Μια προειδοποιητική βολή για τον Βλαντιμίρ Πούτιν

Στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές της Ρωσίας, το κόμμα του πρωθυπουργού Βλαντιμίρ Πούτιν, Ενωμένη Ρωσία, έλαβε κάτι λιγότερο από το 50% της λαϊκής ψήφου. Στις περισσότερες χώρες, αυτό θα εθεωρείτο ως μια εντυπωσιακή νίκη. Αντ' αυτού, ο ρωσικός και ο διεθνής Τύπος ερμηνεύει το αποτέλεσμα τούτο ως μομφή από ένα ανήσυχο ρωσικό κοινό προς τον Πούτιν και τις πολιτικές του.

Παρά το γεγονός ότι τα εκλογικά αποτελέσματα αποτελούν αναμφίβολα ένα μήνυμα προς τον Πούτιν και την πολιτικό προστατευόμενό του, τον πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ότι οι Ρώσοι ψηφοφόροι δεν θα ακολουθούν πλέον τυφλά το Κρεμλίνο, στην πραγματικότητα δεν προμηνύουν σεισμικές αλλαγές στο ρωσικό πολιτικό τοπίο.

Μερικές ανταποκρίσεις, συμπεριλαμβανομένης εκείνης των The New York Times [1] πριν από μερικές ημέρες, υποστήριξαν ότι με 238 έδρες από τις συνολικές 450 έδρες της Δούμα, σε αντίθεση με τις 315 κοινοβουλευτικές έδρες που κατείχε προηγουμένως, η Ενωμένη Ρωσία δεν θα είναι πλέον σε θέση να αλλάξει το ρωσικό σύνταγμα μόνο με τις δικές της δυνάμεις. Είναι αλήθεια - αλλά αυτό που παραλείπουν να αναφέρουν είναι ότι το Κρεμλίνο δεν έχει ανάγκη να κάνει καμιά σημαντική συνταγματική αλλαγή στο άμεσο μέλλον. Το σύνταγμα είναι ήδη ταγμένο υπέρ της Προεδρίας και ακόμη και με μειωμένο αριθμό εδρών στο κοινοβούλιο για την Ενωμένη Ρωσία, η Δούμα θα εξακολουθεί να είναι συγκαταβατική, δεδομένου ότι κανένα νέο κόμμα δεν έχει κερδίσει έδρες.

Η Δούμα είναι ήδη σχετικά αδύναμη σε σύγκριση με αυτό που οι παρατηρητές στη Ρωσία αποκαλούν «σούπερ» προεδρία, καθιερωμένη με το Σύνταγμα του 1993, το οποίο ήταν βιαστικά γραμμένα από τον προκάτοχό του Πούτιν, Μπόρις Γιέλτσιν, τον πρώτο εκλεγμένο πρόεδρο της Ρωσίας. Μεταξύ της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και του 1993, ο Γιέλτσιν αντιμετώπισε ένα απείθαρχο Κοινοβούλιο (τότε λεγόταν το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού), τα μέλη του οποίου αντιστάθηκαν στις προσπάθειές του για τη μεταρρύθμιση της ταραγμένης οικονομίας της χώρας. Η αντιπαράθεση έφτασε στο αποκορύφωμά της το φθινόπωρο του 1993, όταν ο Γιέλτσιν διέλυσε το κοινοβούλιο. Όταν οι ρώσοι βουλευτές, που αρχικά ήταν παγιδευμένοι μέσα στο κτίριο του κοινοβουλίου, ξέφυγαν και προσπάθησαν να πάρουν τον έλεγχο ενός εθνικού τηλεοπτικού σταθμού, ο Γιέλτσιν διέταξε τα τεθωρακισμένα του στρατού να ανοίξουν πυρ με στόχο το κτίριο, θέτοντας τέλος στην αναμέτρηση.

Το σύνταγμα που ο Γέλτσιν, στη συνέχεια, πέρασε πιεστικά μέσω δημοψηφίσματος το Δεκέμβριο του 1993 έλυσε ξεκάθαρα το θέμα της νομοθετικής εκτελεστικής εξουσίας. Επιτρέπει στον πρόεδρο να κυβερνά με διατάγματα σχεδόν σε όλους τους τομείς, εκτός από τον προϋπολογισμό. Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος έχει την εξουσία να διαλύσει τη Δούμα και να προκηρύξει νέες εκλογές εάν το Κοινοβούλιο αρνηθεί τρεις φορές να αποδεχθεί την επιλογή πρωθυπουργού από τον πρόεδρο. Επίσης, η εκτελεστική εξουσία έχει τον πλήρη έλεγχο των υπουργείων εθνικής ασφάλειας και άμυνας.

Το κυβερνητικό δίδυμο Πούτιν και Μεντβέντεφ έχει κάνει περαιτέρω συνταγματικές αλλαγές για να ενισχύσει την εκτελεστική εξουσία. Στην αρχική εκδοχή του Συντάγματος, ο πρόεδρος θα μπορούσε να υπηρετήσει το πολύ για δύο διαδοχικές τετραετείς θητείες. Στην πρώτη του χρονιά ως πρόεδρος, ο Μεντβέντεφ άλλαξε το σύνταγμα, εγκρίθηκε από την Δούμα όπου η Ενωμένη Ρωσία κυριαρχούσε και το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας (η διορισμένη Άνω Βουλή της Ρωσίας) συμμορφώθηκε, προκειμένου να επιτρέψει δύο συνεχόμενες προεδρικές εξαετείς θητείες, ανοίγοντας το δρόμο για τον Πούτιν ώστε να κυβερνήσει για συνολικά 12 χρόνια, όταν θα αναλάβει την προεδρία (όπως σκοπεύει να κάνει με τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές το Μάρτιο του 2012).

Επιπλέον, ακόμη και αν ο Πούτιν και οι σύμμαχοί του αποφασίσουν ότι πρέπει να αλλάξουν το Σύνταγμα (αν και αυτό είναι αμφίβολο), θα έχουν και πάλι μικρή δυσκολία να το πράξουν. Τα αποτελέσματα των εκλογών, όσο αποκαρδιωτικά και αν ήταν για την Ενωμένη Ρωσία, δεν θα επιφέρουν καμία σημαντική αλλαγή στη σύνθεση της Δούμας. Το Κομμουνιστικό Κόμμα (το οποίο αναδείχθηκε δεύτερο με μόλις κάτω από το 20% των ψήφων, κάτι που μεταφράζεται σε 92 έδρες στη Δούμα), το κόμμα Μόνο η Ρωσία (13% και 62 έδρες) και το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα της Ρωσίας (11,7% και περίπου 56 έδρες), είναι ακριβώς τα ίδια κόμματα που έχουν καθίσει στην εύκαμπτη ρωσική Δούμα τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Από τα τρία, το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει την πιο αντιπολιτευτική θέση απέναντι στην Ενωμένη Ρωσία - τουλάχιστον ρητορικά -αλλά σπάνια έχει καταψηφίσει νομοθετήματα της Ενωμένης Ρωσίας που πραγματικά έχουν σημασία. Αντιπολιτεύθηκε με ήπιους τόνους, για παράδειγμα, στις περικοπές επιδοτούμενων ναύλων στα μέσα μαζικής μεταφοράς για τους συνταξιούχους αλλά υποστήριξε με θέρμη την εισβολή στη Γεωργία το 2008.

Εν τω μεταξύ, το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο δημιουργήθηκε από το Κρεμλίνο στη δεκαετία του 1990, δεν έχει κάνει καμία πραγματική αντιπολίτευση τα τελευταία δέκα χρόνια. Ο προκλητικός ρήτορας και επιδεικτικός ηγέτη της, Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι, ασχολείται περισσότερο με το να προκαλεί την προσοχή αλλά και την οργή για τις εμφανίσεις του στην τηλεόραση, από όσο για να έχει οποιοδήποτε ουσιαστικό διάλογο με τον Πούτιν και τον περίγυρό του.

Τέλος, αν και το κόμμα Μόνο η Ρωσία κατάφερε να αυξήσει την εκπροσώπησή του στη Δούμα σε σχέση με το 2007, είναι, επίσης, ένα κατασκεύασμα του Κρεμλίνου. (Αρχικά είχε σχεδιαστεί να είναι ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ως εναλλακτική λύση στην Ενωμένη Ρωσία, αλλά τέτοιο που θα εξακολουθούσε να ψηφίζει σε αρμονία με το κυβερνών κόμμα στα μεγάλα ζητήματα). Ιστορικά, έκανε λίγη αντιπολίτευση στην Ενωμένη Ρωσία και είναι απίθανο να αλλάξει τώρα.

Στην πράξη, τα κόμματα της αντιπολίτευσης που κέρδισαν έδρες δεν κάνουν καθόλου πραγματική αντιπολίτευση. Οποιαδήποτε αληθινή αντιπολιτευτική δύναμη έχει ξεριζωθεί πολύ πριν από τις πρόσφατες εκλογές. Μόνο επτά πολιτικά κόμματα πληρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις καταχώρισης που ζητά το κράτος. Τα δικαστήρια απλά δεν επιτρέπουν σε άλλα κόμματα που αντιπροσωπεύουν περισσότερο ανεξάρτητες φιλελεύθερες εναλλακτικές λύσεις να εγγραφούν στους σχετικούς καταλόγους. Η ηγεσία ορισμένων από αυτές τις ομάδες - ειδικότερα, ο Boris Nemtsov της Αλληλεγγύης - ηγούνται σήμερα των διαδηλώσεων στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. Όμως έχουν μικρή πανεθνική υποστήριξη και με δεδομένο το βαθμό του κρατικού ελέγχου στα μέσα ενημέρωσης, η γενναία προσπάθειά τους την προηγούμενη εβδομάδα δεν πρόκειται να επιφέρει μια λαϊκή επανάσταση.

Στο τέλος, ο μεγαλύτερος χαμένος της Κυριακής δεν ήταν ούτε η Ενωμένη Ρωσία ούτε ο Πούτιν, αλλά ο απερχόμενος φίλος του, ο Μεντβέντεφ. Στο συνέδριο του κόμματος Ενωμένη Ρωσία στις 24 Σεπτεμβρίου, ο Μεντβέντεφ αναγόρευσε τον Πούτιν υποψήφιο να αναλάβει και πάλι ως πρόεδρος. Αποδεχόμενος την υποψηφιότητα σε μια καλά χορογραφημένη ανταλλαγή, ο Πούτιν, στη συνέχεια, όρισε ότι ο Μεντβέντεφ θα γίνει πρωθυπουργός αν ο ίδιος κερδίσει την προεδρία τον επόμενο Μάρτιο. Αυτό το «ροκέ» των θέσεων είναι προφανώς η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της ανοχής πολλών Ρώσων για την αυξανόμενη απολυταρχία του Πούτιν. Ο Μεντβέντεφ, τώρα υποψήφιος του κόμματος για την πρωθυπουργία, ήταν το μόνο όνομα που εμφανίστηκε στον εκλογικό κατάλογο της Ενωμένης Ρωσίας στις εκλογές της Δούμα. Η προφανής λογική του Κρεμλίνου ήταν ότι η προσωπική δημοτικότητα του Μεντβέντεφ θα φέρει στο κόμμα μια εύκολη νίκη.

Λαμβανομένων υπόψη των επιπτώσεων στο εσωτερικό της Ρωσίας από την παγκόσμια οικονομική ύφεση, η πτώση του κυβερνώντος κόμματος ήταν κάτι αναπόφευκτο, τουλάχιστον σε σχέση με τα υψηλά της Ενωμένης Ρωσίας το 2007, όταν κέρδισε το 62% των ψήφων. Αλλά λίγοι προέβλεπαν ότι το κόμμα θα λάβει λιγότερο από το 50% των ψήφων. Ως λίγες μέρες πριν τις εκλογές, οι πιο αξιόπιστες ρωσικές εταιρείες δημοσκοπήσεων προέβλεπαν ότι θα λάβει τουλάχιστον 53% με 55%. Το γεγονός ότι οι υποστηρικτές της Ενωμένης Ρωσίας κατέφευγαν σε νοθεία και άλλες λαθροχειρίες για να ενισχύσουν τις ψήφους τους αλλά εξακολούθησαν να πέφτουν κάτω από το 50% είναι πιθανό να επηρεάσει τις πολιτικές προοπτικές του Μεντβέντεφ περισσότερο, δεδομένου ότι ήταν ο επικεφαλής του ψηφοδελτίου του κόμματος. Προβλέποντας ακριβώς ένα τέτοιο σενάριο, ο Πούτιν στα τέλη της περασμένης εβδομάδας τροποποίησε την προσφορά του για το αξίωμα του πρωθυπουργού στον Μεντβέντεφ, γεγονός που υποδηλώνει ότι η θέση μπορεί να εξαρτάται από την απόδοση της Ενωμένης Ρωσίας στις εκλογές της Δούμα. Ο Μεντβέντεφ είναι τώρα ιδιαίτερα ευάλωτος.

Παρά τη σαφή παραποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων, τις διεθνείς εκφράσεις δυσαρέσκειας για την εκλογική διαδικασία και τις διαδηλώσεις στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη που κάνουν έκκληση για μια «Ρωσία χωρίς Πούτιν», η νέα Δούμα πιθανότατα θα έχει συνέλθει μέχρι το τέλος του μήνα. Οι σε μεγάλο βαθμό επιτυχείς προσπάθειες του Πούτιν για τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης της χώρας και τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης και του συνέρχεσθαι, ξερίζωσαν εδώ και χρόνια οποιαδήποτε ουσιαστική αντιπολίτευση. Επιπλέον, ο Πούτιν παραμένει προσωπικά δημοφιλής, με αποδοχή στις δημοσκοπήσεις ελαφρώς κάτω από το 70%. Και εάν προκύψει η ανάγκη για προβολή ισχύος, ο Πούτιν έχει ήδη δείξει την προθυμία να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις ασφαλείας για να καταστείλει κάθε δραστηριότητα της αντιπολίτευσης. Είναι επίσης έμπειρος στην κινητοποίηση των ελεγχόμενων από το κράτος, μέσων μαζικής ενημέρωσης και των κυβερνητικής προέλευσης ομάδων νέων ώστε να αντιμετωπίσει τις διαδηλώσεις.

Παρόλα αυτά, αν και δεν θα υπάρχει άμεση ριζοσπαστική αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στη Ρωσία, οι μάζες έχουν εξαπολύσει μια προειδοποιητική βολή στο προεδρικό στοίχημα του Πούτιν. Οι διαδηλώσεις κατά του αποτελέσματος των εκλογών μπορεί να είναι σχετικά μικρές και είναι απίθανο να οδηγήσουν σε μια ουκρανικού στιλ λαϊκή εξέγερση, αλλά αν δεν φανεί ότι ο Πούτιν και ο Μεντβέντεφ αφουγκράζονται τους ψηφοφόρους και είναι έτοιμοι να κάνουν μερικές παραχωρήσεις, μπορεί να χρειαστεί να καταφύγουν στην σποραδική χρήση δύναμης για να διατηρήσουν το καθεστώς στη ζωή.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/136723/kathryn-stoner-weiss/a-war...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Συνδέσεις:
[1] http://www.nytimes.com/2011/12/06/world/europe/united-russias-losses-may...