Αντίο Τσάβες

Ο Τσάβες άφησε επίσης το αποτύπωμά του στην πρόσφατη ίδρυση περιφερειακών οργανισμών, οι οποίοι αποκλείουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Ο σημαντικότερος από αυτούς είναι η Ένωση των Εθνών της Νότιας Αμερικής (Union of South American Nations), που δημιουργήθηκε το 2008 και η Κοινότητα της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (Community of Latin American and Caribbean States), η οποία ξεκίνησε το 2011 και περιλαμβάνει επίσης το Μεξικό και χώρες της Κεντρικής Αμερικής. Παρά το γεγονός ότι οι οργανισμοί σχεδιάστηκαν ώστε να αντανακλούν την ενότητα της Λατινικής Αμερικής, την ανεξαρτησία και τον αναπροσανατολισμό μακριά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, υπάρχει σημαντική διαφωνία μεταξύ των μελών σχετικά με βασικά ζητήματα οικονομικής και εμπορικής πολιτικής, δημοκρατίας και σχέσεων με τις ΗΠΑ. Αυτό δημιουργεί αμφιβολίες σχετικά με το πόσο σημαντικό ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν τέτοιοι θεσμοί στην περιοχή.

Φυσικά, ο Τσάβες αξίζει κάποια αναγνώριση για την προάσπιση της κοινωνικής πρόνοιας. Αντιμετώπισε ακούραστα την κοινωνική αδικία και την ανισότητα στην ίδια του την χώρα. Για το σκοπό αυτό, ο Τσάβες ανέπτυξε μια σειρά από κοινωνικά προγράμματα κατά τη διάρκεια της θητείας του, τα οποία προσέφεραν υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και διανομής τροφίμων σε μειωμένες τιμές στους φτωχούς της Βενεζουέλας. Αυτό, εν μέρει, εξηγεί γιατί παρέμεινε τόσο δημοφιλής.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι η προσέγγιση του Τσάβες στα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα της χώρας τελικά αποδείχθηκε αναποτελεσματική και μη βιώσιμη. Τα προγράμματά του είχαν ως κίνητρο την πατρωνία και δεν έκανε σχεδόν τίποτα για να δημιουργήσει σταθερούς θεσμούς για την ευρεία, μακροπρόθεσμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Αν και οι οξείες επιθέσεις του εναντίον των παραδοσιακών ελίτ («μπαγιάτικη ολιγαρχία» ήταν ένας από τους αγαπημένους του χαρακτηρισμούς), είχαν κάποια λαϊκή απήχηση, η «τοξική» δύναμη του λόγου του, έκανε τα κοινωνικά προγράμματά του πιο αμφιλεγόμενα και διχαστικά από ό, τι χρειαζόταν, και υπονόμευσε τελικά την επιτυχία τους.

Όποιες και αν ήταν οι προθέσεις του Τσάβες, η ακόρεστη επιθυμία του για έλεγχο παρέλυσε την κυβέρνησή του. Παρ’ όλες τις προσπάθειές του και το νταηλίκι του, ο Τσάβες δεν κατάφερε να οικοδομήσει ένα συνεκτικό μοντέλο που θα μπορούσε να υιοθετηθεί και αλλού. Η κληρονομιά του στην περιοχή φαίνεται από την σύγκριση της δικής του διακυβέρνησης έναντι εκείνων άλλων χωρών, ιδίως άλλων αριστερών κυβερνήσεων που είναι επίσης ανεξάρτητες από τις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι δεσμευμένες σε κοινωνική ατζέντα. Η κυβέρνηση του 2002-10 του προέδρου της Βραζιλίας, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, του Εργατικού Κόμματος, είναι ένα καλό παράδειγμα. Ο Λούλα κατάφερε να συνδυάσει το δούναι και λαβείν της δημοκρατικής πολιτικής με την δημοσιονομική πειθαρχία και τις καλά σχεδιασμένες κοινωνικές πολιτικές βγάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους από την φτώχεια. Η καταχρεωμένη οικονομία της Βενεζουέλας, που χαρακτηρίζεται από χρόνια ελλείμματα και υψηλό πληθωρισμό, δύσκολα αποτελεί μια ελκυστική εναλλακτική λύση. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής που ήταν αποδέκτες της ευεργεσίας του Τσάβες, ήσαν δικαιολογημένα ευγνώμονες αλλά είναι χαρακτηριστικό ότι καμία άλλη κυβέρνηση στην περιοχή δεν προσπάθησε να επαναλάβει το παράδειγμά του. Οι περισσότεροι από τους ηγέτες της περιοχής διακηρύσσουν ισχυρότερη υποστήριξη στην προσέγγιση του Λούλα από ό, τι του Τσάβες. Με πιο αποτελεσματικά μοντέλα διακυβέρνησης, που χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό και μετριοπάθεια, οι προοπτικές για διαρκή ευημερία είναι καλύτερες σε χώρες όπως η Κολομβία και το Περού από ό, τι στην Βενεζουέλα.

Είναι δύσκολο να προβλέψουμε ποιος θα αναλάβει τα ηνία στη Βενεζουέλα. Ο αντιπρόεδρος της χώρας που έχει οριστεί ως διάδοχος του Τσάβες, ο Νίκολας Μαντούρο, είναι σε ισχυρότερη θέση, αλλά υπάρχουν και ο Ντιοσντάντο Καμπέλλο, ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευση της Βενεζουέλας και μέλος του κινήματος του Τσάβες, όπως και ο Ραφαέλ Ραμίρεζ, ο πρόεδρος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου. Εν τω μεταξύ, η αντιπολίτευση παραμένει αδύναμη και δεν διαθέτει μία συνεκτική, ενοποιημένη πλατφόρμα. Ωστόσο, ο Ενρίκε Καπρίλες, ο ηττημένος από τον Τσάβες υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου 2012, έδειξε ικανότητα ηγεσίας και θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένας σημαντικός παράγοντας στο μέλλον. Εν μέσω αυτής της αβεβαιότητας, ένα πράγμα είναι σίγουρο: όποιος κι αν αναλάβει, η κληρονομιά του Τσάβες και το κενό που άφησε πίσω του δεν θα είναι εύκολο να αναπληρωθούν.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139014/michael-shifter/so-long-ch...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr