Ο γρίφος για το σύνταγμα της Αιγύπτου

Το τέταρτο σημείο-κλειδί είναι το ερώτημα του ποιος θα ερμηνεύσει και θα εφαρμόσει τις ισλαμικές συνταγματικές διατάξεις. Με μια πρώτη ματιά, υπάρχουν μερικές διαφορές μεταξύ των διατάξεων σε αυτό το σχέδιο και εκείνων του συντάγματος του 1971. Αλλά η σημασία των συνταγματικών άρθρων μπορεί να αλλάξει ανάλογα με το ποιος είναι υπεύθυνος για την προάσπιση του συντάγματος. Και το σύνταγμα εισάγει δύο νέα στοιχεία. Το πρώτο είναι η πρόβλεψη ότι θα πρέπει να ζητείται η γνώμη του αλ- Αζχάρ για θέματα ισλαμικού νόμου. Το δεύτερο είναι μία προσεκτικά διαπραγματευμένη διάταξη που ξεκαθαρίζει τις «αρχές της ισλαμικής σαρία» (που είναι η κύρια επίσημη πηγή της αιγυπτιακής νομοθεσίας από το 1980). Η γλώσσα που χρησιμοποιείται περιέχει μια σειρά τεχνικών ισλαμικών νομικών όρων που είναι δύσκολο να κατανοηθούν στα αραβικά και οι οποίοι δεν έχουν σαφή μετάφραση στα Αγγλικά: «Οι αρχές της ισλαμικής σαρία περιλαμβάνουν τις γενικές υποδείξεις της, τις θεμελιώδεις νομολογιακές βάσεις της και τις αποδεκτές πηγές στα σχολεία της σουνιτικής κοινότητας». Από μια πλευρά, οι βουλευτές και οι δικαστές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την γλώσσα αυτή ως δικαιολογία για τη ένταξη μεγάλων τμημάτων της παραδοσιακής ισλαμικής νομολογίας στο δίκαιο. Από την άλλη, θα μπορούσαν να την αγνοούν, δεδομένου ότι το σύνταγμα δεν δίνει οδηγίες για το πώς πρόκειται να εφαρμοστεί το νέο άρθρο.

Το τελικό ζήτημα θα είναι αν το σύνταγμα χρησιμοποιείται για να διαλύσει την κυρίαρχη προεδρία της χώρας. Από τις πρώτες μέρες της αιγυπτιακής εξέγερσης, όλες οι πολιτικές δυνάμεις συμφώνησαν ότι ο αυταρχισμός που είχε κυβερνήσει τη χώρα τους χωρίς αναστολές για έξι δεκαετίες, πρέπει να αναχαιτιστεί. Αλλά δεν είναι σαφές ότι οι συντάκτες του συντάγματος έχουν προσφέρει πολλά εργαλεία για αυτή τη δουλειά. Το σύνταγμα είναι πιο προεδρικό από ό, τι θα περίμενε κανείς και αφήνει κάποιους ισχυρούς μηχανισμούς στα χέρια του προέδρου (όπως είναι η εξουσία να παρακάμπτει άλλες Αρχές και να καταφεύγει άμεσα στους πολίτες με ένα δεσμευτικό δημοψήφισμα).

Δεν έχει πολύ νόημα να διαβάσουμε αυτές τις διατάξεις περιληπτικά: οι μηχανισμοί λογοδοσίας λειτουργούν εντελώς διαφορετικά ανάλογα με το ποιος είναι στην κυβέρνηση. Και εδώ υπάρχει λόγος ανησυχίας. Όσο οι ισλαμιστές συνεχίζουν να κερδίζουν τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, πιθανότατα δεν θα υπάρχει πίεση για να κυριαρχούν στην προεδρία. Αλλά αν οι δύο Αρχές πέσουν σε χέρια ανταγωνιστικά, το νέο σύνταγμα θα μπορούσε να παράγει αδιέξοδο αντί για πραγματική εποπτεία.

Για πολύ καιρό, οι παρατηρητές ανέλυαν τις προοπτικές για τη δημοκρατία στην Αίγυπτο με εικασίες σχετικά με τις προθέσεις και τις κινήσεις των σημαντικών πολιτικών. Τώρα σχεδόν όλοι στη χώρα ισχυρίζονται ότι είναι δημοκράτες, ακόμη και αν όλοι έχουν διαπιστευτήρια πολύ αμαυρωμένα. Όμως, η βιωσιμότητα της αιγυπτιακής δημοκρατίας δεν εξαρτάται από πραγματικές ή υποτιθέμενες προθέσεις, αλλά από υγιείς διαδικασίες, αποδεκτούς κανόνες και καλά σχεδιασμένες δομές. Και τούτο πρέπει να μας δίνει λίγη μόνο σιγουριά.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138495/nathan-j-brown/egypts-cons...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr