Ρωσικά παιχνίδια κατασκοπείας

Μερικά από τα στοιχεία, τα οποία άλλοι θεώρησαν γελοία [10], έχουν πραγματικά σημασία. Σίγουρα, η μεταμφίεση του Φογκλ φαινόταν ανόητη - αλλά έτσι είναι οι μεταμφιέσεις των περισσότερων κατασκόπων. Μια-δυό περούκες μπορεί να φανούν πρακτικές ώστε να μην γίνονται αντιληπτοί. Η σύλληψη του Φογκλ θύμισε ένα παρόμοιο περιστατικό στο οποίο ο Μάικλ Σέλερς, ένας αξιωματικός της CIA στην πρεσβεία της Μόσχας το 1986, συνελήφθη και ταπεινώθηκε στη σοβιετική τηλεόραση. Φορούσε ένα ψεύτικο μουστάκι. Και μια πυξίδα, αν και χαμηλής τεχνολογίας, είναι πράγματι χρήσιμη εάν προσπαθεί κανείς να βρει μια κρυψώνα (στην οποία η «επαφή» έχει κρύψει κάτι – σε ένα σπασμένο τούβλο στη βορειοανατολική γωνία ενός κελαριού, για παράδειγμα- έτσι ώστε να μην χρειάζεται συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο).

Άλλες λεπτομέρειες, όμως, είναι αρκετά ασυνήθιστες: ο Φογκλ προφανώς κουβαλούσε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό σε ευρώ. Αυτό είναι παράξενο, διότι τα χρήματα που προορίζονται για πράκτορες συνήθως καταβάλλονται με τραπεζικό έμβασμα σε κάποια σκοτεινή γωνιά του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος- ένας λόγος που οι μυστικές υπηρεσίες αντιστέκονται έντονα στη μεγαλύτερη διαφάνεια στους υπεράκτιους λογαριασμούς και στις ανώνυμες εταιρείες βιτρίνας. Ωστόσο, ορισμένοι πράκτορες προτιμούν τα μετρητά. Οι πραγματικά καλές πληροφορίες το αξίζουν, όπως και τον κίνδυνο που εμπεριέχει κάτι τέτοιο. Μια άλλη ιδιαίτερη λεπτομέρεια της περίπτωσης του Φογκλ είναι το γεγονός ότι προφανώς προσπαθούσε να έρθει σε επαφή με δυνητική πηγή στη Μόσχα. Αυτό δεν είναι η συνήθης πρακτική στις μεθόδους της CIA. Η επαφή με έναν νέο δυνητικό πράκτορα δεν είναι ποτέ κάτι που γίνεται ελαφρά τη καρδία: πρόκειται για μια πολύπλοκη και λεπτή επιχείρηση, αλλά και οι πρώτες επαφές είναι συνήθως διακριτικές. Τουλάχιστον, η πρώτη συνάντηση θα έπρεπε να είχε λάβει χώρα κάπου έξω από τη Ρωσία - στο Κίεβο, για παράδειγμα, ή στην Κύπρο, σε κάποιο μέρος που οι Ρώσοι μπορούν να επισκεφθούν εύκολα, αλλά όπου η δυνατότητα της FSB να τους παρακολουθήσει είναι πιο περιορισμένη. Ίσως, η CIA αποφάσισε ότι οι διαθέσιμες πληροφορίες ήταν τόσο δελεαστικές που άξιζε την παραβίαση των κανόνων. Ίσως, ο Φογκλ παραβίασε ο ίδιος ορισμένους κανόνες, με την ελπίδα μιας μεγάλης αποκάλυψης που θα εντυπωσίαζε τους ανωτέρους του (αν και αυτό είναι απίθανο: το πρόβλημα της CIA σήμερα είναι ότι οι άνθρωποί της παίρνουν υπερβολικά λίγα ρίσκα, όχι υπερβολικά πολλά). Κατά πάσα πιθανότητα, ο Φογκλ έπαιρνε ένα υπολογισμένο ρίσκο, κάνοντας ένα προκαταρκτικό βήμα που θα ακολουθείτο από ένα πολλά υποσχόμενο άλμα. Ίσως να άφηνε χρήματα κι ένα γράμμα σε μια κρυψώνα για ανταλλαγή πληροφοριών, αλλά έπεσε κατευθείαν στην παγίδα. Αυτή την φορά, δεν κέρδισε το στοίχημα.

Στην πραγματικότητα, το μόνο πραγματικά περίεργο πράγμα σχετικά με την υπόθεση είναι ότι οι Ρώσοι την ανέδειξαν δημοσίως σε σκάνδαλο. Οι αξιωματικοί της ασφάλειας θα μπορούσαν να μην πουν τίποτα και να παραπονεθούν ανεπίσημα. Θα μπορούσαν να έχουν ανακοινώσει ότι ένας ανώνυμος αξιωματικός της CIA (ή της αμερικανικής πρεσβείας) είχε συλληφθεί να ασχολείται με «δραστηριότητες ασυμβίβαστες με τη θέση του» και ότι του ζητήθηκε να φύγει από τη Ρωσία. Αυτό θα άφηνε τα μέσα ενημέρωσης να ψάχνουν για το ποιος ήταν ο ένοχος. Έτσι κάνουν οι δυτικές κυβερνήσεις όταν πιάνουν Ρώσους αξιωματούχους της πρεσβείας να έχουν ανάρμοστη συμπεριφορά.

Συνεπώς, τι συμβαίνει; Μια απάντηση μπορεί να είναι ότι απλώς πρόκειται για σαματά. Τα τελευταία χρόνια, οι Ρώσοι κυνηγοί κατασκόπων έχουν αντιμετωπίσει μια σειρά από εκπληκτικές ανατροπές, συμπεριλαμβανομένης της σύλληψης της Τσάπμαν και των συνεργατών της πρακτόρων: τη σύλληψη και την καταδίκη του Χέρμαν Σιμ το 2009, του Εσθονού αξιωματούχου στον τομέα της Άμυνας που ήταν κάποτε κορυφαίος κατάσκοπος της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ. Και την καταδίκη, τον περασμένο Απρίλιο, του Ρέιμοντ Ποετερέι, του Ολλανδού διπλωμάτη ο οποίος κρίθηκε ένοχος για εκατοντάδες διαρροές μυστικών εγγράφων στη Ρωσία. Με την περίπτωση του Φογκλ η Ρωσία είχε τελικά μια επιτυχία και ήθελε να το διατυμπανίσει -αν μη τι άλλο για να δείξει στα πολιτικά της «αφεντικά» ότι βρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά. Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, που υπήρξε πρώην αξιωματικός της KGB (αν και «τζούνιορ» και όχι πολύ επιτυχημένος, δουλεύοντας κυρίως στον λιγότερο φανταχτερό κόσμο της αντικατασκοπείας), θεωρεί την κατασκοπεία ως έμβλημα της εθνικής υπερηφάνειας. Είναι εμφανώς χαρούμενος όταν η Ρωσία συλλαμβάνει δυτικούς κατασκόπους και εμφανώς ενοχλημένος όταν οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών διεισδύουν με επιτυχία στις Υπηρεσίες της Ρωσίας.

Και αυτό είναι το πρόβλημα: η Ρωσία εξακολουθεί να νοιάζεται ιδιαίτερα για τη δημόσια ταπείνωση των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι σχέσεις τους δεν είναι τόσο τεταμένες, όπως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά οι κατασκοπικοί καυγάδες παίζονται ολοένα και περισσότερο με τους παλιούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένης της διαπόμπευσης των άτυχων πρακτόρων που συλλαμβάνονται. Η Ρωσία δεν μετέδωσε μόνο τη σύλληψη του Φογκλ αλλά και το όνομα ένας άλλου αξιωματικού της CIA στον οποίο ζητήθηκε να φύγει, νωρίτερα εντός του έτους - και σε μια τρομερή παράβαση του πρωτοκόλλου, κατονόμασε και τον αρχηγό της CIA στη Μόσχα. Τούτη η παράβαση της εθιμοτυπίας προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη. Πολλές χώρες «δηλώνουν» έναν ή δύο πράκτορες της πρεσβείας στην χώρα υποδοχής, προκειμένου να διευκολυνθούν οι διαπραγματεύσεις και η συνεργασία που αφορά επιχειρήσεις κοινού ενδιαφέροντος. Αλλά αυτά τα ονόματα, βάσει συνθήκης, δεν δημοσιοποιούνται.