Γιατί η σύγκλιση θρέφει την σύγκρουση

Εν μέσω της ανάδυσης μιας τάξης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και μιας υπό την ηγεσία τής Κίνας, υπάρχουν παγκόσμιοι οργανισμοί όπως το Συμβούλιο Ασφαλείας τού ΟΗΕ, το G - 20, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα. Αλλά συχνά ακινητοποιούνται εξαιτίας των διαφωνιών μεταξύ των μελών τους. Έτσι, αντί της ενσωμάτωσης αναδυόμενων δυνάμεων στα δυτικά πρότυπα, το περισσότερο που μπορούμε να ελπίζουμε από αυτούς τους οργανισμούς είναι να χρησιμεύσουν ως χώροι για να συζητήσουν οι μεγάλες δυνάμεις κυρίως αναφορικά με πιεστικές καταστάσεις: για παράδειγμα, την παγκόσμια οικονομική κρίση τού 2008 ή την πυρηνική αδιαλλαξία τής Βόρειας Κορέας. Παρόμοιες θεσμικές αδυναμίες και ασυμμετρίες θα μπορούσαν να επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου, καθώς αντί να εργάζονται από κοινού για τη μεταρρύθμιση των υφιστάμενων κοινών φόρουμ, οι δυτικές δυνάμεις προσπαθούν να οικοδομήσουν «έναν κόσμο χωρίς την Κίνα», και η Κίνα και οι σύμμαχοί της προσπαθούν να δημιουργήσουν αυτό που ορισμένοι αναλυτές αποκαλούν «έναν κόσμο χωρίς την Δύση». Παράδειγμα οι πιθανές επιπτώσεις τού Translantic Trade & Investment Partnership στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Όπως έχει επισημάνει ο Βέλγος οικονομολόγος Αντρέ Σαπίρ, αν οι χώρες που παράγουν σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου ΑΕΠ δημιουργήσουν το δικό τους σύστημα επίλυσης διαφορών ξεχωριστά από τον ΠΟΕ, ο άλλοτε περήφανος ΠΟΕ «θα γίνει όπως ένας ακόμη οργανισμός που εδρεύει στην Γενεύη, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, ένα μέρος με όμορφη θέα στη λίμνη, όπου οι υπουργοί κάνουν ωραίες ομιλίες μια φορά το χρόνο, αλλά δεν λαμβάνουν ποτέ σημαντικές αποφάσεις».

Αντί να θεωρούν απαραίτητους τους παγκόσμιους πολυμερείς οργανισμούς, οι χώρες θα κλίνουν σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό προς νέα δίκτυα που θα σφυρηλατούνται μεταξύ χωρών με παρόμοια επίπεδα ευημερίας. Ας το πούμε «εξομειωτισμό». Ένα αποτέλεσμα θα είναι μια παράξενη νέα μορφή διπολισμού που επιφανειακά θα μοιάζει με τον Ψυχρό Πόλεμο περισσότερο από ό,τι με τον κόσμο των τελευταίων δύο δεκαετιών. Οι διαφορές θα περιλαμβάνουν τις αποδυναμωμένες Ηνωμένες Πολιτείες, έναν πιο έξυπνο (και πιο επιτυχημένο) ισότιμο ανταγωνιστή για την Ουάσιγκτον, και ισχυρότερες αδέσμευτες χώρες. Αλλά, η δυναμική τής πλανητικής πολιτικής θα είναι επίσης ριζικά διαφορετική από εκείνη που επικρατούσε στις πέντε δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πρώτον, σε αντίθεση με τον Ψυχρό Πόλεμο, αυτός ο ανταγωνισμός θα είναι κατά κύριο λόγο γεωοικονομικού και όχι γεωπολιτικού χαρακτήρα, ως αποτέλεσμα της αύξησης του κόστους τής διατήρησης της στρατιωτικής ισχύος. Δεύτερον, η αντιπαλότητα ΗΠΑ -Κίνας θα χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα αλληλεξάρτησης μεταξύ των μεγάλων παικτών, εξαιτίας της έντονης οικονομικής αλληλοδιείσδυσης των δύο χωρών. Αλλά οι διαμορφωτές τής πολιτικής και στις δύο χώρες θα δουν αυτήν την αλληλεξάρτηση ως κίνδυνο που θα πρέπει να μετριαστεί και να τύχει διαχείρισης, και όχι ως συνταγή θερμών σχέσεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται την Κίνα για να συνεχίσει την αγορά των αμερικανικών ομολόγων, και οι Πολιτείες της Αμερικής ανταγωνίζονται σκληρά για την προσέλκυση κινεζικών επενδύσεων. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον ανησυχεί επίσης ότι βασίζεται υπέρμετρα σε κινεζικά κεφάλαια, και φοβάται την κινεζική κυβερνο-κατασκοπία. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, πρέπει να βρει ένα καταφύγιο για τα συναλλαγματικά της αποθέματα και χρειάζεται την αμερικανική τεχνογνωσία για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας τής γνώσης. Αλλά, το Πεκίνο αγανακτεί επειδή η πολιτική τής ποσοτικής χαλάρωσης από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ καταστρέφει τον κινεζικό πλούτο και υποψιάζεται ότι η Ουάσινγκτον προσπαθεί να υποδαυλίσει την αλλαγή καθεστώτος στην Κίνα.

Τρίτον, ενώ πολλές αδέσμευτες χώρες είχαν τελικά αναγκαστεί να επιλέξουν πλευρά, κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, στις προσεχείς δεκαετίες θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν την ύπαρξη πιο ευέλικτων συνασπισμών που δεν απαιτούν αποκλειστικότητα. Το αποτέλεσμα θα είναι μια ετερόκλητη παγκόσμια τάξη στην οποία οι χώρες θα είναι σε θέση να προβούν σε διευθετήσεις με την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τέλος, το Πεκίνο και η Ουάσιγκτον θα ανταγωνιστούν όσον αφορά το κύρος και όχι την ιδεολογία. Η Κίνα είναι μέχρι στιγμής πολύ αδύναμη και πολύ αμυντική για να αρθρώσει μια εναλλακτική λύση για την καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη, αλλά αυτό πρόκειται να αλλάξει. Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις για να εξηγούν τα κίνητρά τους: «τάξη», «νομιμότητα», «ανάπτυξη» και «ευθύνη». Αλλά, όπως λέει και η παροιμία, θα τους χωρίζει μια κοινή γλώσσα.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139650/mark-leonard/why-convergen...

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr