Κόνυ 2013

Με μία κίνηση η οποία πέρασε απαρατήρητη τον Οκτώβριο του 2011, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα έστειλε 100 στρατιωτικούς συμβούλους στην Ουγκάντα, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας να συλληφθεί ο Τζόζεφ Κόνυ, ο αδίστακτος αρχηγός μιας ομάδας ανταρτών της κεντρικής Αφρικής, του Αντιστασιακού Στρατού του Κυρίου (LRA). Ο άλλοτε σκοτεινός ηγέτη των ανταρτών, φυγόδικος από το 2005, έγινε πολύ οικείο όνομα τον Μάρτιο όταν μεταδόθηκε ένα βίντεο που γυρίστηκε γι’ αυτόν από την ομάδα υποστήριξης «Αόρατα Παιδιά». Περισσότερο από ένας χρόνος από τότε που οι σύμβουλοι των ΗΠΑ έφτασαν στην Ουγκάντα, και παρά την πρωτοφανή ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα σχεδόν τελετουργικά εγκλήματα της παραστρατιωτικής του ομάδας, ο Κόνυ και οι συνεργάτες του παραμένουν ασύλληπτοι, και η δημοσιογραφική κάλυψη της έρευνας έχει γίνει σχεδόν τόσο δύσκολη όσο το να βρεθεί ο ίδιος ο φυγάς.

Το ανθρωποκυνηγητό για τον Κόνυ αποδεικνύεται απογοητευτικό. Παρά τις κάποιες μικρές επιτυχίες τακτικής, δεν έχει υπάρξει ούτε μια αξιόπιστη ένδειξη για τον φυγόδικο και οι επιθέσεις του LRA στην περιοχή έχουν γίνει όλο και πιο συχνές. Αλλά είναι πολύ νωρίς για απαισιοδοξία και παραίτηση. Οι ενέργειες αυτές είναι σαφώς δύσκολες και παίρνουν χρόνο. Αν οι ΗΠΑ και οι αφρικανικές δυνάμεις βελτιώσουν τις προσπάθειές τους ώστε να κάνουν τους ντόπιους να τους παράσχουν πληροφορίες, καθώς και αν η Ουάσιγκτον εντείνει τις διπλωματικές της προσπάθειές για να εξαλειφθούν τα ασφαλή καταφύγια του LRA, θα μπορούσαν να φέρουν εύκολα τον Κόνυ και την υπόλοιπη ηγεσία του LRA στη δικαιοσύνη.

Παρά το γεγονός ότι τα στρατεύματα της Ουγκάντας συνέλαβαν κορυφαίους οπλαρχηγούς του Κόνυ τον Μάιο και σκότωσαν μαχητές του LRA με επικεφαλής τον αρχηγό των επιχειρήσεων του στρατού του τον Αύγουστο, οι επιτυχίες αυτές δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες που δημιουργήθηκαν από την ανακοίνωση του Ομπάμα και από την εκστρατεία ευαισθητοποίησης των «Αόρατων Παιδιών». Μετά την εντυπωσιακή επιτυχία της επιδρομής στο Πακιστάν όπου σκοτώθηκε ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, η αποστολή των αμερικανικών Ειδικών Δυνάμεων για το κυνήγι του Κόνυ μπορεί να δημιουργήσει υπερβολικές προσδοκίες. Αλλά, όπως με τις αμερικανικές δυνάμεις που βοήθησαν τις ντόπιες δυνάμεις να πιάσουν τον ηγέτη των ανταρτών Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία και τον βαρόνο των ναρκωτικών Πάμπλο Εσκομπάρ στην Κολομβία, οι στρατιωτικοί σύμβουλοι των ΗΠΑ στην Ουγκάντα, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, και το Νότιο Σουδάν απαγορεύεται να προβούν σε οποιαδήποτε ενέργεια. Μπορούν μόνο να καθοδηγούν το στρατό των χωρών αυτών στην καταδίωξη του LRA, παρέχοντάς τους πληροφοριακή και επικοινωνιακή υποστήριξη. Τον Μάρτιο, η Αφρικανική Ένωση ανακοίνωσε ότι θα αναπτύξει μια πολυεθνική ταξιαρχία 5.000 ατόμων για να πιάσει τον Κόνυ, αλλά λιγότεροι από τους μισούς έφθασαν πράγματι στην περιοχή, και όσοι πήγαν δεν είναι ούτε καλά εξοπλισμένοι ούτε καλά εκπαιδευμένοι.

Ο LRA, σαν συνέπεια, άλλαξε τακτικές για να αποφύγει τον εντοπισμό, με το να διασπάται σε μικρότερες ομάδες και να κρύβεται βαθύτερα στην πυκνή ζούγκλα της κεντρικής Αφρικής, σε μια περιοχή περίπου στο μέγεθος της Καλιφόρνιας. Η κίνηση αυτή έχει αποδώσει: κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει πού βρίσκεται στην πραγματικότητα ο Κόνυ. Τον Απρίλιο, ο διοικητής των δυνάμεων της Ουγκάντας, δήλωσε ότι ο ηγέτης των ανταρτών κρυβόταν στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και ο επικεφαλής εκπρόσωπος του στρατού της Ουγκάντα επέμεινε ότι βρίσκεται αρκετές εκατοντάδες μίλια μακριά, στο Σουδάν. Ο υποναύαρχος Μπράιαν Λόζεϊ, διοικητής των αμερικανικών Ειδικών Δυνάμεων στην Αφρική, παραδέχθηκε τον Απρίλιο ότι οι στρατιώτες που ψάχνουν τον Κόνυ είναι σε θέση να κάνουν λίγα περισσότερα από το να μαντεύουν για την τύχη του Κόνυ, βασιζόμενοι στις προηγούμενες κινήσεις του και εξαιρώντας τις περιοχές όπου ο LRA είναι απίθανο να βρει καταφύγιο. Εν τω μεταξύ, ο LRA συνεχίζει να διαπράττει θηριωδίες στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, με τον αριθμό των επιθέσεων που καταγράφονται να είναι πάνω από διπλάσιος εκείνων που πραγματοποιήθηκαν από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2012.

Ιστορικά, το κλειδί για ένα επιτυχές ανθρωποκυνηγητό δεν είναι η δύναμη των στρατευμάτων, η προηγμένη τεχνολογία ή το ευνοϊκό φυσικό έδαφος, αλλά μάλλον αυτό που αποκαλεί ο στρατός «ανθρώπινο τοπίο» - η στάση των ανθρώπων που ζουν στην περιοχή όπου κρύβεται ο στόχος. Αν οι ντόπιοι θεωρούν το υποκείμενο της αναζήτησης ως «Ρομπέν των Δασών» (όπως ήταν ο επαναστατικός ηγέτης Πάντσο Βίλα για τους Μεξικανούς, όταν ο αμερικανικός στρατός έψαχνε ανεπιτυχώς γι' αυτόν το 1916), τότε θα αποδειχθεί σχεδόν αδύνατο να συλληφθεί, χωρίς να έχει σημασία το πόσα επίλεκτα στρατεύματα αφιερώνονται στην προσπάθεια. Αντίθετα, αν το κοινό απεχθάνεται τον στόχο (όπως ήταν η περίπτωση του ηγέτη των Απάτσι, Τζερόνιμο, στη δεκαετία του 1880, του Μανουέλ Νοριέγκα στον Παναμά το 1980 και του Σαντάμ Χουσεΐν μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003), τότε το κυνήγι θα είναι πολύ ευκολότερο χάρη στις πληροφορίες που θα παρέχουν οι ντόπιοι και στην απροθυμία τους να προσφέρουν καταφύγιο.

Οι μεταβλητές αυτές φαίνεται να ευνοούν τις δυνάμεις που καταδιώκουν τον Κόνυ. Οι κτηνωδίες του LRA, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων κατά των δικών του δυνάμεων, θα μπορούσαν να πείσουν μερικούς από τους στρατιώτες του να αυτομολήσουν, φέρνοντας μαζί τους πληροφορίες για τις κινήσεις της ομάδας. Και λαμβάνοντας υπόψη το ρεκόρ των φρικαλεοτήτων - συμπεριλαμβανομένων των σφαγών, των ακρωτηριασμών μεγάλης κλίμακας και των απαγωγών παιδιών για να χρησιμοποιηθούν ως στρατιώτες και σεξουαλικοί σκλάβοι - οι τοπικοί πληθυσμοί έχουν ένα μερίδιο στο «ξετρύπωμα» του Κόνυ. Έτσι, όταν μια ομάδα αμερικανικών Ειδικών Δυνάμεων έφτασε στην απομακρυσμένη πόλη Όμπο της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, οι χωρικοί τους υποδέχτηκαν με τραγούδια για το πώς ο Θεός έστειλε τους Αμερικανούς να τους απελευθερώσουν από τον LRA.

Όμως, ήταν δύσκολο να επωφεληθούν από αυτά τα πλεονεκτήματα. Κατ’ αρχήν, οι δυνάμεις της Ουγκάντα που καταδιώκουν τον Κόνυ έκαναν οι ίδιες πολλές αγριότητες στο παρελθόν, δίνοντας έτσι ελάχιστα κίνητρα στους ντόπιους για να τους εμπιστεύονται. Ένα άλλο πρόβλημα αφορά τη γεωγραφία: οι μεγάλες αποστάσεις και η έλλειψη δρόμων στην Κεντρική Αφρική σημαίνει ότι μπορεί να χρειαστούν εβδομάδες ώστε να φθάσουν στις Αρχές οι πληροφορίες για τις κινήσεις του LRA. Ακόμα και όταν φτάνουν τέτοιες αναφορές, είναι δύσκολο να γίνει διάκριση των αληθινών αναγνωρίσεων από τις ψεύτικες. Μετά από περισσότερο από δύο δεκαετίες που τρομοκρατεί την περιοχή, ο Κόνυ έχει καταφέρει να θεωρείται φόβητρο και οι χωρικοί έχουν την τάση να αποδίδουν σχεδόν όλες τις ληστείες και την εγκληματικότητα στην ομάδα του.

Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς για πανικό. Η καταδίωξη του Κόνυ είναι η δωδέκατη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ που έχει στείλει στρατό στο εξωτερικό για να σκοτώσει ή να συλλάβει έναν άνθρωπο. Από τις 11 προηγούμενες εκστρατείες, οι οκτώ ήταν επιτυχείς και εκτός από το 13χρονο κυνήγι του Μπιν Λάντεν, ο μέσος όρος ενός επιτυχημένου ανθρωποκυνηγητού διαρκεί 18 μήνες. Η καταδίωξη του ηγέτη των ανταρτών των Φιλιππίνων, Εμίλιο Αγκινάλντο, που έληξε το 1901, η έρευνα για τον Εσκομπάρ που έληξε το 1993 και το κυνήγι του τρομοκράτη με έδρα στο Ιράκ, Αμπού Μουσάμπ αλ- Ζαρκάουι, που έληξε το 2006, διήρκεσαν πάνω από δύο χρόνια. Επιπλέον, από τις τρεις αποτυχημένες εκστρατείες - τις καταδιώξεις του Βίλα, του ηγέτη των ανταρτών της Νικαράγουα, Αουγκούστο Σαντίνο από το 1927 έως το 1932 και του πολέμαρχου της Σομαλίας, Μοχάμεντ Φαράχ Αϊντίντ το 1993 – οι δύο (αυτές κατά του Βίλα και του Αϊντίντ) ήρθαν τερματίστηκαν πριν από την πρώτη επέτειό τους. Με άλλα λόγια, η επιμονή είναι ζωτικής σημασίας. Και ευτυχώς, η Ουάσιγκτον φαίνεται να το έχει καταλάβει αυτό. Τον περασμένο Απρίλιο, ο Ομπάμα ανακοίνωσε τα σχέδιά του να επεκτείνει την αποστολή των δυνάμεων των ΗΠΑ που βοηθούν στην αναζήτηση και τον Μάιο η Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας ψήφισε την αύξηση της εγκεκριμένης χρηματοδότησης για το ανθρωποκυνηγητό σε 50 εκατομμύρια δολάρια.

Υπομονή, όμως, δεν σημαίνει ότι θα περιμένουν ήσυχα τις τρέχουσες τακτικές να αποδώσουν. Η Ουάσιγκτον μπορεί και πρέπει να βελτιώσει τις προσπάθειές της. Το κλειδί για τη σύλληψη του Κόνυ δεν έγκειται στην χρήση μιας νέας σούπερ τεχνολογίας ή στην εισροή περισσότερων δυνάμεων των ΗΠΑ, αλλά μάλλον στην καλύτερη αξιοποίηση του ευνοϊκού «ανθρώπινου τοπίου». Προκειμένου να πάρουν γρηγορότερα πληροφορίες για τις μελλοντικές κινήσεις του Κόνυ, οι δυνάμεις των ΗΠΑ και της Αφρικής θα πρέπει να προμηθεύσουν τα απομακρυσμένα χωριά με τα μέσα για να μεταδίδουν πιο γρήγορα πληροφορίες για τις εμφανίσεις του LRA. Τα «Αόρατα Παιδιά» έχουν εγκαταστήσει 30 ραδιοφωνικές κεραίες σε απομακρυσμένες περιοχές για να ενθαρρύνουν την επικοινωνία μεταξύ των χωριών, αλλά η προσπάθεια αυτή πρέπει να επεκταθεί. Για να πάρουν καλύτερες πληροφορίες μέσα από τον LRA, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να πιέσουν την κυβέρνηση της Ουγκάντας να ανατρέψει την απόφαση που πήρε τον περασμένο Μάιο να σταματήσει τη χορήγηση αμνηστίας στους πρώην αντάρτες. Αντ' αυτού, η Ουγκάντα θα πρέπει να προσφέρει αμνηστία σε όλους τους μαχητές του LRA, εκτός από τους πέντε διοικητές που είναι υπόδικοι στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να χρησιμοποιήσει επίσης το διπλωματικό βάρος της ώστε να μην βρίσκει ο Κόνυ ασφαλές καταφύγιο. Αυτό απαιτεί να πεισθεί η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό να αφήσει τις δυνάμεις της Ουγκάντας να περάσουν από τα σύνορα του Κονγκό. Η χώρα αυτή είναι δικαιολογημένα δύσπιστη όσον αφορά την Ουγκάντα, καθώς στο παρελθόν έχει λεηλατήσει τους φυσικούς πόρους της, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να συνδέσουν την στρατιωτική βοήθεια προς την κυβέρνηση της Ουγκάντα με την προϋπόθεση της διατήρησης της κυριαρχίας του Κονγκό επί των πόρων του ή τη δέσμευση να αποζημιώσει την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία για οποιαδήποτε μη εξουσιοδοτημένη εξαγωγή πόρων από τις δυνάμεις της Ουγκάντας. Όσο για το Σουδάν, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να στείλει το μήνυμα ότι το Νταρφούρ δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως καταφύγιο για τον Κόνυ και τις δυνάμεις του. Παρά το γεγονός ότι το Σουδάν έχει αποδειχθεί κατά το παρελθόν ανθεκτικό στις διεθνείς πιέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, έχει ωστόσο ένα οριακό σημείο. Το 1996, οι διπλωματικές πιέσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σαουδική Αραβία, σε συνδυασμό με τις διεθνείς κυρώσεις, το έπεισαν να απελάσει τον Οσάμα Μπιν Λάντεν και άλλους ηγέτες της αλ Κάιντα. Αυτή η πίεση θα μπορούσε να λειτουργήσει και σήμερα, ειδικά εφόσον το Σουδάν δεν κερδίζει κανένα στρατηγικό πλεονέκτημα από την υπόθαλψη του LRA.

Το πρώτο έτος της καταδίωξης του Κόνυ ήταν απογοητευτικά αντιπαραγωγικό. Αλλά εκείνοι που είναι αισιόδοξοι για την επιτυχία μπορούν να βρουν παρηγοριά στο γεγονός ότι οι μεταβλητές που έχουν καθορίσει την έκβαση ενός ανθρωποκυνηγητού στο παρελθόν, ευνοούν τις δυνάμεις που ψάχνουν για τον Κόνυ. Το μόνο που χρειάζεται για να προσαχθεί ο πολέμαρχος στη δικαιοσύνη είναι ένα πρακτικό σχέδιο αξιοποίησης αυτών των βασικών δυνάμεων - και λίγος περισσότερος χρόνος.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138429/benjamin-runkle/kony2013

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr