Το πραγματικό κόστος τής Ανθρωπιστικής Παρέμβασης

Ένα λιγότερο απτό πολιτικό κόστος αυτών των παρεμβάσεων είναι η διαβρωτική τους επίδραση στις αρχές των διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΗΕ. Όσον αφορά στο Κοσσυφοπέδιο, η απειλή ότι η Κίνα και η Ρωσία θα ασκήσουν βέτο σε ψήφισμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για παρέμβαση, ανάγκασε τους υποστηρικτές της παρέμβασης να επιμείνουν στο ότι η αποστολή δεν απαιτούσε έγκριση του ΟΗΕ. Λίγα χρόνια αργότερα, όμως, πολλοί από αυτούς τους κάποτε υποστηρικτές βρέθηκαν να επιχειρηματολογούν κατά της παρέμβασης των ΗΠΑ στο Ιράκ, τουλάχιστον σε κάποια σημεία που η Ουάσιγκτον δεν είχε καταφέρει να λάβει την έγκριση του ΟΗΕ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα δυσκολευτούν ακόμα περισσότερο να καταδικάσουν τη χρήση βίας από άλλα κράτη που δεν καταφέρνουν να λάβουν την έγκριση του ΟΗΕ, καθώς και αυτές αγνόησαν τον ΟΗΕ όσον αφορά το Κοσσυφοπέδιο και το Ιράκ.

ΧΑΜΕΝΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Ίσως όμως το κόστος των ανθρωπιστικών παρεμβάσεων που αγνοούμε συχνότερα να είναι αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «κόστος ευκαιρίας » -οι χαμένες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν τοποθετηθεί οι πόροι για μια στρατιωτική αποστολή. Οι δαπάνες αυτές είναι σημαντικές, δεδομένου ότι μια στρατιωτική επέμβαση είναι ένας ιδιαίτερα δαπανηρός τρόπος για να σωθούν ζωές.

Καθένας από τους 220 και πλέον πυραύλους Τόμαχοκ που εξαπέλυσε ο στρατός των ΗΠΑ στη Λιβύη, για παράδειγμα, κοστίζει περίπου 1,4 εκατομμύρια δολάρια. Στη Σομαλία, μια χώρα περίπου 8,5 εκατομμυρίων ανθρώπων, το τελικό νομοσχέδιο για την παρέμβαση των ΗΠΑ ανερχόταν σε περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι μελετητές εκτιμούν ότι η στρατιωτική αποστολή εκεί πιθανότατα να έσωσε μεταξύ 10.000 και 25.000 ζωές. Για να το θέσουμε όσο πιο χοντροκομμένα γίνεται, αυτό σήμαινε ότι η Ουάσιγκτον ξόδεψε μεταξύ 280.000 και 700.000 δολάρια για κάθε Σομαλό που έσωσε. Όσον αφορά τη Βοσνία, αν υποτεθεί ότι χωρίς τη στρατιωτική δράση το ένα τέταρτο των δύο εκατομμυρίων μουσουλμάνων που ζουν εκεί θα είχαν σκοτωθεί (ένας πολύ ρεαλιστικός αριθμός), η παρέμβαση κοστίζει 120.000 δολάρια ανά κάθε ζωή που σώθηκε. Κρίνοντας τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003 -που τώρα έχει γίνει μια περιπέτεια τρισεκατομμυρίων δολαρίων- κυρίως με ανθρωπιστικούς όρους, το κόστος θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερο.

Το δίδαγμα που έχουν αποκομίσει πολλοί υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από αυτούς τους υπολογισμούς δεν είναι ότι η παρέμβαση είναι πολύ δαπανηρή, αλλά ότι δεν αποτελεί υποκατάστατο για την πρόληψη. Μια αναλυτική μελέτη που ανατέθηκε από το Carnegie Corporation της Νέας Υόρκης, για παράδειγμα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πρώιμες αλλά σθεναρές προσπάθειες για την πρόληψη των συγκρούσεων ήταν σχεδόν πάντα πιο αποδοτικές από τις αντιδραστικές παρεμβάσεις. Μακάρι, όμως, τα μαθηματικά να ήταν τόσο απλά: το επιχείρημα αυτό υποτιμά σοβαρά το πλήρες κόστος των προληπτικών προσπαθειών, υποθέτοντας ότι η διεθνής κοινότητα θα αναγνωρίσει σωστά τις καταστροφές πολύ πριν συμβούν και θα παρεμβαίνει μόνο στις περιπτώσεις αυτές. Στην πραγματικότητα, το να προβλέψεις ποια σημεία αναβρασμού θα γίνουν βίαια είναι εξαιρετικά δύσκολο.

Όπως ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπούτρος Μπούτρος Γκάλι δήλωσε σε δημοσιογράφους στο Σεράγεβο το 1992, αν και η κατάσταση εκεί φαινόταν τρομερή, η δουλειά του ήταν να σκεφτεί όλες τις συγκρούσεις ανά τον κόσμο που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την παρέμβαση. «Αντιλαμβάνομαι την απογοήτευσή σας», είπε, «αλλά έχετε μια κατάσταση η οποία είναι καλύτερη από ότι σε δέκα άλλα μέρη του κόσμου [...] Μπορώ να σας δώσω μια λίστα». Έτσι, παρότι το κόστος της πρόληψης σε κάθε δεδομένη σύγκρουση θα είναι σίγουρα πολύ χαμηλότερο από το κόστος μιας καθαρά αντιδραστικής παρέμβασης, τα κόστη αυτά θα πρέπει να πολλαπλασιαστούν πολλές φορές ξανά, επειδή οι δυνάμεις θα καταλήξουν να παρεμβαίνουν σε κρίσεις που δεν θα έφταναν ποτέ στο επίπεδο να δικαιολογούν τη στρατιωτική παρέμβαση.

Επιπλέον, η καταγραφή των προληπτικών αποστολών χαμηλού κόστους ήταν τουλάχιστον τόσο κακή όσο και η καταγραφή των παρεμβάσεων ως αντίδραση σε φρικαλεότητες. Μία από τις πιο τραγικές πτυχές της γενοκτονίας στη Βοσνία, τη Ρουάντα και το Νταρφούρ ήταν ότι οι διεθνείς ειρηνευτικές δυνάμεις ήταν παρούσες σε μερικά από τα χειρότερα επεισόδια βίας, όπως η σφαγή περίπου 8.000 Βόσνιων Μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα το 1995, της οποίας υπήρξαν μάρτυρες 400 ειρηνοποιοί του ΟΗΕ. Το πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις δεν ήταν ότι δεν έστειλαν κανέναν να αποτρέψει τη βία: ήταν ότι οι δυνάμεις που είχαν αναπτυχθεί δεν είχαν τους πόρους ή τις εντολές να σταματήσουν τη βία που ξεσπούσε γύρω τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν μπορούσαν να προστατεύσουν ούτε καν τους εαυτούς τους. Πιο ισχυρές προληπτικές δυνάμεις θα μπορούσαν να είναι πιο αποτελεσματικές, αλλά δεν θα ήταν φθηνές.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΗΜΑ

Σίγουρα, 120.000 δολάρια ή 700.000 δολάρια δεν φαίνονται σαν ένα αδικαιολόγητα υψηλό τίμημα για να σώσεις μια ζωή: ανεπτυγμένες χώρες εκτιμούν συστηματικά τις ζωές των πολιτών τους πολύ πιο υψηλά. Παρά το γεγονός ότι το κόστος αυτό μπορεί να φαίνεται χαμηλό σε απόλυτες τιμές, σε σύγκριση με τους άλλους τρόπους που θα μπορούσαν να είχαν δαπανηθεί οι περιορισμένοι πόροι των Ηνωμένων Πολιτειών για να σώσουν ζωές στο εξωτερικό, η ανθρωπιστική επέμβαση αρχίζει να φαίνεται σχεδόν εξωφρενική. Τρεις στρατηγικές προσφέρουν την προοπτική να βοηθηθούν περισσότεροι άνθρωποι με πολύ χαμηλότερο ηθικό, πολιτικό και οικονομικό κόστος: οι επενδύσεις σε διεθνείς πρωτοβουλίες δημόσιας υγείας, η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στα θύματα φυσικών καταστροφών και λιμών και η βοήθεια σε πρόσφυγες που εγκαταλείπουν περιοχές με βίαιες συγκρούσεις. Εκατομμύρια περισσότερες ζωές θα μπορούσαν να σωθούν εάν τα δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανώνται για ανθρωπιστικές παρεμβάσεις ξοδεύονταν για τις προσπάθειες αυτές.