Γιατί η σύγκλιση θρέφει την σύγκρουση

Πράγματι, αντί οι παγκόσμιοι οργανισμοί να τη μεταμορφώσουν, η Κίνα έχει λάβει μέρος σε μια εξελιγμένη πολυμερή διπλωματία που έχει αλλάξει την παγκόσμια τάξη. Στο G – 20, η Κίνα έχει κάνει κοινό μέτωπο με άλλες χώρες-πιστωτές, όπως η Γερμανία, της οποίας την πλευρά πήρε η Κίνα το 2010 όταν οι Γερμανοί ήταν αντίθετοι σε ένα υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ πακέτο τόνωσης της παγκόσμιας οικονομίας. Η Ουάσιγκτον έχει επίσης απογοητευτεί που το Πεκίνο άφησε να χαντακωθούν οι διαπραγματεύσεις τού Γύρου της Ντόχα για το παγκόσμιο εμπόριο, και κάθισε με σταυρωμένα τα χέρια στην συνεδρίαση, όταν οι συνομιλίες φαίνονταν να είναι σε κίνδυνο. Στα Ηνωμένα Έθνη, η Κίνα έχει αντισταθεί στην εξάπλωση των φιλελεύθερων κανόνων: το 1997-98 , στο 80% των περιπτώσεων, τα κράτη ψήφιζαν μαζί με την Ουάσιγκτον υπέρ θεμάτων που αφορούσαν ανθρώπινα δικαιώματα στη Γενική Συνέλευση. Η «σύμπτωση ψήφου» του Πεκίνου εκείνο το έτος ήταν, σε αντίθεση, μόλις 40%. Το 2009-10, οι αριθμοί είχαν σχεδόν αντιστραφεί: περίπου το 40% ταυτιζόταν με τις Ηνωμένες Πολιτείες και σχεδόν το 70% με την Κίνα. Αυτή η μεταστροφή ήταν εν μέρει αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η Κίνα είχε κερδίσει την υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών, παρέχοντάς τους φθηνά δάνεια, άμεσες επενδύσεις, και δίνοντάς την υπόσχεση να τους προστατεύσει από πιθανά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας τού ΟΗΕ που θα στρέφονταν εναντίον τους.

Σε απάντηση στη δυτική απογοήτευση, Κινέζοι μελετητές, όπως o αναγνωρισμένος ιστορικός Shi Yinhong, έχουν υποστηρίξει ότι στην Δύση δεν θα πρέπει να σκέφτονται τόσο πολύ την «ενσωμάτωση της Κίνας στη δυτική φιλελεύθερη τάξη», και αντ’ αυτού να προσπαθούν να προσαρμόσουν την τάξη αυτή ώστε «να φιλοξενήσουν την Κίνα», όπως μου είπε πρόσφατα ο Shi. Η προσαρμογή αυτή θα συνεπαγόταν μια σημαντική ανακατανομή τής επίσημης επιρροής στο πλαίσιο των παγκόσμιων οικονομικών θεσμών και της ασφάλειας, με την εξουσία να μοιράζεται στα κράτη-μέλη όχι, σύμφωνα με προκατειλημμένες ιδέες για το ποιος θα ασκεί την εξουσία, αλλά, όπως το θέτει ο Shi, με βάση την «πραγματική δύναμη που έχουν αντίστοιχα, και την συμβολή τού καθενός ξεχωριστά». Στην πράξη, υποστηρίζει ο ίδιος, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να δεχθούν να είναι στρατιωτικά ισότιμες με την Κίνα (τουλάχιστον ανατολικά τής Ταϊβάν), να δεχτούν την ειρηνική επανένωση της Κίνας και της Ταϊβάν με τους όρους της Κίνας, και μια στενή αλλά ουσιαστική λωρίδα «στρατηγικού χώρου» για την Κίνα στο δυτικό Ειρηνικό. Επιπλέον, το αμερικανικό σύστημα συμμαχιών θα πρέπει να βασίζεται «λιγότερο σε στρατιωτικές παραμέτρους και να στρέφεται λιγότερο ενάντια στην Κίνα».

Αλλά, ανεξάρτητα από το τι μπορεί να προτιμά η κινεζική ελίτ, η Δύση δεν είναι ακόμη έτοιμη να προσαρμόσει την υπάρχουσα παγκόσμια τάξη έτσι ώστε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τής Κίνας. Και αντί να δεχτεί τους συμβιβασμούς που απαιτούνται για ένα G - 2 ή το αδιέξοδο του status quo, οι δυτικές δυνάμεις αποφεύγουν τις άμεσες αντιπαραθέσεις με το Πεκίνο, ενώ επιδιώκουν σχέσεις και πολιτικές που θα περιορίσουν την ικανότητά του να υποτάξει το διεθνές σύστημα στη θέλησή του.

Τα τελευταία χρόνια, για παράδειγμα, μια ομάδα χωρών υψηλού εισοδήματος υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών και συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας, του Καναδά, της Μαλαισίας και της Σιγκαπούρης, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την δημιουργία τής Συνεργασίας του Ειρηνικού (ΤΡΡ), μια εμπορική συμφωνία που θα αποκλείει ακριβώς την Κίνα και θα δίνει έμφαση στα σοβαρά πρότυπα για τις κρατικές επιχειρήσεις, τα εργασιακά δικαιώματα, τις περιβαλλοντικές πρακτικές, καθώς και την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Αν η Ιαπωνία τελικά συμμετάσχει, τα μέλη της TPP θα αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ακόμη πιο φιλόδοξες είναι οι διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν πρόσφατα για το Translantic Trade & Investment Partnership, ένα σχέδιο που συζητείται επί μακρόν για την δημιουργία μιας συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της Ε.Ε. και των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία θα δώσει στις δυτικές χώρες σημαντική ισχύ σε όλες τις μετέπειτα εμπορικές διαπραγματεύσεις με την Κίνα.

Ο στόχος αυτών των νέων κινήσεων δεν είναι να θέσουν την Κίνα εκτός διεθνούς εμπορίου, αλλά μάλλον να θέσουν τους κανόνες για μια πορεία χωρίς την Κίνα, και στη συνέχεια να την αναγκάσουν να τους αποδεχθεί. Η Δύση κάνει παράλληλες προσπάθειες στο χώρο της ασφάλειας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν την «στροφή» στην Ασία για την ενίσχυση των μακροχρόνιων σχέσεών τους με διάφορες χώρες στην περιφέρεια της Κίνας, προκειμένου να δυσκολέψουν την επιδίωξη στρατιωτικής υπεροχής στον δυτικό Ειρηνικό από την πλευρά τού Πεκίνου. Και όσον αφορά τις διεθνείς επεμβάσεις, η Δύση πράττει όλο και πιο πολύ ανάλογα με το τι την συμφέρει κατά περίπτωση: συνεργάζεται με περιφερειακούς οργανισμούς, όπως ο Αραβικός Σύνδεσμος και η Αφρικανική Ένωση, και στηρίζεται σε άτυπες συμμαχίες, όπως οι Φίλοι τής Συρίας, όταν η διπλωματία στα Ηνωμένα Έθνη φθάνει σε τέλμα.
Εν τω μεταξύ, η Κίνα εργάζεται εξίσου σκληρά για να παρακάμψει την Δύση. Έχει δημιουργήσει δικά της θεσμικά όργανα ασφάλειας, όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας τής Σαγκάης, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της δυτικής επιρροής στην Κεντρική Ασία, κι έχει πλήξει τις διμερείς και πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες με χώρες σε όλο τον κόσμο. Η Κίνα έχει επίσης διοργανώσει τακτικές συνόδους κορυφής με τους εταίρους της BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Νότια Αφρική) και προσπαθεί να δημιουργήσει μια Τράπεζα Ανάπτυξης των BRICS που θα μπορούσε να καυχηθεί δυνητικά για ένα χαρτοφυλάκιο δανεισμού τρεις φορές μεγαλύτερο από εκείνο της Παγκόσμιας Τράπεζας.

ΕΞΟΜΕΙΩΤΙΣΜΟΣ (SIMILATERALISM)