Το πραγματικό κόστος τής Ανθρωπιστικής Παρέμβασης

Στο Κοσσυφοπέδιο, εκτός από τους (μεταξύ 700 έως και αρκετές χιλιάδες) θανάτους σέρβων στρατιωτικών, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) εκτιμά ότι οι αεροπορικές επιδρομές του ΝΑΤΟ σκότωσαν πάνω από 500 αμάχους. Οι πιλότοι του ΝΑΤΟ, τους οποίους διέταξαν να πετούν πάνω από τα 10.000 πόδια για να περιορίσουν τις δικές τους απώλειες, ήταν δύσκολο να διακρίνουν φίλους και εχθρούς στο έδαφος. Δεκαέξι άμαχοι σκοτώθηκαν επίσης όταν το ΝΑΤΟ βομβάρδισε έναν τηλεοπτικό σταθμό της Σερβίας που κατηγορήθηκε ότι διαδίδει φιλοκυβερνητική προπαγάνδα. Αυτά και άλλα περιστατικά οδήγησαν το Human Rights Watch στο συμπέρασμα ότι το ΝΑΤΟ παραβίασε το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο κατά τη διεξαγωγή του πολέμου. Η Διεθνής Αμνηστία κατηγόρησε το ΝΑΤΟ για εγκλήματα πολέμου.

Παρά το γεγονός ότι οι στρατιωτικές παρεμβάσεις προορίζονται να αυξήσουν το κόστος των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για αυτούς που τα παραβιάζουν (δράστες), η πιο στρεβλή συνέπεια των παρεμβάσεων ίσως να είναι ο τρόπος που έχουν επιτύχει μερικές φορές ακριβώς το αντίθετο. Αν οι δράστες κατηγορούν εύκολα τα θύματα για τα δεινά που προκαλούνται με την παρέμβαση, τα κίνητρα για επιβολή αντιποίνων στα θύματα -ενδεχομένως ακόμη και με λαϊκή υποστήριξη για τέτοιου είδους αντίποινα- μπορεί να αυξηθούν. Οι ξένες στρατιωτικές παρεμβάσεις μπορεί να κάνουν τα θύματα να μοιάζουν στους δράστες αντί απλώς ενοχλητικά, ως ισχυροί προδοτικοί εχθροί, θύματα που μπορούν ενδεχομένως να ζητήσουν εκδίκηση, κατάληψη της εξουσίας ή απόσπαση από το κράτος. Υπό αυτές τις συνθήκες, ακόμη και οι μετριοπαθείς είναι πιο πιθανό να υποστηρίξουν σκληρά μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών. Και καθώς οι περισσότερες ανθρωπιστικές αποστολές βασίζονται σε εναέριες δυνάμεις με στόχο την αποφυγή απωλειών, τα ενδεχόμενα θύματα προστατεύονται ελάχιστα από αντίποινα.

Στο Κοσσυφοπέδιο, για παράδειγμα, οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ σκλήρυναν την γνώμη της Σερβίας εναντίον των Αλβανών Κοσοβάρων και, τουλάχιστον αρχικά, συσπείρωσαν τη δημόσια στήριξη γύρω από τον Μιλόσεβιτς. Πολλοί Σέρβοι φόρεσαν μπλουζάκια με ένα μάτι ταύρου και παρακολούθησαν αντι-ΝΑΤΟϊκές ροκ συναυλίες για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στη Δύση και την αλληλεγγύη τους για το καθεστώς του Μιλόσεβιτς. Ένας Σέρβος είπε σε έναν δημοσιογράφο: «όταν ο Μιλόσεβιτς θεωρούσε ότι μπορεί να μας κάνει ό, τι θέλει ήμουν εναντίον του. Τώρα είμαι ενάντια στο ΝΑΤΟ, επειδή αυτοί είναι ισχυροί και εμείς αδύναμοι». Ακόμα χειρότερα, οι βομβαρδισμοί ενδέχεται να έχουν προκαλέσει στην πραγματικότητα μια σημαντική αύξηση της βίας ή τουλάχιστον να έδωσαν στον Μιλόσεβιτς τη δικαιολογία ότι έπρεπε να εφαρμόσει ένα μακροχρόνιο σχέδιο για να κάνει εθνική εκκαθάριση στην περιοχή. Όπως και να ‘χει, όταν οι σερβικές επιθέσεις στους Κοσοβάρους κλιμακώθηκαν, τα αεροπλάνα του ΝΑΤΟ πετούσαν πολύ ψηλά και πολύ γρήγορα ώστε να προστατευθούν οι άμαχοι στο έδαφος.

Η προοπτική της ξένης στρατιωτικής παρέμβασης μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τα θύματα να ξεσηκωθούν -μια επικίνδυνη εξέλιξη εάν οι διαμεσολαβητικές δυνάμεις δεν είναι εξοπλισμένες για την προστασία τους ή αν η παρέμβαση φτάσει πολύ αργά ή και καθόλου. Ίσως το πιο σαφές παράδειγμα από αυτή τη διεστραμμένη δυναμική να συνέβη στον απόηχο του πολέμου του Περσικού Κόλπου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Μπους δήλωσε ότι οι Ιρακινοί θα πρέπει να «πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να εξαναγκάσουν τον δικτάτορα Σαντάμ Χουσεΐν να παραμερίσει». Πολλοί Κούρδοι του Ιράκ και Σιίτες ανταποκρίθηκαν στο αίτημα αυτό, πιστεύοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έστελναν στρατιωτικές δυνάμεις για να τους βοηθήσουν ή τουλάχιστον να τους προστατεύσουν από την αντεκδίκηση του Σαντάμ. Δεν επρόκειτο να γίνει κάτι τέτοιο. Επιθυμώντας να αποφευχθεί το τέλμα, ο Μπους αποφάσισε να σταματήσει τον πόλεμο μόλις 100 ώρες μετά την έναρξη της χερσαίας εισβολής. Ο Σαντάμ απάντησε στις εσωτερικές εξεγέρσεις με μεγάλη βιαιότητα, σκοτώνοντας περί τους 20.000 Κούρδους και 30.000 ως 60.000 Σιίτες, πολλοί από τους οποίους ήταν άμαχοι.

Ένα άλλο μέρος του κόστους σχετικά με τις ανθρωπιστικές παρεμβάσεις είναι πολιτικό. Οι ανθρωπιστικές παρεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν προσδώσει στην χώρα λίγους νέους φίλους και έχουν επιδεινώσει τις σχέσεις της με αρκετά ισχυρά έθνη. Η μακροπρόθεσμη ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών εξαρτάται από τις καλές σχέσεις της με την Κίνα και τη Ρωσία, ίσως περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες χώρες, αλλά οι παρεμβάσεις που σπονσοράρουν οι ΗΠΑ έχουν οδηγήσει σε αυξανόμενη δυσπιστία ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και σε αυτά τα έθνη. Και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρές αποσχιστικές απειλές και εναντιώθηκαν σθεναρά στην παρέμβαση των ΗΠΑ στη Βοσνία και το Κοσσυφοπέδιο από φόβο μήπως δημιουργηθεί κάποιο αρνητικό προηγούμενο. Ο τυχαίος βομβαρδισμός της κινεζικής πρεσβείας στο Βελιγράδι το 1999, όπου σκοτώθηκαν τρεις Κινέζοι πολίτες, είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες διαδηλώσεις έξω από την αμερικανική πρεσβεία στο Πεκίνο και μια οξεία επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, η οποία διήρκεσε σχεδόν ένα χρόνο. Η σύγκρουση με τη Ρωσία για το Κοσσυφοπέδιο συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Οι πολιτικές εντάσεις δεν έχουν περιοριστεί στις σχέσεις με τους πιθανούς αντιπάλους των ΗΠΑ. Η Βραζιλία και η Ινδία, δύο από τις πιο σημαντικές δημοκρατικές συμμαχίες των Ηνωμένων Πολιτειών στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ήταν επίσης αντίθετες με την παρέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο και αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία του. Πιο πρόσφατα, και οι δύο χώρες τάχθηκαν στο πλευρό της Κίνας και της Ρωσίας και καταδίκασαν την επέμβαση στη Λιβύη, υποστηρίζοντας ότι οι ενέργειες του ΝΑΤΟ ξεπέρασαν κατά πολύ τα όρια του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.