Τα μυστικά της γερμανικής επιτυχίας

Στο μεταξύ, η εισαγωγή του ευρώ το 1999 έφερε αθόρυβα άλλο ένα πλεονέκτημα στην γερμανική οικονομία: συνέκρινε την χώρα με άλλες των οποίων η παραγωγικότητα, μετρημένη με το μοναδιαίο κόστος εργασίας, ήταν στάσιμες, ειδικότερα η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία αλλά ακόμα και η Γαλλία. Από το 1999 η ανταγωνιστικότητα της Γερμανίας αυξήθηκε κτά περίπου 20%. Έτσι η Γερμανία κερδίζει περισσότερες δουλειές παγκοσμίως όταν ανταγωνίζεται άλλες χώρες της ευρωζώνης στον εξαγωγικό τομέα. Μέχρι που τις ξεπερνά και στην ίδια την εσωτερική τους αγορά. Περί το 80% του γερμανικού εμπορικού πλεονάσματος προέρχεται από το εμπόριο με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι ασθενείς οικονομικές επιδόσεις της ευρωζώνης και οι κρίσεις εθνικού χρέους που σιγοβράζουν σε πολλές περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης κράτησαν το ευρώ πολύ χαμηλότερα από όσο θα άξιζε το μάρκο σήμερα εάν υπήρχε. (Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, αν η Γερμανία εγκατέλειπε το ευρώ, το νόμισμά της θα ανατιμάτο κατά 30% με 40%). Αυτό δίνει στη Γερμανίς ένα τεράστιο ανταγωνιστικό εμπορικό πλεονέκτημα απέναντι σε χώρες με δικό τους, πιο ακριβό νόμισμα, όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ. Η οικονομική ώθηση από την υποτίμηση του ευρώ ήταν τόσο ισχυρή ώστε η μεγαλύτερη ανησυχία σήμερα στη Γερμανία είναι ότι η οικονομία της μπορεί να υπερθερμανθεί και να πυροδοτήσει πληθωρισμό.
ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Παρά τα όποια ελαττώματα, το γερμανικό μοντέλο δείχνει ότι μια ανεπτυγμένη χώρα μπορεί να παραμείνει ανταγωνιστική ακόμα και σε έναν κόσμο όπου νέοι οικονομικοί γίγαντες, όπως η Κίνα, η Ινδία και άλλοι, αναδύονται. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται αποφασιστική πολιτική ηγεσία – του είδους που επέδειξε ο Σρέντερ το 2005 – όπως επίσης και το να διαγνώσει κανείς τους σωστούς τρόπους να εκμεταλλευτεί κανείς τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Η Γερμανία πέτυχε κυρίως μέσω της εστίασής της στην εξειδικευμένη μεταποίηση και τις εμβληματικές φίρμες. Με δεδομένο το πολύ χαμηλότερο κόστος εργασίας και την ταχέως αυξανόμενη παραγωγικότητα στον αναπτυσσόμενο κόσμο, δίνοντας έμφαση στα ανώτερα τμήματα της αλυσίδας προστιθέμενης αξίας είναι ο ασφαλέστερος τρόπος να προχωρήσουν οι ανεπτυγμένες οικονομίες. Το 2009 το κόστος εργασίας στη General Motors ήταν 55$ ανά ώρα στις ΗΠΑ, 7 δολάρια στο Μεξικό, 4,5 δολάρια στην Κίνα και μόλις ένα δολάριο στην Ινδία για την ίδια εργασία. Παρά το γεγονός ότι η παραγωγικότητα στο Μεξικό, την Κίνα και την Ινδία είναι χαμηλότερη από όσο στις ΗΠΑ η διαφορά στους μισθούς την αντισταθμίζει με το παραπάνω.
Όπως δείχνει το γερμανικό παράδειγμα, προϊόντα ανώτερης ποιότητας μερικά έστω με αναγνωρίσιμη μάρκα, μπορούν να προωθήσουν μια ολόκληρη οικονομία. Παρά το γεγονός ότι οι τοπικά παραγόμενες Buicks έχουν κάνει τεράστια επιτυχία στην Κίνα, οι ΗΠΑ δεν έχουν φίρμες αυτοκινήτων με επαρκή αξία μάρκας ώστε να ανταγωνιστούν για το ανώτερο οικονομικά τμήμα των καταναλωτών της Κίνας. Αλλά έχουν ένα αξιοζήλευτο κομμάτι της παγκόσμιας αγοράς σε αρκετούς υψηλής ανάπτυξης τομείς, όπως τα κοινωνικά δίκτυα (Google και Facebook), η ψυχαγωγία, η τεχνολογία και τα χρηματοπιστωτικά.
Οι ΗΠΑ, ωστόσο, πρέπει να διακατέχεται από ρεαλισμό. Δεδομένων των υψηλών ρυθμών επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες καθώς και του γεγονότος ότι οι εργαζόμενοι στις χώρες αυτές γίνονται όλο και περισσότερο εξειδικευμένοι, ακόμα και οι εξυπνότερες κυβερνητικές πολιτικές δεν μπορούν να κρατήσουν το παγκόσμιο μερίδιο εξαγωγών μεταποιητικών προϊόντων που κατέχει η οικονομία των ΗΠΑ από το να αποκλιμακωθεί. Ατό θα σημάνει ακόμα περισσότερες μετακινήσεις ανθρώπων πρόβλημα το οποίο η Ουάσιγκτον προσπαθεί να βελτιώσει. Δημιουργικές προσεγγίσεις κατά το πρότυπο της γερμανικής Ατζέντας 2010 θα βοηθούσαν. Παρότι το πρόγραμμα περικεκομμένης εργασίας είχε τα μειονεκτήματά του, με το να διευρύνει ευκαιρίες απασχόλησης σε μεγαλύτερο εύρος εργατικού δυναμικού υπήρξε πρόληψη κάποιων άλλων δυσβάσταχτων κοινωνικών βαρών, όπως η υψηλή ανεργία την οποία βιώνουν τώρα οι ΗΠΑ. Και όπως η Γερμανία κέρδισε από την εμμονή της να δημιουργεί μηχανικούς υψηλού επιπέδου και εκπαίδευσης, οι ΗΠΑ θα επωφεληθούν από προγράμματα καλύτερης τεχνικής εκπαίδευσης.
Οι ΗΠΑ μπορούν να εμπνευστούν ακόμα από την αυξανόμενη τάση της Γερμανίας να ενθαρρύνει νέους βιομηχανικούς τομείς, όπως οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Κατά την τυπική γερμανική προσέγγιση, οι «πράσινες» μεταποιητικές επιχειρήσεις της παράγουν προϊόντα αιχμής, όπως φωτοβολταϊκά στοιχεία και εργαλειομηχανές για την παραγωγή φωτοβολταϊκών στοιχείων. Χάρη σε νέους νόμους που ενθαρρύνουν τις επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια, πέρσι στη γερμανική «πράσινη» βιομηχανία εισέρευσαν 41 δις. δολάρια σε νέες επενδύσεις. Στις ΗΠΑ τον αντίστοιχο μέγεθος έφθασε τα 34 δις. δολάρια. Τέτοιες κυβερνητικές παρεμβάσεις μπορούν, βεβαίως, να δημιουργήσουν ολισθηρές ατραπούς καθώς ελλοχεύει το ρίσκο της κακοδιοίκησης και της κακής εκτέλεσης των σχεδίων. Αλλά τουλάχιστον κάποια από αυτά τα ρίσκα μπορούν να μετριαστούν αν η κυβέρνηση επιμείνει ότι τα κεφάλαιά της θα χρησιμοποιηθούν για να μοχλεύσουν ιδιωτικές επενδύσεις.
Η Γερμανία έζησε μεγάλο χρονικό διάστημα εξάγοντας σε άλλες αγορές. Οι ΗΠΑ θα κερδίσουν αν υιοθετήσουν έναν τέτοιο προσανατολισμό στην οικονομία τους. Στη Γερμανία, ακόμα και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι διεθνοποιημένες. Πολλοί έχουν ζήσει και εργαστεί έξω από τη Γερμανία και μιλάνε άψογα τα Αγγλικά – την παγκόσμια γλώσσα των επιχειρήσεων. Η ρητορική του Ομπάμα για διπλασιασμό των εξαγωγών αντιπροσωπεύει τουλάχιστον ένα πρώτο βήμα στο να επικεντρωθούν οι ΗΠΑ στις διεθνείς αγορές.