση χρέους της ηπείρου στις Βρυξέλλες, πολλοί υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα της Ε.Ε. είναι διαρθρωτικά - η έλλειψη πολιτικών θεσμών που να ταιριάζουν με τους οικονομικούς θεσμούς, η ανεπάρκεια των σημερινών ρυθμιστικών οργάνων, η αδυναμία δημιουργίας ενός ενιαίου συνεκτικού δημοσιονομικού πλαισίου για μια περιοχή με τόσες διαφοροποιήσεις, και ούτω καθεξής. Σπάνια αναρωτιούνται αν το σφάλμα δεν έγκειται στη μοίρα τους, αλλά σε αυτούς τους ίδιους. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρούμε χρήσιμο να επισημάνουμε την καυστική ομιλία του πρώην καγκελάριου της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ την περασμένη εβδομάδα στο αποχαιρετιστήριο πάρτι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής τράπεζας για τον μέχρι τότε πρόεδρό της, Jean-Claude Trichet. Ο Σμιτ υποστηρίζει ότι "μια πολύ μεγαλύτερη απειλή για το μέλλον της Ευρώπης από τα υπερβολικά επίπεδα χρέους των επιμέρους χωρών της ζώνης του Ευρώ" είναι η "δραματική αποτυχία" της σημερινής ευρωπαϊκής ηγεσίας, μια «κραυγαλέα αδυναμία" για φαντασία και θάρρος, η οποία ντροπιάζει τη μνήμη των οραματιστών ιδρυτών της Ένωσης.

Η Σύνταξη

«Αγαπητέ Jean-Claude Trichet, γνωρίζουμε και αξιολογούμε ο ένας τον άλλο επί δεκαετίες. Η λογική σου, η κρίση σου και η αξιοπιστία σου με έχουν εντυπωσιάσει όλα αυτά τα χρόνια, όπως ακριβώς και η διορατικότητά σου και η αποφασιστικότητά σου.

Κυρίες και κύριοι,

Αυτός ο άνθρωπος έχει κάνει μια εξαιρετική δουλειά ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Καθοδηγήθηκε αποκλειστικά από την ευθύνη του για το κοινό μας νόμισμα και για την Ευρώπη, και για το λόγο αυτό οι σοφές συμβουλές του και οι ψύχραιμες προειδοποιήσεις του ήταν απαραίτητες για τις κυβερνήσεις, το G7 και το Eurogroup. Το φθινόπωρο του 2008 ήταν ένας από τους πρώτους που αναγνώρισαν την ανάγκη για μια πειστική ένδειξη εμπιστοσύνης. Η συμφωνία της Ομάδας των 7 χωρών κατά τη στιγμή που καθένας από αυτούς έπρεπε να αποτρέψει την αποτυχία των συστημικά σημαντικών τραπεζών ήταν κατά κύριο λόγο επίτευγμα του Trichet, και γι ' αυτό του αξίζει μεγάλος έπαινος. Η συμφωνία αυτή ήταν το μόνο πράγμα που εμπόδισε την εμφάνιση της μιας παγκόσμιας ύφεσης το 2009.

Οι κυβερνήσεις του G7 - καθώς και η Κίνα και άλλοι - συνειδητά αποδέχθηκαν την αναπόφευκτη συνέπεια των πρόσθετων και εξαιρετικά υψηλών επιπέδων του δημοσίου χρέους. Και οι κορυφαίες κεντρικές τράπεζες, στην Ουάσιγκτον, τη Φρανκφούρτη, το Πεκίνο και το Λονδίνο, σε ένα εξίσου μεγάλο εύρος και με έκτακτα μέτρα εξασφάλισαν ότι υπήρχε επαρκή ρευστότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Αλλά όποιος επικρίνει τώρα γι ' αυτό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τον πρόεδρό της Trichet πρέπει να αναγνωρίσει ότι η εγχώρια αγοραστική δύναμη του ευρώ ήταν πιο σταθερή από αυτή του δολαρίου κατά τα τελευταία 12 χρόνια, δηλαδή ότι τα ποσοστά του πληθωρισμού μας παρέμειναν χαμηλότερα από εκείνα στη νομισματική ζώνη του δολαρίου. Και ότι η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ ήταν πιο σταθερή από αυτή του δολαρίου. Και ειδικότερα οι Γερμανούς επικριτές πρέπει να αναγνωρίσουν ότι ο πληθωρισμός στη ευρωζώνη κατά τα τελευταία 12 χρόνια ήταν χαμηλότερος από εκείνον στη ζώνη του γερμανικού μάρκου τα τελευταία 12 χρόνια πριν από την εισαγωγή του ευρώ.

Τα στοιχεία αυτά δημιούργησαν σαφώς ευνοϊκή φως στην προεδρία του Jean-Claude Trichet στην ΕΚΤ . Δεδομένου ότι η κρίση ξεκίνησε το 2007, η ΕΚΤ δεν ακολούθησε ούτε γερμανικές ούτε γαλλικές ούτε αγγλοαμερικανικές ιδεολογίες και συμβουλές, αλλά έχει ενεργήσει με ρεαλιστικό τρόπο, σύμφωνα με τη δική της λογική και κατανόηση, διαφυλάσσοντας έτσι την ανεξαρτησία της.

Αυτό καθιστά ακόμη πιο δραματική την μέχρι τώρα αποτυχία των πολιτικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να περιορίσουν την επικίνδυνη αναταραχή και την αβεβαιότητα. Η Εκτελεστική Επιτροπή της ΕΚΤ, με επικεφαλής τον Jean-Claude Trichet, είναι το μόνο σώμα που έχει αποδειχθεί ότι είναι ικανό για δράση και αποτελεσματικό κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους. Όλες οι συζητήσεις για τη λεγόμενη «κρίση του ευρώ» είναι, κατά συνέπεια, ακριβώς η αδρανής φλυαρία των πολιτικών και των δημοσιογράφων.

Αυτό που αντιμετωπίζουμε, στην πραγματικότητα, είναι μια κρίση της ικανότητας των πολιτικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ενεργεί. Αυτή η κραυγαλέα αδυναμία για δράση είναι πολύ μεγαλύτερη απειλή για το μέλλον της Ευρώπης από τα υπερβολικά επίπεδα χρέους των επιμέρους χωρών της ευρωζώνης.
Μερικές από τις αιτίες αυτής της ανικανότητας, γεννήθηκαν πριν από 20 χρόνια στο Μάαστριχτ, όταν προγραμματίστηκε η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας από 12 σε 27 ή περισσότερα κράτη-μέλη. Μια νομισματική ένωση δημιουργήθηκε, και όλα τα υφιστάμενα και μελλοντικά κράτη-μέλη της Ε.Ε. κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε αυτήν, εφόσον πληρούσαν τα κριτήρια σύγκλισης. Αλλά υπήρξε αποτυχία στο να καθοριστούν οι οικονομικοί και νομικοί κανόνες του παιχνιδιού για τη νομισματική ένωση. Σαν αποτέλεσμα, δεν δημιουργήθηκε μια ισχυρή Αρχή με ευθύνη για τη δημοσιονομική και οικονομική πολιτική. Και υπήρχε επίσης αποτυχία να ορισθεί το απαραίτητο νομικό καθεστώς για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το οποίο η Γερμανία και η Γαλλία παραβίασαν πολύ πριν από την Ελλάδα.

Δεν θα είναι δυνατόν στο εγγύς μέλλον να αλλάξουν αυτές οι διαρθρωτικές αδυναμίες στις Συνθήκες. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι αδυναμίες αυτές ως δικαιολογία για να μην εκπληρωθούν οι υποχρεώσεις μας για αμοιβαία αλληλεγγύη και επικουρικότητα, στις οποίες είμαστε δεσμευμένοι τόσο ηθικά όσο και μέσω των άρθρων 3 και 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στην ηλικία μου, κάποιος φυσικά αποκτά μια όλο και πιο μακροπρόθεσμη προοπτική. Αναθυμούμαι με ευγνωμοσύνη για την αλληλεγγύη του Σχεδίου Μάρσαλ των Ηνωμένων Πολιτειών, το Σχέδιο Schumann τηςΓαλλίας, και τον Jean Monnet, καθώς και τη Διάσκεψη του Λονδίνου για το Χρέος, τα οποία όλα χρονολογούνται στη δεκαετία του 1950. (Παρεμπιπτόντως, η Γερμανία κατέβαλε τελευταία δόση της μόλις το περασμένο έτος – τόσο μακρύ ήταν το χρονικό διάστημα το οποίο είχε δοθεί σε εμάς τους Γερμανούςόταν το χρέος μας έπρεπε τότε να αναδιαρθρωθεί!) Σκέπτομαι, επίσης, φυσικά με ευγνωμοσύνη τον Charles de Gaulle.

Το 1970, ο Pierre Werner πρότεινε τη δημιουργία ενός ενιαίου νομίσματος και οικονομικού χώρου. Θα μπορούσε να ονομάζεται ιδανικά ο προπάππος του ευρώ. Με το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα και το ECU, ο φίλος μου, ο Βαλερύ Ζισκάρ και εγώ στη συνέχεια γίναμε οι παππούδες του. Αλλά οι πραγματικοί πατέρες του ευρώ ήταν ο Φρανσουά Μιτεράν, ο Helmut Kohl και ο Jacques Delors.

Και ικανοί άντρες, όπως ο Tommaso Padoa-Schioppa, ο Wim Duisenberg και ο Jean-Claude Juncker μαλάκωσαν και ακολούθησαν την μετέπειτα πορεία του ευρώ με την ακλόνητη δέσμευσή τους σε αυτό. Είμαι βέβαιος ότι ο Mario Draghi θα καταφέρει να συνεχίσει προς αυτήν την κατεύθυνση, και του εύχομαι κάθε επιτυχία από τα βάθη της καρδιάς μου.

Η πιο μακροπρόθεσμη προοπτική επίσης θα εφαρμοστεί στο μέλλον, φυσικά. Η συνεργασία μεταξύ της ΕΚΤ, της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ και της Κινεζικής Κεντρικής Τράπεζας αρκετά σύντομα θα γίνει περισσότερο αισθητή από ό, τι είναι σήμερα. Σε ίσως λιγότερο από δύο δεκαετίες, θα έχουμε τρία παγκόσμια νομίσματα: το αμερικανικό δολάριο, το ευρώ και το κινεζικό γιουάν.

Ας ελπίσουμε ότι μέχρι τότε οι πολιτικοί ηγέτες θα έχουν, επιτέλους, πάρει στα σοβαρά τους αυστηρότερους κανονισμούς που απλώς ανακοινώθηκαν από την G-20 πριν από τρία χρόνια, όσον αφορά τα παγκοσμίως ενεργά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τα απίστευτα αδιαφανή και ως εκ τούτου επικίνδυνα χρηματοοικονομικά εργαλεία τους, τα οποία έχουν πολύ μικρή σχέση με την πραγματική προστιθέμενη αξία σε ολόκληρο τον κόσμο.

Εάν χρειαστεί, οι χώρες της ευρωζώνης πρέπει να δράσουν από μόνες τους, και πρέπει να το κάνουν μαζί. Με το να επιτρέπουν την συνέχιση της τρέχουσας κατάστασης των πραγμάτων, με στις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές αγορές που είναι επιρρεπή σε ψυχώσεις καθιστούν τους πολιτικούς ομήρους της χρηματοοικονομικής τάξης, κάτι που αποτελεί παραβίαση των θεμελιωδών άρθράρθρων των Ευρωπαϊκών Συνθηκών.

Και αξίζει να δει κανείς ακόμη πιο μπροστά. Ενώ για 200 χρόνια εμείς οι Ευρωπαίοι αποτελούσαμε πάνω από το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, σήμερα αντιπροσωπεύουμε λιγότερο από το 9%, και σε 40 χρόνια θα αντιπροσωπεύουμε μόνο το 7%. Κάθε μεμονωμένο κράτος-μέλος της ΕΕ θα αποτελέσει στη συνέχεια μόνο ένα κλάσμα του %. Και την ίδια χρονιά, το 2050, όλη η Ευρώπη μαζί θα αντιπροσωπεύει μόλις το ένα δέκατο της παγκόσμιας προστιθέμενης αξίας.

Εμείς οι Ευρωπαίοι συρρικνωνόμαστε και γερνάμε - σε ορισμένες περιπτώσεις δραματικά. Αλλά ο πληθυσμός σε άλλα μέρη του κόσμου αυξάνεται εκρηκτικά. Εάν, ενόψει αυτών των προβλεπόμενων εξελίξεων, υπάρχουν σήμερα εκείνοι που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ισχύον εθνικό τους πλεονέκτημα και το εθνικό τους γόητρο τους είναι πιο σημαντικά πράγματα από τη συνέχιση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τότε ενεργούν εναντίον του θεμελιώδους στρατηγικού συμφέροντος της χώρας τους το οποίο είναι να μην περιθωριοποιηθεί στην παγκόσμια αρένα.

Η επιτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κρύβεται, επομένως, στο εθνικό συμφέρον όλων μας, είτε είμαστε Γάλλοι ή Πολωνοί, Σλοβάκοι ή Έλληνες. Και θα διατηρήσουμε σίγουρα όλα εθνικά χαρακτηριστικά μας, τη γλώσσα μας και τα ξεχωριστά κράτη μας. Παρ 'όλα αυτά, πρέπει να συνεργαστούμε πολύ καλύτερα από ό, τι κάνουμε σήμερα. Και εκείνοι που είναι προσωρινά ισχυρότεροι πρέπει βεβαίως να βοηθήσουν εκείνους που είναι πιο αδύναμοι.

Από το Σχέδιο Schumann το 1950, ο πληθυσμός της Ευρώπης έχει σημειώσει πρόοδο που ήταν αδιανόητη εκείνη την εποχή. Σχεδόν όλη η Ευρώπη απολαμβάνει τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ειρήνη. Ποιος θα μπορούσε ποτέ να σκεφτεί ότι αυτό θα ήταν δυνατό;

Μας βοήθησαν σε αυτό οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μας βοήθησαν οι διορατικοί Ευρωπαίοι. Ανέφερα μερικούς από αυτούς νωρίτερα, και θα ήθελα επίσης να αναφέρω τον Winston Churchill, καθώς και τον Λεχ Βαλέσα και τον Vaclav Havel. Λάθη έγιναν, βέβαια, και υπήρξαν επίσης οπισθοδρομήσεις. Σήμερα βρισκόμαστε και πάλι σε μια πολύ δύσκολη φάση. Ο Jean-Claude Trichet έχει παίξει το ρόλο του στην αντιμετώπιση αυτών των δυσκολιών με ορθή κρίση και σθένος. Είναι ένας από τους θαρραλέους ανθρώπους που χρειάζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση ξανά και ξανά.

Αγαπητοί Jean-Claude, μιλώ ως κάποιος που είναι ευγνώμων σε σένα. Γνωρίζω εκ πείρας ότι τα γηρατειά δεν αρχίζουν πουθενά κοντά στο 69 ή 70. Έχεις ακόμη πολλή δουλειά μπροστά σου! Εύχομαι σε όλους σας ό, τι καλύτερο».

- Helmut Schmidt, Χαιρετισμός στην αποχαιρετιστήρια εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τον πρόεδρό της Jean-Claude Trichet, 19 Οκτωβρίου του 2011