Γιατί η Κίνα πρέπει να αναμορφώσει το κράτος

Το επόμενο λογικό βήμα θα ήταν να μειωθούν και τελικά να καταργηθούν οι έλεγχοι σχετικά με την κινητικότητα - το λεγόμενο σύστημα hukou που αρνείται σε εκατομμύρια Κινέζους την ίση πρόσβαση στις παροχές κοινωνικής πρόνοιας για λόγους «παράνομης» μετανάστευσης προς τις πόλεις. Η πολιτική αυτή, που θεσπίστηκε σε μια προηγούμενη εποχή για να αποτρέψει μια μαζική εισροή στις πόλεις, δεν έχει πια πολύ νόημα. Η Κίνα είναι πλέον ως επί το πλείστον αστική χώρα και οι λεγεώνες των μεταναστών που σκοπεύουν να παραμείνουν στις πόλεις δεν θα φύγουν μόνο και μόνο επειδή η κυβέρνηση τούς αρνείται ίσα δικαιώματα. Υπάρχει ένας υπαινιγμός αλλαγής ότι η πολιτική hukou μπορεί τώρα να καταργηθεί σε κωμοπόλεις και μικρότερες πόλεις - αλλά δεν θα γίνει ούτε γρήγορα ούτε εύκολα.

ΕΠΙΠΕΔΟ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ

Τελικά, η Κίνα θα πρέπει να αναδιατάξει τις βασικές λειτουργίες τού κράτους σε σχέση με την αγορά, το κοινωνικό συμβόλαιο και τον πολίτη. Αλλά, το Πεκίνο θα πρέπει επίσης να εξετάσει να ξαναφτιάξει το ίδιο το κράτος, έτσι ώστε να είναι πιο ικανό για ένα είδος διακυβέρνησης που θα επιτρέψει στην αγορά να λειτουργήσει. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να γίνει περισσότερο ένας ρυθμιστής που μοιάζει με επιδιαιτητή από όσο ένας πανταχού παρών και αυτο-ρυθμιζόμενος συμμετέχων στην οικονομία.

Η απελευθέρωση των τιμών είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, διότι θα αποδυναμώσει τις γραφειοκρατίες τις οποίες η τρέχουσα εντολή τούς επιτρέπει να χρησιμοποιούν τους ελέγχους των τιμών για να παρεμβαίνουν στην αγορά. Ένα άλλο βήμα θα ήταν να διευκολυνθεί η είσοδος στην αγορά για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες συχνά αντιμετωπίζουν μεγάλα διοικητικά εμπόδια από τις τοπικές αρχές. Ήδη, η κεντρική κυβέρνηση έχει κάνει μετριοπαθή βήματα με μεταρρυθμίσεις που θα περιορίσουν την γραφειοκρατία και εξορθολογίζει τις εγκρίσεις έργων σε τοπικό επίπεδο. Η Κίνα δεν έχει γενικώς καμία έλλειψη σε κανόνες και κανονισμούς, αλλά υπάρχουν λίγοι έλεγχοι και ισορροπίες για το κράτος. Το Πεκίνο θα μπορούσε να ξαναγυρίσει στα βασικά με το να ενισχύσει τους ρυθμιστικούς θεσμούς και να αυξήσει την ικανότητα επιβολής των ρυθμίσεων.

Ωστόσο, σίγουρα πολλοί θα αναρωτιούνται πώς το κράτος μπορεί να αναδομηθεί αν οι κρατικές επιχειρήσεις παραμένουν τόσο κυρίαρχες στην οικονομία. Η απόφαση της Ολομέλειας δεν αποκάλυψε καμία πρόθεση είτε να συρρικνωθούν είτε να ιδιωτικοποιηθούν οι πιο σημαντικές κρατικές επιχειρήσεις, αλλά αυτές οι προσδοκίες ήταν εξ αρχής μη ρεαλιστικές. Το γεγονός είναι ότι οι μεγάλης κλίμακας ιδιωτικοποιήσεις είναι εκτός συζήτησης για την ώρα.

Παρά ταύτα, το Πεκίνο θα μπορούσε να βοηθήσει να πειθαρχηθούν οι κρατικές επιχειρήσεις με το να τις εκθέσει σε ισχυρό ανταγωνισμό. Αν οι τομείς στους οποίους κυριαρχούν άνοιγαν σε ιδιωτικές εταιρείες και ξένες συμμετοχές, οι κρατικές επιχειρήσεις θα γίνονταν λιγότερο προστατευμένες οντότητες. Το έγγραφο της Ολομέλειας αναφέρθηκε σε αυτό, αλλά η δοκιμή είναι πιθανό να γίνει σε εμπορικές και επενδυτικές διαπραγματεύσεις. Οι αλλοδαποί ανταγωνιστές θα επιμείνουν ότι το Πεκίνο πρέπει να ανοίξει περισσότερους τομείς στον δίκαιο και ισότιμο ανταγωνισμό, και αυτό θα ωφελήσει τελικά και τις κινεζικές εταιρείες. Αν οι κρατικές επιχειρήσεις δεν μπορούν να ανταγωνιστούν και να επιβιώσουν, τότε το κράτος θα πρέπει να είναι έτοιμο να αφήσει κάποιες από αυτές να αποτύχουν, περίπου όπως φαίνεται ότι έκανε η κινεζική κυβέρνηση στην δεκαετία τού 1990.

Ο ανταγωνισμός είναι ένα ουσιαστικό συστατικό τής εύρυθμης λειτουργίας των αγορών που διαμορφώνει την συμπεριφορά μιας επιχείρησης, ανεξάρτητα αν είναι δημόσια ή ιδιωτική. Η νορβηγική Statoil είναι μια κρατική επιχείρηση που συμπεριφέρεται όπως κάθε ιδιωτική εταιρεία και έχει υιοθετήσει τις παγκόσμια βέλτιστες πρακτικές. Αντίθετα, ο κινεζικός γίγαντας των τηλεπικοινωνιών Huawei είναι κατ’ όνομα ιδιωτική εταιρεία που λειτουργεί περισσότερο σαν ένας υποστηριζόμενος από το κράτος εθνικός πρωταθλητής, συχνά λαμβάνοντας κρατική ενίσχυση με διάφορους τρόπους. Ακόμη και χωρίς την ιδιωτικοποίηση, λοιπόν, οι κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να γίνουν πιο πειθαρχημένες αν είχαν εκτεθεί σε μεγαλύτερο εγχώριο και διεθνή ανταγωνισμό.

Δεν είναι μικρό πράγμα η αναδιάρθρωση μιας οικονομίας 9 τρισ. δολαρίων, στην οποία οι οικονομικές, εργασιακές και βιομηχανικές μεταρρυθμίσεις είναι πλέον άρρηκτα διασυνδεδεμένες. Εάν οι μεταρρυθμίσεις είναι να πετύχουν, η Κίνα πρέπει όχι μόνο να διευρύνει την αγορά, αλλά και να αναδιαμορφώσει το κράτος, ακόμα κι αν παραμείνει εν ζωή ένας μεγάλος κρατικός τομέας. Αυτό είναι, σε τελική ανάλυση, περισσότερο ένα πολιτικό ζήτημα αντί οικονομικό, και ένα ζήτημα που δεν μπορεί να επιλυθεί εν μια νυκτί. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη ότι το Πεκίνο έδωσε στον εαυτό του χρόνο μέχρι το 2020 - στα μισά τής δεύτερης θητείας τού Xi, όταν αναμένεται να τον συνοδεύουν πέντε νέοι συνάδελφοί του στην επταμελή μόνιμη επιτροπή, μια ολοκληρωτική μεταστροφή - για να εφαρμοστούν ορισμένες από τις πιο δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Αυτό θα δώσει στην κινεζική ηγεσία και στην οικονομία κάποια περιθώρια αναπνοής, καθώς η χώρα επιχειρεί μια τέτοια μαζική αναπροσαρμογή.

Πολλοί έχουν ποντάρει πολύ στην κινεζική ανάπτυξη κατά την τελευταία δεκαετία, πιστεύοντας ότι το Πεκίνο θα συνεχίσει να επιδεικνύει μια εκπληκτική ικανότητα προσαρμογής. Το φιλόδοξο πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων που προέκυψε από την Τρίτη Ολομέλεια δείχνει ότι το ένστικτό τους ήταν, σε τελική ανάλυση, σωστό. Ακόμα και εν μέσω ενός κύματος απαισιοδοξίας τα τελευταία χρόνια, θα άξιζε τον κόπο να ποντάρει κανείς πάλι γερά στις μεταρρυθμίσεις κατά την επόμενη δεκαετία.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.